- MalªlÕt lã mèn cÆp (gÆp)mµy ! - Cè Thñ ChÈu ®øng tr­íc mÆt t«i, ngóc ng¾cc¸i ®Çu hói cua, nãi b»ng giäng khµn khµn.

- Cã chuyÖn g× thÕ ? - t«inh×n ®«i m¾t mét mÝ kh«ng chíp cña anh ta.

- Kh««ng pÕt ! - Cè Thñ ChÈunãi.

- Sao l¹i kh«ng biÕt ?

- Lã b¶o ngé tÕn lãi.

- Sao anh ta kh«ng tù ®Õn ?

Cè Thñ ChÈu nh¨n nhã :

- Mµ mµy p»ng lßng chí, cã kh«ng?

Cè Thñ ChÈu dÆng h¾ng, ®«i m¾ttrßn xoe ®· b¾t ®Çu mê ®ôc buån rÇu nh×n t«i. T«ikiªn nhÉn chê, nh­ng m·i vÉn ch¼ng thÊy anh ta nãi g×."Râ ngèc !" T«i rña thÇm t«i ngu. Ai còngbiÕt Cè Thñ ChÈu nãi tiÕng ViÖt kh«ng sâi.Mçi lÇn ph¶i dïng ®Õn tiÕng ViÖt lµ métlÇn anh ta mÖt. ChØ nghÜ ®Õn ph¶i nãi tiÕngViÖt lµ anh ta ®· muèn thë rèc, g­¬ng mÆt ®ÆcTµu ®ê ®Én h¼n ra trªn c¸i cæ b¹nh nh­ cæ tr©u.Trong ®¸m tï chÝnh trÞ hä Cè næi tiÕng hµtiÖn lêi v× lÏ ®ã. Ngay c¶ víi c¸n bé tr¹i anh tacòng ch¼ng buån tr¶ lêi khi hä hái. Lóc ®Çu häcßn næi sïng, riÕt råi quen.

- Th× Ýt nhÊt còng ph¶i cho t«ibiÕt cã chuyÖn g× chø. - t«i nãi.

T«i võa viÕt véi cho xong b¶nb¸o c¸o h×nh thøc hµng th¸ng vÒ líp bæ tóc v¨nhãa tr¹i ®Ó nép lªn Ban gi¸o dôc tr¹i võa cè®o¸n tiÕp lý do khiÕn MarinÕt muèn gÆpt«i. Trong tr¹i mÊy ngµy qua mäi chuyÖn ®Òub×nh th­êng. C¶ tuÇn ch¼ng cã sù cè g× ®Æc biÖt.Mµ MarinÕt muèn gÆp t«i theo kiÓu nµy, cã háitr­íc, nghÜa lµ ph¶i cã vÊn ®Ò. Tõ khi t«i ®­îcBan Gi¸m thÞ cö lµm ch©n v¨n hãa th×, theo mét tháathuËn kh«ng thµnh v¨n ®­îc toµn thÓ tï nh©n t¸nthµnh, nh÷ng ng­êi tï cã chuyÖn lñng cñng víi nhaukh«ng b¸o c¸o vô viÖc th¼ng víi c¸n bé nh­ tr­ícn÷a mµ ®Õn bµn víi t«i ®Ó t×m c¸ch gi¶iquyÕt néi bé.

Cè Thñ ChÈu côp m¾t xuèng, ch©nnä g·i ch©n kia :

- MalªlÕt p¶o thÕ ! Lãmèn nhÒu.

T«i gËt ®Çu :

- §­îc, t«i sÏ ®Õn.

- Tè h¶o a !

Cè Thñ ChÈu nhe r¨ng c­êi hµilßng, bá ®i.

Tï ë tr¹i A Phong Quang kh«ng®«ng, lèi n¨m tr¨m nh©n m¹ng lµ cïng, phÇn lín lµ sèlÎ. Nh­ ë bÊt cø tr¹i nµo, nh÷ng ng­êi tï Ýt khich¬i th©n víi nhau. Ng­êi ta sî, c¸i sî cè h÷u b¸mtheo hä tõ bªn ngoµi x· héi vµo, céng thªm c¸i sîcã s½n trong tï sinh ra bëi hÖ thèng ¨ng-ten dµy®Æc vµ thãi quen bÈm b¸o ®Ó kiÕm ch¸c trongc¶nh thiÕu thèn. §Ó t¹o ra nh÷ng èc ®¶o antoµn, nh÷ng ng­êi tï häp l¹i víi nhau thµnh nh÷ngnhãm nhá, gåm nh÷ng ng­êi ®· quen biÕt nhau ëngoµi hoÆc nh÷ng ng­êi ®· ®­îc quan s¸t kü, thËmchÝ ®· ®­îc thö th¸ch trong cuéc sèng giam cÇm.Th­êng mçi nhãm nh­ thÕ chØ hai ng­êi mét, bang­êi mét, gäi lµ gia ®×nh, hiÕm khi ®«ng h¬n.Tuy kh«ng giao du víi nhau, nh­ng cïng trong mét tr¹i, ra®ông vµo ch¹m chan ch¸t, mäi ng­êi ®Òu nh½nmÆt nhau, thËm chÝ quen nhau tuèt tuét, cã thÓ nãinh­ thÕ. Ch¼ng h¹n, t«i kh«ng ph¶i b¹n Cè ThñChÈu, Êy thÕ mµ gÆp nhau chóng t«i bao giê còng vånv· chµo hái x· giao nh­ nh÷ng ng­êi quen l©u ngµy, dïsau ®ã chØ nãi víi nhau ®«i ba c©u b©ng qu¬.

MarinÕt, hay MalªlÕt theoc¸ch ph¸t ©m cña Cè Thñ ChÈu, lµ mét c¸i l¹ cña tr¹iPhong Quang. LÇn ®Çu tiªn t«i gÆp trong bé l¹c tï sèlÎ mét ng­êi ¢u. Mét ng­êi ¢u tr¨m phÇn tr¨m, ¢uhoµn toµn, mòi lâ tãc vµng, m¾t xanh, da tr¾ng. Kh«ngph¶i t©y lai. Kh«ng ph¶i phi c«ng Mü. Kh«ng ph¶i tï binhcßn sãt l¹i cña chiÕn tranh §«ng D­¬ng. NghÜa lµkh«ng thÓ nµo gi¶i thÝch ®­îc v× sao anh ta l¹i cãmÆt gi÷a vïng lam s¬n ch­íng khÝ chØ dµnh cho bäntï sè lÎ, lò kÎ thï giai cÊp cña chÝnh quyÒn v«s¶n. Mµ khèn n¹n lµm sao, anh chµng l¹i kh«ng biÕttiÕng ViÖt ®Ó cã thÓ trß chuyÖn víib¹n tï, ®Ó c¶m thÊy ®ì c« ®¬n trong c¶nh sèngbÞ trãi buéc. C¸n bé tr¹i gäi tªn anh ta theo hå s¬hay anh ta tù x­ng kh«ng biÕt, nh­ng mäi ng­êi®Òu gäi anh ta lµ MarinÕt. Ch¾c lµ tªn chøkh«ng ph¶i hä.

LÇm lòi nh­ mét c¸i bãng, caolªnh khªnh, n­íc da xanh xao, c¸i nh×n bÊt ®éng,MarinÕt ngåi yªn lÆng xÕp hµng trªn s©n tr¹imçi buæi s¸ng chê ®i lao ®éng. Khi ®éi anh ta®­îc gäi tíi, anh ta l¼ng lÆng ®øng lªn cïng víic¸c b¹n tï, nh­ mét Gulliver nhÉn nhôc, l¼ng lÆng ®i,l¼ng lÆng lµm.

Theo lêi kÓ cña nh÷ng ng­êitï, th­êng tß mß vµ thÝch ngåi lª ®«i m¸ch, th×MarinÕt lµ mét th­¬ng gia Hµ Lan chuyªn bu«n b¸n mÔcèc trong vïng Th¸i B×nh D­¬ng. Sù cã mÆt cña anh ta 뮩y ®­îc gi¶i thÝch b»ng mét nguyªn nh©n kh«ng cÇntíi l«-gÝch - do Chóa trõng ph¹t. Hä kÓ doMarinÕt qu¸ sèt ruét muèn h­ëng ngay lËp tøc phÇngia tµi kÕch sï ®­îc ghi trong di chóc cña «ngnh¹c, ®· m­u m« víi vî ®Çu ®éc «ng ta. C¸i chÕtcña «ng giµ kh«ng bÞ ph¸t gi¸c. Nh­ng trong métchuyÕn ®i ¸p t¶i hµng MarinÕt say tóy lóy trongb÷a r­îu mõng sinh nhËt ®· r¬i tâm xuèng biÓn mµkh«ng ai biÕt råi d¹t vµo ViÖt Nam. Ch¾c h¼nMarinÕt cã kÓ cho ai ®ã, cho nªn ng­êi ta míibiÕt chuyÖn nµy. Mµ ch¼ng cø b¹n tï, c¸c c¸nbé tr¹i còng tin c©u chuyÖn ®ã. H¼n MarinÕt ®·khai víi c«ng an nh­ vËy. Mµ còng cã thÓ MarinÕtkÓ cho Cè Thñ ChÈu nghe, råi Cè Thñ ChÈu kÓ l¹icho ng­êi kh¸c. Trong tr¹i MarinÕt ch¼ng ch¬i víimét ai trõ Cè Thñ ChÈu.

Cè Thñ ChÈu lµ thæ phØ. Nh­ngtr«ng hä Cè l¹i ch¼ng cã thí ¨n c­íp tÑo nµo.§Ëm ng­êi, ®i ®øng chËm ch¹p, tay ch©n vông vÒ,da mÆt bãng nhÉy, tr«ng Cè Thñ ChÈu cã vÎ mét «ng chñtiÖm ch¹p ph« thÞ trÊn biªn giíi. §Ó lµm méttªn c­íp hä Cè lï ®ï qu¸, khê kh¹o qu¸, trong®èi nh©n xö thÕ th× l¹i tö tÕ qu¸, ©n nghÜaqu¸. Cè Thñ ChÈu còng d©n boäc, còng ¸n tï mï. Tõbªn Lµo sang hä Cè ®­îc phiªn vµo mét to¸n sèlÎ, mÆc dÇu thæ phØ lµ téi thuéc sè ch½n.

Lµm xong c«ng viÖc hµng ngµycña anh v¨n hãa tr¹i, nghÜa lµ cã mÆt trong giê®iÓm danh, ®i kiÓm tra vÖ sinh l¸n tr¹i, treob¸o lu©n phiªn trong c¸c khu cho anh em tï ®äc, t«il÷ng th÷ng ®i gÆp MarinÕt.

- Chµo ®ång chÝ !

§«i m¾t xanh biÕc cñaMarinÕt c­êi réng, bµn tay to vµ x­¬ng xÈu xiÕtchÆt tay t«i.

- Chµo anh MarinÕt !

Chóng t«i theo nhau trÌo lªn tÇngtrªn c¸i gi­êng ch¹y dµi suèt n¨m gian nhµ. Giang s¬ncña MarinÕt lµ mét manh chiÕu, s¸t v¸ch lµ khèich¨n mµn vu«ng vøc, kÓ c¶ tay n¶i. MarinÕtnghÌo, anh kh«ng cã c¸i hßm gç méc nh­ nh÷ng d©nboäc sè lÎ kh¸c (lµ nh÷ng ng­êi Ýt tin ë ngµyvÒ h¬n bÊt cø thø tï nµo). Còng kh¸c víi tÊt c¶,bªn trªn v¸ch, ë ®Çu chç n»m cña anh, cã mét thËpgi¸ tÕt b»ng l¸ cä non, kh« cøng vµ x¸m xÞt v×l©u ngµy. Theo nguyªn t¾c tr¹i giam, nh÷ng ng­êi tï theo®¹o Thiªn Chóa kh«ng ®­îc phÐp treo thËp gi¸ ë ®Çugi­êng, nh­ng MarinÕt ®­îc h­ëng ngo¹i lÖ. Dïsao anh còng lµ ng­êi n­íc ngoµi.

Kh«ng véi v· MarinÕt ch©m®ãm. Löa bïng lªn trong bãng tèi Èm ­ít buæi s¸ng®Çu ®«ng cã s­¬ng mï, t¹o ra kh«ng khÝ Êm cóng. Tayph¶i MarinÕt cÇm ®ãm hu¬ nh÷ng vßng löa nhá d­íitr«n c¸i èng b¬ cÇm ch¾c trong tay tr¸i, n­íc trong èngb¬ ch¼ng mÊy chèc ®· s«i sïng sôc. Trong tï thñ tôctiÕp kh¸ch bao giê còng trang träng. C¸i b¸t menthñng lµm bÕp, èng b¬ s÷a bß lµm Êm ®un, c¸i camen søt sÑo thay Êm pha, chÐn ®ùng trµ lµm b»ng nøatÐp c¾t ng¾n - bé ®å trµ cña tï lµ thÕ.

- Mêi ! - MarinÕt ®­a cho t«imét chÐn trµ nãng báng b»ng hai tay.

- Mêi ! - t«i n©ng chÐn, còngb»ng hai tay.

Chóng t«i l¼ng lÆng th­ëng trµnh­ hai nhµ ngo¹i giao ®¹i diÖn cho hai d©n téc¢u-á trong mét cuéc gÆp gì vµo ®Çu thÕ kûtr­íc.

- Anh kh«ng lÊy lµm l¹ thÊy t«igäi anh b»ng ®ång chÝ sao ?

MarinÕt nheo m¾t c­êi qua h¬in­íc s«i nghi ngót. Hãa ra anh ta biÕt tiÕngViÖt.

- Thó thËt, t«i lÊy lµm l¹. ªtrong tï ng­êi ta kh«ng gäi nhau nh­ thÕ. T«inghÜ anh ch­a rµnh tiÕng ViÖt.

- T«i cè ý. T«i nãi cã c©nnh¾c - MarinÕt nãi.

- ThËt vËy µ ?

- T«i quan s¸t anh tõ khi anh võatíi tr¹i nµy. Mäi viÖc anh lµm, nh©n c¸ch cñaanh, kÓ tõ khi anh lµm v¨n hãa tr¹i, ®Òu ®­îcchóng t«i theo dâi. - MarinÕt nhÈn nha gi¶i thÝch -Vµ t«i kÕt luËn : anh lµ mét ng­êi céng s¶n.

Mét kÕt luËn kú côc, t«inghÜ.

- V©ng, mét ng­êi céng s¶n. -MarinÕt nãi thªm - Nh­ t«i.

T«i nh×n MarinÕt, kh«ng nãi®­îc lêi nµo.

- Anh cßn ng¹c nhiªn h¬n n÷a khinghe ®iÒu t«i sÏ nãi ®©y : t«i lµ ®¶ng viªn§¶ng céng s¶n Trung Quèc.

T«i cßn söng sèt h¬i n÷a.

- Anh ? Lµ ®¶ng viªn §¶ng céngs¶n ... Trung Quèc ?

- V©ng.

- C¶ Cè Thñ ChÈu ?

- Kh«ng, Cè Thñ ChÈu kh¸c. -MarinÕt c­êi khe khÏ, l¾c ®Çu - Anh ta lµ ng­êicña Khun Sa(1).

- T«i l¹i cµng kh«ng hiÓu... -t«i nãi.

- Ng­êi ta nãi anh cßn lµ nhµv¨n, ph¶i vËy kh«ng ?

- Tr­íc kia t«i cã lµm c«ngviÖc viÕt l¸ch.

MarinÕt pha tuÇn trµ thø hai.

- H«m nay t«i muèn gÆp anh chÝnhlµ ®Ó kÓ cho anh vÒ nh÷ng c¸i t«i võa nãi,vÒ cuéc ®êi t«i... NÕu anh muèn nghe ...

- TÊt nhiªn, t«i muèn nghe.

MarinÕt c­êi :

- T«i biÕt mµ, t«i kh«ng lÇmkhi chän anh ®Ó nãi vÒ nh÷ng bÝ mËt cña®êi t«i. Mµ cuéc ®êi t«i ®¸ng ®­îc kÓ l¹i...Nã kh«ng gièng nh÷ng g× anh ®· nghe ®©u. §ã lµchuyÖn bÞa. GÆp anh t«i mõng l¾m. Kh«ng ph¶i ai còngmay m¾n ®­îc gÆp mét nhµ v¨n ë trong tï.

Chao «i, cuéc ®êi t«i míi kúcôc lµm sao ! Cø nh­ thÓ t«i sinh ra chØ ®Ó lµmmét viÖc duy nhÊt lµ lµm nh©n chøng cho nh÷ng sùkiÖn kh«ng b×nh th­êng. Mµ nh÷ng sù kiÖn kh«ngb×nh th­êng th× ë trong nhµ tï v« sè kÓ. Ch¼ngh¹n nh­ MarinÕt ®©y.

Mµ anh còng ch¼ng ph¶i lµ ng­êin­íc ngoµi ®Çu tiªn t«i gÆp trong tï. Tr­ícMarinÕt t«i ®· gÆp mét ng­êi kh¸c - mét thanh niªnTriÒu Tiªn. T«i gÆp anh chµng hä Kim nµy t¹i T©nLËp, mïa thu n¨m 1971. Còng lµ mét d©n sè lÎ, còngboäc. L¹ l¾m. Mµ còng bi th¶m l¾m. T«i sÏ kÓvÒ anh chµng nµy sau.

MarinÕt nãi tiÕng ViÖtcßn kÐm, nh­ng hiÓu tèt. Anh sî ng­êi ta tß mßvÒ anh, thµnh thö anh chØ ch¨m chó nghe mäing­êi nãi råi quay mÆt vµo v¸ch mµ lÈm bÈm nh÷ng lêihäc ®­îc ban ngµy, ng­êi kh«ng biÕt t­ëng anhcÇu nguyÖn Chóa. GÆp nh÷ng tõ anh ch­a biÕt,hoÆc quªn mÊt, MarinÕt chªm tiÕng Ph¸p, tiÕngAnh vµo. Cuéc ®èi tho¹i lóc ®Çu cã trôc trÆc chótÝt, nh­ng chóng t«i mau chãng t×m ®­îc c¸ch hiÓunhau.

C©u chuyÖn MarinÕt kÓnh­ sau :

Anh lµ ng­êi Trung Quèc tÝnh theoquèc tÞch. Nh­ng vÒ dßng m¸u, MarinÕt lµ ng­êiHµ Lan. Cha cña MarinÕt, mét b¸c sÜ, lµ con mét gia®×nh trÝ thøc nghÌo ë Amsterdam. ¤ng häc nghÒthµy thuèc theo truyÒn thèng gia ®×nh - cô néiMarinÕt lµm nghÒ cøu nh©n ®é thÕ, «ng néiMarinÕt nèi nghiÖp. Cã mét con trai, cô cho vµotr­êng y. Ngay sau khi ra tr­êng, cha cña MarinÕt ®·xin ®i thùc tËp t¹i Trung Quèc. Së dÜ «ng chänn­íc nµy v× ë ®©y cã ®iÒu kiÖn tèt cho métb¸c sÜ trÎ tr­ëng thµnh, cã thÓ mau chãng trëthµnh b¸c sÜ lµnh nghÒ. Trung Quèc vµo ®Çu thÕkû lµ mét n­íc l¹c hËu, nghÌo nµn, lu«n cã dÞchbÖnh. Ng­êi thµy thuèc ®­îc ®iÒu trÞnhiÒu th× chãng giái. H¬n n÷a, l­¬ng tr¶ cho b¸csÜ thùc tËp ë mét bÖnh viÖn Hµ Lan t¹i Th­îngH¶i, n¬i «ng ph¶i tíi, còng cao h¬n ë c¸c n­íc kh¸c.MÑ MarinÕt ng­êi Trung Quèc chÝnh gèc, còng sinhviªn ngµnh y. Lµ mét thanh niªn ®Çy nhiÖt huyÕtc¸ch m¹ng, bµ l«i kÐo ng­êi b¹n Hµ Lan vµo nh÷ng ho¹t®éng cña líp thanh niªn thiªn t¶ thuéc thÕ hÖbµ. Hä yªu nhau, råi c¶ hai cïng gia nhËp §¶ng céngs¶n. Khi lùc l­îng c¸ch m¹ng rêi c¸c thµnh phè duyªnh¶i chuyÓn vµo s©u néi ®Þa, tiÕp ®Õn cuécV¹n lý Tr­êng Chinh lªn phÝa B¾c, ®«i vî chångtrÎ víi ®øa con n¨m tuæi ®· cïng Mao Tr¹ch-®«ng,Bµnh §øc Hoµi, Chu §øc v­ît qua nh÷ng gian khæ kh«ngkÓ xiÕt lªn tíi tËn c¨n cø ®Þa Diªn An.

MarinÕt lín lªn trong lßngcuéc c¸ch m¹ng Trung Quèc. MÑ anh qua ®êi v× mét c¬nb¹o bÖnh thiÕu thuèc ch÷a. Cha anh suy sôp h¼n sauc¸i chÕt cña bµ. ¤ng lµm viÖc nh­ mét c¸i x¸ckh«ng hån. Sau nµy, lín lªn, MarinÕt míi biÕt«ng kh«ng bao giê tha thø cho §¶ng cña «ng vÒ c¸ichÕt cña vî «ng. D­êng nh­ thuèc ®Ó ch÷a chomÑ anh lóc bÊy giê cã, nh­ng nã ®· ®­îc dïng métc¸ch v« Ých cho mét tr­êng hîp kh¸c, chØ v× MaoTr¹ch-®«ng muèn biÓu diÔn sù quan t©m cña «ng tatíi mét ®èi thñ chÝnh trÞ.

MarinÕt trë thµnh chiÕn sÜHång qu©n rÊt sím, anh vµo §¶ng céng s¶n Trung Quècngay tõ khi 17 tuæi. Trung Hoa lôc ®Þa hoµn toµn gi¶iphãng, anh ®­îc cö ®i häc mét líp huÊn luyÖnc«ng an vµ chuyÓn h¼n sang ngµnh nµy. Häc xong anh®­îc ®iÒu vÒ Qu¶ng Ch©u, ®Þa ®Çu cñanhiÒu ng¶ th«ng th­¬ng gi÷a Trung Quèc vµ n­ícngoµi, phô tr¸ch c«ng t¸c ph¶n gi¸n. ChÝnh ë ®©yMarinÕt gÆp Cè Thñ ChÈu.

- Anh ta ng­êi Qu¶ng Ch©u ?

- Kh«ng ph¶i. ChÝnh anh ta còngch¼ng biÕt m×nh quª ë ®©u. Hä Cè lµ mét taymÊt gèc. Tr«ng lï ®ï thÕ mµ, anh biÕt kh«ng,Cè Thñ ChÈu ®· lª gãt kh¾p thÕ giíi råi ®Êy. Anhta ®· ë trong nh÷ng kh¸ch s¹n sang nhÊt cña Washington,New York, Paris...

- Cè Thñ ChÈu lµm nghÒ g× ?

- Cè Thñ ChÈu kh«ng cã nghÒ.Anh ta lµ mét trong nh÷ng boss(2) cña Tam Gi¸c Vµng, vùa thuèc phiÖncña thÕ giíi...

- Anh quen Cè Thñ ChÈu ë Qu¶ngCh©u ?

MarinÕt ch­a kÞp tr¶ lêi th×Cè Thñ ChÈu trë vÒ. Anh ta c­êi hÓ h¶, låm cåmleo lªn nhËm xµ(3)cïng chóng t«i.

Cè Thñ ChÈu ®­îc coi lµ métng­êi tï c¶i t¹o tèt nhê tÝnh t×nh hiÒn lµnh vµ®øc cÇn mÉn. §· h¬n mét n¨m nay anh ®­îc Ban Gi¸mthÞ cho tù gi¸c, tr«ng nom tr¹m thñy ®iÖn. C«ngviÖc nµy nhµn l¾m. Tr¹m thñy ®iÖn nhá dïngdßng ch¶y ch¹y suèt ngµy ®ªm. Ng­êi tr«ng tr¹m chØph¶i ®ãng më mÊy c¸i cÇu dao cho dßng ®iÖn lócth× ch¹y m¸y b¬m n­íc, lóc th× th¾p s¸ng. Trong nh÷ngngµy n­íc lò th× vÊt v¶ h¬n mét chót, ph¶i thøc khuyadËy sím tr«ng nom c¸i tua-bin vµ m¸y ph¸t ®iÖn,kh«ng ®Ó chóng bÞ tr«i ®i.

- Tang lãi chuÖn dÒ ? - CèThñ ChÈu khÒ khµ hái. Anh ®Æt lªn chiÕu tr­ícmÆt chóng t«i mét gãi trµ tù biªn tù diÔn, cã tíi bal¹ng. - H«m lay ngé hªn l¾m, vít lê ngoµi suèi t­îcc¶ kÝ l« c¸, míi sang pªn l©m s¶n tæi xµ (®æi trµ)ngon vÒ cho c¸c p¹n...

- §ang hái chuyÖn hai anh quennhau thÕ nµo ? - t«i nãi.

- Quen quen cÊy chi ! - Cè Thñ ChÈungöa mÆt c­êi h¾c h¾c - MalªlÕt lã p¾t ngé chí.ChÝnh cÊy th»ng lµy lµy. Pá tï a. Hæi cung a. Tñ c¶.MalªlÕt p¾n chÕch ngé låi lÕu ngé kh«ng cãcÊy hé chÕu Mü, ph¶y thÕ kh««ng ?

- BËy nµo. B¾n lµ b¾n lµm sao !

- Th× p¾n p»ng cÊy t¹n (c¸i®¹n) tïng tïng chí p»ng cÊy chi. Trung Céng cè t¹nnhÒu nhÒu. Ng­êi còng nhÒu nhÒu. P¾nkh«ng cè tÕc.

MarinÕt ë Qu¶ng Ch©u ®­îcÝt l©u th× x¶y ra tam ph¶n hay ngò ph¶n chi chi ®ã, anhkÓ nh­ng t«i kh«ng nhí. Trong nh÷ng cuéc ph¶nth­êng trùc nh­ vËy c¸n bé c¸ch m¹ng ®Òu lÇnl­ît bÞ dÝnh, hÕt ng­êi nµy tíi ng­êi kh¸c ®itï, ®i häc "tr­êng thÊt ngò", mét thøtr¹i c¶i t¹o. MarinÕt gÆp may - anh kh«ng hÒ hÊng×. §ïng mét c¸i, c¸c b¹n ®ång ®éi tõ thêi Diªn An®ang ®ªm bÝ mËt ®Õn l«i anh khái nhµ, bá anh lªnmét chiÕc thuyÒn nhá, dïng ca n« h¶i qu©n kÐo rah¶i phËn quèc tÕ. "§ång chÝ thÊy cã tµuthuyÒn treo cê n­íc ngoµi th× vÉy hä xin cøu,hä dÆn anh. Cßn h¬n chÕt trong tr¹i tËp trung, mµ®ång chÝ th× ch¾c ch¾n bÞ b¾t nÕu chóng t«i kh«ng®Õn kÞp. Th«i, vÜnh biÖt MarinÕt !"

Lªnh ®ªnh trªn biÓn hai tuÇnliÒn, MarinÕt kh«ng gäi ®­îc mét chiÕctµu n­íc ngoµi nµo. Anh cã nh×n thÊy chóng trªn®­êng ch©n trêi, nh­ng con thuyÒn nhá bÐ cña anhchØ lµ mét chÊm ®en trªn mÆt biÓn mªnh m«ng,ng­êi ta ®· kh«ng thÊy anh. N¾ng nh­ ®æ löa trªn®¹i d­¬ng v« väng. Nhê nh÷ng ®ång ®éi th«ngminh, anh ®· kh«ng chÕt kh¸t sau khi l­îng n­ícngät dù tr÷ c¹n - trong ®¸m l­¬ng kh« anh t×m thÊyc¶ mét bao t¶i khoai lang, thø khoai ngoµi tinh bét cßnchøa rÊt nhiÒu n­íc trong cñ.

ThÕ råi b·o næi, tung lªn d×mxuèng con thuyÒn cña anh. Nã t¬i t¶ bay l­în trªnnh÷ng ngän sãng nh­ mét cäng r¬m. MarinÕttØnh dËy khi ch©n anh ®ông thÒm c¸t cña ®ÊtliÒn. Trong c¬n u mª anh vÉn cßn ®ñ tØnh trÝ®Ó trót bá bé quÇn ¸o. Kh«ng thÓ ®Ó chong­êi ta biÕt anh tõ ®©u tíi tr­íc khi anh biÕtnh÷ng ng­êi cøu anh lµ ai. Nh÷ng ng­êi du kÝch ViÖtNam t×m thÊy MarinÕt trong tr¹ng th¸i bÊt tØnh trªnbê biÓn. Hä ®­a anh vÒ trô së ñy ban x·.MarinÕt nhËn ra ch©n dung «ng Hå ChÝ Minh, anhhiÓu anh ®ang ë ®©u. BiÕt ch¾c nÕu khai thËtanh sÏ bÞ chÝnh quyÒn ViÖt Nam tr¶ cho Trung Quèc,anh trót nèt c¸i quÇn lãt trong nhµ vÖ sinh khi xin®i ®¹i tiÖn. Nã lµ vËt chøng duy nhÊt tè c¸o anhlµ ng­êi Trung Quèc. Sau ®ã anh s¸ng t¸c ra chuyÖnanh ®Çu ®éc bè vî vµ bÞ Chóa ph¹t.

Anh kh«ng ngê l¹i gÆp Cè ThñChÈu trong nhµ tï ViÖt Nam.

- T«i ngÈn ng­êi, kh«ng nãi®­îc c©u nµo khi thÊy Cè Thñ ChÈu tr­íc cæng tr¹i,®ang ch¨n mÊy con tr©u.

- Ngé còng thÕ. Ngé h¸ cÊymåm.

Cè Thñ ChÈu kÓ anh ®i ¨nc­íi em g¸i mét ng­êi anh em kÕt nghÜa ë Th­îngLµo. Kh«ng thÓ nµo tõ chèi ng­êi anh em th©nthiÕt cho ®­îc. Hä uèng say bÝ tØ. TØnh dËy CèThñ ChÈu thÊy m×nh bÞ trãi g«. Ng­êi anh em kÕtnghÜa bÞ b¾t vÒ téi lµm thæ phØ. Kh«ng biÕt CèThñ ChÈu lµ ai, ng­êi ta buéc anh lµ thæ phØ nèt. ChotiÖn. Sau ®ã lµ c¸c nhµ tï Lµo, råi nhµ tïViÖt Nam.

- T«i dÆn Cè Thñ ChÈu chí nãivíi c«ng an ViÖt Nam t«i lµ ai.

- Ngé còng p¶o lã thÕ. - CèThñ ChÈu nãi - C«ng an VÖt Lam lã pÕt mÒnh ëTam D¸c Vµng th× l«i th«i l¾m, r¸ch vÖÖc l¾m.

T«i hái MarinÕt :

- C«ng an ViÖt Nam hoµn toµnkh«ng biÕt tÝ g× vÒ anh ?

- Kh«ng. NÕu hä biÕtt«i ®· kh«ng cßn ngåi ®©y nãi chuyÖn víi anh.

- Vµ anh d¸m tin t«i ?

MarinÕt nhón vai.

- T¹i sao l¹i kh«ng tin ?

- C¶m ¬n anh ®· tin.

- T«i ph¶i c¶m ¬n Chóa ®· chot«i ®­îc gÆp anh ®Ó mµ tin.

MarinÕt ng­íc m¾t nh×n lªnc¸i thËp gi¸ vµ t«i hiÓu : ng­êi céng s¶nMarinÕt b©y giê tin thËt cã Chóa Trêi.

- V× sao anh muèn kÓ cho t«inghe cuéc ®êi anh ?

Trªn mÆt MarinÕt tho¶ng quamét nô c­êi cay ®¾ng.

- Bëi v× t«i biÕt t«i kh«ngcßn sèng l©u n÷a. Anh lµ nhµ v¨n, t«i kÓ cho anhnghe cuéc ®êi t«i ®Ó mét lóc nµo ®ã anh kÓl¹i cho ng­êi kh¸c.

- Anh nghÜ r»ng t«i cßn c¬ héi®Ó kÓ l¹i ?

Tíi n¨m thø t¸m cña ®êi tï t«igÇn nh­ kh«ng tin m×nh sÏ cßn sèng cho tíi ngµy trëvÒ. Thêi h¹n ba n¨m cho mét lÖnh tËp trung c¶it¹o lµ thêi h¹n h×nh thøc, nã ch¼ng ®­îc ai tÝnh®Õn, trõ thãi quen cña guång m¸y quan liªu, ®Õnngµy th× cho ®¸nh m¸y thªm mét lÖnh míi, kÐo dµithªm c¸i lÖnh cò. T«i lµ tªn tï xö lý néi bé,tøc lµ sè phËn t«i do §¶ng quyÕt ®Þnh, nÕu tinvµo lêi ng­êi ®øng ®Çu Ban b¶o vÖ §¶ng. MÆtkh¸c t«i l¹i lµ tªn tï tËp trung c¶i t¹o, tøc lµ tªntï-kh«ng-ph¶i-tï cã h¹n ba n¨m mét, nÕu tin lêiphæ biÕn cña tªn ®¹i óy c«ng an.

- T¹i sao l¹i kh«ng tin ? -MarinÕt ph¶n b¸c - Anh cßn trÎ mµ.

- Chóng ta ®Òu cßn trÎ. Cã®iÒu chóng ta ®ang giµ ®i ë ®©y...

- Nh­ng anh sÏ cßn sèng.

- Anh còng vËy.

- Kh«ng, t«i sÏ kh«ng cßn sèng®Õn ngµy ra khái ®©y ®©u, t«i biÕt. Anh xemnµy.

MarinÕt lª ra gÇn cöa sæ,hóng h¾ng ho råi kh¹c vµo mét tê giÊy. Anh vÉy t«i l¹igÇn. Trªn tê giÊy, lÉn trong ®êm lµ nh÷ng tia m¸u kÐodµi. Anh gËp tê giÊy vøt ra ngoµi cöa sæ.

- Anh bÞ lao ?

- Râ rµng lµ thÕ.

- CÇn ph¶i ch÷a.

Nghe t«i nãi Cè Thñ ChÈu kªu lªnb»ng mét thæ ng÷ Trung Quèc l¹ tai, nh­ng t«i hiÓu -anh ta chöi thÒ. MarinÕt l­êm b¹n :

- Nµy, ®õng nãi bËy nh¸ !

- Chì, chì cÊy...tØu na m¸(4) ! Kh¸m låi, kh¸m nhÒu nhÒu låi,th»ng ª sÜ cho mÊy vªn thèc ho låi p¶o ti vÒ, tivÒ.

MarinÕt c­êi hiÒn lµnh :

- Nhµ tï chø cã ph¶i an d­ìng®­êng ®©u. N¬i nµy lµ n¬i ®Ó chÕt chí kh«ngph¶i n¬i ®Ó sèng...

Anh chµng TriÒu Tiªn hä Kimmµ t«i nh¾c tíi ë trªn ch¾c ®· chÕt. T«i vÉn quant©m tíi anh ta, nh­ng kh«ng nghe ai nãi tíi mét ng­êiTriÒu Tiªn ë tr¹i nµo n÷a, mÆc dÇu ë Phong Quang cã®ñ mÆt tï tõ c¸c tr¹i kh¸c tíi.

Kim ®Õn T©n LËp trong métchuyÕn tï tõ Hµ Néi. Nh÷ng ng­êi tï míi chØ tráanh ta cho chóng t«i thÊy, khoe víi chóng t«i cña l¹trong ®¸m hä. Anh chµng TriÒu Tiªn ®øng ngÈnng¬ mét m×nh, kh«ng biÕt nãi chuyÖn víi ai. T«inØ h¶o(5)víi anh ta b»ng tiÕng Trung Quèc råi hái cã ph¶i anhta lµ ng­êi TriÒu Tiªn kh«ng ?

- HÈn tu©y(6) !

Nh­ng vèn liÕng tiÕng TrungQuèc cña t«i chØ cã thÕ. May, Kim biÕt tiÕngNga. T«i hái v× sao anh bÞ b¾t.

- T«i kh«ng hiÓu. - Kim nãi,mÆt ng©y ®én - T«i kh«ng hiÓu g× c¶. T¹i saong­êi ta l¹i b¾t t«i ? T«i lµ sinh viªn TriÒu Tiªnhäc ë B¾c Kinh. T«i yªu ViÖt Nam. T«i t×nhnguyÖn ®i kh¸ng Mü viÖn ViÖt, ch¼ng ai nhËnt«i c¶. T«i míi ®¸p tµu háa xuèng phÝa Nam, ë ®ãch¾c ch¾n cã ®­êng qua ViÖt Nam. Tíi Ping Seng, t«ithÊy hµng d·y xe t¶i chë nh÷ng èng lín chê qua biªngiíi. Míi chui vµo mét èng, qu¶ nhiªn sang ®­îc. §ãlµ nh÷ng èng dÉn dÇu viÖn trî cho ViÖt Nam.§Õn B¾c Giang, t«i chui ra. T«i ®i t×m chÝnhquyÒn ViÖt Nam xin chiÕn ®Êu chèng Mü th× bÞb¾t...

- Ng­êi ta kh«ng tin ?

- Hä ch¼ng nãi g× hÕt. Cho¨n uèng. B¶o sÏ kiÓm tra viÖc nµy. Hä háisø qu¸n n­íc t«i t¹i Hµ Néi...

- Sø qu¸n tr¶ lêi ra sao ?

- Qua lêi anh phiªn dÞch th× h×nhnh­ sø qu¸n nãi : ë TriÒu Tiªn kh«ng cã nh÷ng c«ngd©n v« kû luËt, tïy c¸c ®ång chÝ ViÖt Nam xölý. T«i bÞ tï.

- Anh ph¶n ®èi chø ?

- T«i ph¶n ®èi. Hä b¶o : h·yyªn t©m, cø ë t¹m ®©y ®· ®Ó ng­êi ta cßn®iÒu tra thªm.

Kim thë dµi.

Kh«ng hiÓu sao lóc Êy trongt«i l¹i n¶y ra mét ý nghÜ ®ïa cît, b©y giê nghÜl¹i thÊy thËt lµ ¸c.

- Anh Kim µ, - t«i nãi - t«i nghÜanh bÞ t×nh nghi vÒ mét téi kh¸c... Mµ ng­êi takh«ng nãi ra víi anh.

- Téi g× ? T«i ®· khai thùc víihä : t«i chØ muèn tham gia chèng Mü cïng víi nh©nd©n ViÖt Nam.

T«i lµm bé suy nghÜ mét l¸t.

- Cã thÓ, ng­êi ta nghi anh lµgi¸n ®iÖp.

- B«giª m«i(7) ! T¹i sao ng­êi ta cã thÓ nghÜ bËythÕ ®­îc ! T«i mµ lµm gi¸n ®iÖp cho Mü sao ?

- Ch¾c anh biÕt mét trong nh÷ngthÕ m¹nh cña nÒn xuÊt khÈu TriÒu Tiªn lµnh©n s©m, jinseng...

- §óng !

- ViÖt Nam còng cã mét thøjinseng. ChØ cã nã míi c¹nh tranh ®­îc víi jinsengTriÒu Tiªn, vµ nhµ n­íc ViÖt Nam rÊt b¶o vÖbÝ mËt ginseng cña m×nh...

- Chµ !

- Cã ph¶i jinseng TriÒu Tiªn tochõng nµy kh«ng ? - t«i ch×a ngãn tay c¸i - ít cã cñ toh¬n.

- Ph¶i. Mét cñ vµ hai hoÆc bachÏ.

- Anh chê mét l¸t sÏ thÊy jinsengViÖt Nam lín ®Õn thÕ nµo !

Khi nh÷ng ®éi n«ng nghiÖp k×nk×n g¸nh s¾n thu ho¹ch vÒ cho nhµ bÕp th× Kimtrîn trßn m¾t, kªu lªn mÊy th¸n tõ b»ng tiÕngTriÒu Tiªn mµ t«i kh«ng hiÓu.

Tèi h«m ®ã, t«i t­ëng anh chµngTriÒu Tiªn sau khi ®· ®­îc ®øng lÉn víi tïViÖt Nam th× sÏ ®­îc ®­a vµo mét to¸n sè lÎ nµo®ã, nh­ng kh«ng ph¶i. Anh ta bÞ biÖt giam trong métxµ lim kû luËt. Ban ®ªm t«i nghe tiÕng Kim ®Ëpph¸, la hÐt cho tíi tËn s¸ng. MÊy ngµy kÕ tiÕpcòng vËy. Råi khu biÖt giam im lÆng hoµn toµn - anh ta®· ®­îc ®­a ®i n¬i kh¸c, hoÆc cßn sèng hoÆc ®·chÕt.

MarinÕt nãi :

- Anh høa sÏ viÕt vÒ cuéc®êi t«i chø ?

- NÕu t«i cßn sèng.

MarinÕt ®­a tay ra, buéc t«iph¶i ký kÕt giao ­íc võa tháa thuËn víi nhaub»ng c¸i b¾t tay chÆt.

- Chñ nghÜa l·ng m¹n giÕtchÕt con ng­êi ch¼ng kÐm g× dÞch h¹ch. - MarinÕttrÇm ng©m - Anh thö nghÜ mµ xem : cã biÕt bao nhiªung­êi ®· thµnh t©m ®i theo chñ nghÜa céng s¶n vµ trëthµnh n¹n nh©n cña nã ?

T«i nghÜ tíi Kim. Tr­êng hîp cñaMarinÕt, cña t«i, cßn ph¶i lý gi¶i dµi dµi,nh­ng tr­êng hîp cña Kim thËt râ rµng.

Chñ nghÜa l·ng m¹n kh«ng ph¶ichØ cã mÆt trong nh÷ng bi kÞch cã dÝnh lÝu tíi chñnghÜa céng s¶n. Mét tï nh©n chÝnh trÞ mµ t«i gÆp ëPhong Quang cßn lµm cho t«i söng sèt h¬n bëi lßng yªun­íc kú l¹ trong anh ta. Lµ mét thanh niªn n«ng d©n,tr×nh ®é häc vÊn chØ kho¶ng líp bèn líp n¨m, Phongr¬i vµo tï (còng kh«ng cã ¸n xö) do nh÷ng bøc th­ göicho Trung ­¬ng §¶ng, trong ®ã anh ta lªn ¸n c¸c bËcchÌo l¸i quèc gia mêi qu©n Trung Quèc vµo ViÖt Namlµ "câng r¾n c¾n gµ nhµ". §Ó bµn vÒchuyÖn ®óng sai trong viÖc nµy cßn ph¶i mÊtnhiÒu giÊy mùc, nh­ng ®iÒu kh«ng ph¶i bµn lµlßng yªu n­íc trong anh ta.

Phong kh«ng cã ch©n trong bÊt kú®¶ng ph¸i "ph¶n ®éng" nµo, còng kh«ng gi¸o®iÒu hoÆc xÐt l¹i - anh ta chØ cã trÇn trôi métlßng yªu n­íc ch¼ng cÇn biÕt ®Õn ®óng sai.

Lßng yªu n­íc nµy cã thÓgäi lµ cùc ®oan hay mï qu¸ng lµ tïy ë mçing­êi, nh­ng nã gîi lªn trong t«i sù kÝnh träng.Mµ kh«ng ph¶i chØ trong t«i.

Mét h«m trung óy B­ëi mêi t«itíi phßng gi¸o dôc råi ®­a cho t«i mét tËp hå s¬.

- Anh ®äc ®i.

§ã lµ nh÷ng bøc th­ Phong göiTrung ­¬ng §¶ng. Kh«ng ph¶i nh÷ng bøc th­ ®· ®­a anhta vµo tï, mµ nh÷ng bøc th­ kÕ tiÕp, võa míiviÕt, nh÷ng bøc th­ n»m trong tiªu chuÈn hiÕm hoimµ ng­êi tï ®­îc phÐp göi ra ngoµi. "T«i kªugäi c¸c ng­êi h·y tØnh l¹i, ®õng m¬ hå víi m­utoan bµnh tr­íng cña Trung Quèc. - mét bøc th­ viÕt- Tham väng më mang bê câi cña hä tæ tiªn ta ®·biÕt tõ l©u. NÕu con ch¸u kh«ng nghe lêi ®Óchóng x©m lÊn ®Êt ®ai tæ tiªn mét lÇn n÷a th× téiÊy ngµn ®êi kh«ng röa s¹ch..." Trong mét bøc th­kh¸c Phong däa Trung ­¬ng §¶ng r»ng lÞch sö sÏkh«ng tha thø cho hä, nÕu nh­ hä ngoan cèkÕt liªn víi kÎ thï truyÒn kiÕp ®Ó manghäa cho ®Êt n­íc.

- Anh nµy thËm chÝ nhÞn ®ãi chøkh«ng ¨n c¬m nÊu b»ng g¹o Trung Quèc viÖn trî.

- T«i còng cã nghe chuyÖn nµy.Nh÷ng ngµy tr¹i ¨n g¹o Trung Quèc anh ta ¨n s¾n mãttrªn n­¬ng.

B­ëi l¾c ®Çu buån b·.

- Anh muèn nghe ý kiÕn g×ë t«i ? - t«i hái B­ëi.

- T«i muèn hái anh : nÕu ë®Þa vÞ t«i anh sÏ xö trÝ víi nh÷ng bøc th­ nµy nh­thÕ nµo ?

- T«i cã thÓ kh«ng ®ångý c¸ch nh×n bÊt biÕn cña anh ta víi Trung Quèccòng nh­ víi bÊt cø kÎ thï cò nµo. - t«i nãi chËm,t×m nh÷ng lêi lÏ kh«ng thÓ b¾t bÎ ®­îc - LÞch sölµ lÞch sö. NÕu d©n téc Chµm nh×n ng­êi KinhhiÖn nay nh­ kÎ thï th× sÏ ra sao(8) ? T«i kh«ng nãi anh ta sai trong c¸ch nh×nnhËn cô thÓ ®èi víi Trung Quèc hiÖn t¹i. H×nhnh­ c¸ch nh×n Trung Quèc cña §¶ng n¨m nay, 1974, còng®· thay ®æi so víi n¨m 1964...

Trung thµnh víi nghÒnghiÖp, B­ëi nÝn lÆng. Qua b¸o Nh©n d©n lµ tê b¸oduy nhÊt tï ®­îc ®äc, t«i nhËn thÊy giäng têb¸o kh«ng cßn nång nµn ®èi víi Trung Quèc nh­ håi banl·nh ®¹o §¶ng cßn hµo høng thÊy "trung t©m c¸chm¹ng ®· chuyÓn vÒ ph­¬ng §«ng".

- §iÒu râ rµng lµ nh÷ng bøcth­ nµy ®­îc viÕt ra d­íi sù th«i thóc cña lßngyªu n­íc, - t«i kÕt luËn - cßn yªu theo c¸ch nµolµ chuyÖn kh¸c, t«i kh«ng bµn ®Õn.

- NÕu nh÷ng bøc th­ nµy®­îc ®Ýnh thªm vµo hå s¬ anh ta, ch¾c ch¾n anh ta sÏcßn ë tï cßn l©u... - B­ëi nãi - Theo anh, ta nªn lµmg× víi nh÷ng bøc th­ nµy ?

- T«i nghÜ chóng ch¼ng cã Ýchg×, tøc lµ t«i muèn nãi, ch¼ng thay ®æi ®­îc g×trong ®­êng lèi cña §¶ng nÕu nã ®­îc göi tíi®óng ®Þa chØ...

- ChÝnh v× vËy mµ t«i ®· kh«nggöi.

- Anh nªn ®èt ®i. - t«i khuyªnB­ëi - §ã cã lÏ lµ c¸ch tèt nhÊt, nÕu ta cßnbiÕt kÝnh träng lßng yªu n­íc cña mét conng­êi.

B­ëi ®­a cho t«i c¸i bËt löa.

- Anh ®èt hé t«i.

T«i ra ®Çu håi ch©m löa vµo mÊybøc th­. Chóng ch¸y cong queo, tµn bay l¶ t¶ trong giã.T«i hiÓu v× sao B­ëi kh«ng tù tay ®èt nh÷ng bøcth­. Ch¼ng ph¶i B­ëi sî c¸i g×. Ch¼ng qua anh ta muènt«i thÊy anh ta tin t«i tíi møc nµo.

MarinÕt mçi ngµy métyÕu. T«i kh«ng cã c¸ch nµo cøu anh. T«i viÕtmét bøc th­ vÒ cho vî t«i, b¶o vî t«i tíi b¸c sÜPhan nhê anh kiÕm thuèc ch÷a lao göi lªn cho t«i. T«ih¬i ngÇn ng¹i khi viÕt bøc th­ nµy, sî vî t«it­ëng t«i bÞ lao. Nh­ng bøc th­ kh«ng cã håi ©m.Ng­êi ®i tiÕp tÕ mµ Cè Thñ ChÈu nhê chuyÓnth­ ®· kh«ng chuyÓn.

MarinÕt b¶o t«i :

- §õng lo l¾ng cho t«i, ®ång chÝ! T«i ®· cè g¾ng vËt lén víi c¸i bÖnh khènkiÕp nµy, nh­ng xem ra kh«ng ¨n thua. T«i ®· nuètc¶ nh÷ng con th¹ch thïng sèng theo lêi khuyªn cña nh÷ngng­êi tï giµ, hä nãi ®ã lµ bµi thuèc d©n gian cætruyÒn. T«i ®· ¨n nh÷ng con giun, nghe nãi chóng lµmt¨ng søc ®Ò kh¸ng. Cã ng­êi cßn b¶o t«i n­íngnh÷ng con g× gièng con cãc nh­ng bông rÊt to mµ da nh½nthÝn, t«i ¨n vµ n«n möa gÇn chÕt ... TÊt c¶®Òu v« Ých. Tèt nhÊt lµ thØnh tho¶ng chóng takiÕm c¸ch gÆp nhau ®Ó t«i cã thÓ kÓthªm cho ®ång chÝ vÒ cuéc ®êi t«i vµ vÒ sèphËn nh÷ng ng­êi céng s¶n Trung Quèc. BiÕt ®©u®Êy, ®ång chÝ l¹i ch¼ng cho ng­êi ®äc biÕtthªm mét chót g× bªn trong bøc mµn s¾t cña Trung Quècbao la ®Çy bi kÞch ...

T«i ®· kh«ng viÕt g× hÕtsau khi ra khái nhµ tï. T«i sî. Vµ t«i kh«ng thÝch sùnöa vêi. NÕu t«i viÕt t«i ph¶i viÕt tÊt c¶nh÷ng g× t«i nghÜ. Nh÷ng ng­êi Trung Quèc dòng c¶m ®·lµm viÖc ®ã h¬n ng­êi ViÖt Nam. ThÕ giíi®­îc biÕt nh÷ng viÖc x¶y ra ë Trung QuècnhiÒu h¬n nh÷ng g× x¶y ra ë ViÖt Nam. ViÖtNam, xÐt cho cïng, lµ mét quèc gia nhá bÐ. Ng­êi takh«ng biÕt ®Õn còng ph¶i.

T«i còng ®· kh«ng viÕtvÒ cuéc ®êi cña «ng giµ B¸t(9). ¤ng ë cïng ®éi víi t«i, nh­ng gièngnh­ nh÷ng ng­êi tï sè lÎ kh¸c, «ng lÇm l× vµ kh«ngthÝch nãi tíi nguyªn nh©n dÉn «ng vµo tï. C¸i sù vµotï mét c¸ch dí dÈn, ch¼ng ra ®©u vµo ®©u, t­ëngchõng chØ riªng kÎ b¾t ng­êi bá tï oan ph¶i xÊu hæ,hãa ra nã cßn lµm cho c¶ ng­êi bÞ tï oan còng c¶mthÊy ng­îng ngïng míi l¹. Cø nh­ thÓ hä kh«ngxøng ®¸ng víi danh hiÖu tï chÝnh trÞ bÞ kho¸c chomét c¸ch bÊt ®¾c dÜ, nh­ thÓ hä lµ kÎ nhËnv¬, mµ nhËn v¬ c¸i kh«ng ph¶i cña m×nh lµ sù rÊt®¸ng chª c­êi.

T«i th­êng chän mét gãc v¾ngngåi ®an tranh cïng «ng trong thêi kú tr¹i s¬ t¸n vµorõng ®Ó tr¸nh m¸y bay Mü. Ngåi víi «ng thó vÞ ëchç m×nh cã thÓ tha hå suy nghÜ mµ kh«ng bÞ c¶ntrë - «ng l·o cËy miÖng còng ch¼ng nãi mét c©u.T¸n l¸ rõng xße ra, ®an kÕt víi nhau, lµm thµnh méttÊm che khæng lå, chØ ë phÝa d­íi lµ tho¸ng ®·ng,l¸c ®¸c tõng nhãm tï ngåi cÆm côi ®an l¸t. Mét anhlÝnh canh «m sóng nh×n bao qu¸t tÊt c¶, canh chõng.Nh÷ng ng­êi tï sè lÎ hiÒn lµnh, ch¼ng bao giêtrèn, ®«i khi anh lÝnh tù cho phÐp m×nh gµ gËt mét l¸thoÆc cÆm côi viÕt th­ vÒ nhµ. C¸i ®êi lÝnh®ãng trªn vïng s¬n c­íc ch¼ng kh¸c ®êi tï lµ mÊy.Còng s¸ng dËy ®i lµm, tèi vÒ chui vµo mµn, kh«ngvî con, kh«ng bÕp löa gia ®×nh.

Mét h«m, «ng B¸t ®ang lµm,bçng næi khïng, vøt toÑt con dao xuèng ®Êt, ngåithõ ra, kh«ng thÌm ®an n÷a. Råi hai hµng n­íc m¾t l·ch·, «ng vËt v· ngiªng ng¶ nh­ lªn ®ång, miÖnglÈm bÈm xuýt xoa nh÷ng tiÕng võa run rÈy võaluèng cuèng, nghe n·o lßng l¾m, nh­ trong mét c¬n ®auvËt v·. T«i cuèng lªn, chåm tíi bªn «ng :

- B¸c lµm sao thÕ ?

¤ng kh«ng tr¶ lêi mµ chØ rÒnrÜ :

- èii giêi cao ®Êt dµy «i !T«i ®au qu¸, ®au qu¸, «ng ¬i ! Sao c¸i sè kiÕp t«ikhæ thÕ nµy h¶ trêi ?!

T«i hiÓu. ¤ng kh«ng lªn c¬n®au bÖnh, mµ lªn c¬n ®au lßng. T«i ®· vµi lÇnchøng kiÕn c¶nh t­îng t­¬ng tù. Nh÷ng ng­êi tï®ang yªn lµnh bçng næi c¬n ®iªn khïng, chöi bíi,®Ëp ph¸ lung tung. C«ng an sÇm sËp ch¹y vµo, trãi taytrãi ch©n, nhÐt giÎ vµo miÖng, sai trËt tù(10) khiªng ®i. Sau mÊy ngµy n»m xµ limkû luËt hä trë ra, mÆt mòi phê ph¹c, c¸i nh×nv« c¶m, b­íc ch©n ®ê ®Én, ®i mµ nh­ kh«ng ®i.

Anh lÝnh canh kho¸c sóng lªn vai®ñng ®Ønh b­íc l¹i :

- £, hai anh kia, mÇn ®i chí !

- B¸c Êy bÞ tróng giã. - t«inãi.

Anh lÝnh nheo m¾t nh×n «ng giµvËt v· trªn ®èng tranh, nãi nhÑ nhµng :

- Røa nghØ ®i chót. T«i cã hépdÇu xoa ®©y.

Anh lôc tói, ®­a cho t«i hép dÇucao.

T«i ®ì lÊy, c¶m ¬n anh lÝnh tètbông. Kh«ng ph¶i anh lÝnh canh nµo còng ®­îc nh­ anh.Nh­ng cã thø dÇu nµo xoa dÞu ®­îc nçi ®au tronglßng «ng b¹n giµ cña t«i lóc nµy. T«i «m lÊy «ng B¸ttrong vßng tay, ®ung ®­a «ng nh­ ru ®øa trÎ. ¤ng nhÑbçng, kh«ng thÓ t­ëng t­îng næi «ng giµ cãthÓ nhÑ nh­ thÕ. Tr«ng bÒ ngoµi «ng còngkh«ng ®Õn nçi nµo. Cã lÏ nh÷ng tÊm ¸o b«ngmÆc ®¾p lªn nhau lµm cho t«i cã c¶m gi¸c «ng to h¬n,nÆng h¬n.

¤ng choµng tay «m lÊy t«i :

- §êi t«i khæ l¾m, «ng ¬i !

- Chóng m×nh ë ®©y cã ai s­íng®©u !

- Nh­ng t«i khæ h¬n c¶. Ng­êi tacßn cã téi, chø t«i th× téi t×nh g× ®©u !

- Còng nhiÒu ng­êi kh«ng cãtéi ®Êy.

- ¤ng nghe t«i nãi nµy. - «ng th×thµo - ¤ng chí cã tin chóng nã. §¸m sè lÎ nµy toµnchèng chÕ ®é c¶ ®Êy ! Chóng nã ph¶n ®éng c¶®Êy. Kh«ng oan ®©u. T«i ë tï l©u, t«i biÕt. «ngth× kh«ng, «ng còng nh­ t«i...

T«i c­êi buån :

- T«i còng chèng chÕ ®é ®Êychø. Ng­êi ta b¶o thÕ.

- Ng­êi ta nãi mÆc ng­êi ta !M×nh biÕt m×nh - kh«ng lµ kh«ng !

- B¸c lµm sao bÞ b¾t ?

¤ng giµ nÊc lªn tõng chÆp.

- T«i theo c¸ch m¹ng c­íp chÝnhquyÒn, còng ®· lµm th«n ®éi råi x· ®éi mét håikh¸ng chiÕn chèng Ph¸p... T«i theo cô Hå, sao, «ngkh«ng tin hë ?

- T«i tin chø.

- Sau, hßa b×nh lËp l¹i råi, t«inghØ. Mäi sù khèn khã b¾t ®Çu tõ ®Êy.

- Ng­êi ta b¶o b¸c bÊt m·n ?

- Kh«ng. Nh­ng ë chÕ ®é takh«ng lµm c¸n bé n÷a lµ hÕt, th× ng­êi ta kh«ngtin m×nh n÷a, kh«ng cßn coi träng m×nh n÷a. Mµ lµmd©n th×, èi giêi ¬i, khæ l¾m, khæ ®ñ ®­êng, «ngch¾c còng biÕt, cã cÇn kÓ cho «ng nghe kh«ng ?

- Kh«ng cÇn.

- Cho nªn c¸c ch¸u nhµ t«i®Òu nhao ®i lµm c¸n bé. Th»ng c¶ ch­a ®ñ tuæixung phong ®i bé ®éi. Con bÐ sau nã xin lµm ch©n v¨nth­ cho ñy ban x· kh«ng ®­îc, xin lµm c«ng an x·. Råinã ®­îc c¶m t×nh §¶ng(11)...

- TiÕn bé qu¸ !

- TiÕn bé g×. Con bÐ nhµ t«in¨m nay h¨m nh¨m råi. VÉn ch­a chång. Khèn n¹n, nãxinh, «ng ¹. M¾t ®en lay l¸y, mµ nhanh l¾m. M¸ lóm®ång tiÒn. Da cø tr¾ng hång. Nã tr«ng mÑ nã, nh­lét.

¤ng nÊc lªn, kÐo v¹t ¸o lau m¾t.

- C« Êy lµm sao ?

- Ch¼ng lµm sao c¶. - «ng mÕum¸o - Th»ng c«ng an x·, chi ñy viªn, cø gäi nã ®ihéi ý héi b¸o, båi d­ìng...Råi con bÐ nhµ t«iphÔnh bông ra.

- ...

- T«i phÉn chÝ. Ch­a ai biÕtc¶, nh­ng bµ nhµ t«i biÕt, t«i biÕt. T«i uèngr­îu, say råi, t«i chöi cha chóng nã, chöi c¶ lß nhµchóng nã ...

- ChÕt thËt !

- §Õn khi lµng phong phanhbiÕt con t«i chöa hoang, th× t«i chöi c¶ c¸i §¶ngcña chóng nã...

- ChËc chËc, khiÕp qu¸ ! Saob¸c d¹i thÕ ?

- Kh«ng chöi ®Ó cho chóng nãmuèn lµm g× th× lµm µ ? §¶ng g× mµ häp th×thät, båi d­ìng ®¶ng viªn míi g× mµ cø tèi®Õn míi Ý íi gäi nhau ®i båi d­ìng, båid­ìng c¸i m¶ cha chóng bay µ ?!

R¸c tai qu¸, bÝ th­ x·, chñ tÞchx· cho con g¸i «ng ®i dù líp huÊn luyÖn, kú thùclµ ®i ph¸ thai. ¤ng biÕt, «ng cÊm con g¸i «ng ph¸.C¸i thai nã téi t×nh g× ? Nã còng lµ mét con ng­êichø. Nã ch­a ra ®êi. Nã ch­a lµm h¹i ai. Nã kh«ng nh­c¸i qu©n chã d¸i ch¹y nh«ng, qu©n ¨n cøt uèng ®¸ilµm h¹i ®ång bµo. Kh«ng ®­îc ph¸ thai, cø ®Î ra taonu«i, giÕt c¸i thai lµ bÊt nh©n, lµ v« ®¹o, «ngtrãi con vµ ch©n gi­êng mµ d¹y. Nh­ng con «ng xÊu hæ,kh«ng nghe «ng, cø ®i ph¸ thai. ¤ng uèng r­îu nhiÒuh¬n n÷a, chöi d÷ h¬n n÷a.

Tãm l¹i, «ng B¸t chöi s­íngmiÖng th× th«i. Cßn nh÷ng ®øa bÞ «ng chöi th× thï«ng môc m¶. Tr­ëng c«ng an x· b¸o c¸o c«ng anhuyÖn. C«ng an huyÖn lËp hå s¬. Cø mçi lÇn«ng B¸t chöi lµ mét lÇn c«ng an x· b¸o c¸o, mçilÇn b¸o c¸o ®­îc göi lªn lµ hå s¬ tªn ph¶n ®éngNguyÔn Th¸i B¸t l¹i dµy thªm mét chót. Cho tíi ngµyng­êi ta b¾t «ng ®i c¶i t¹o vÒ téi "tuyªntruyÒn ph¶n ®éng, chèng §¶ng, chèng chÕ®é".

T«i döng d­ng nghe «ng kÓ.Nh÷ng c©u chuyÖn t­¬ng tù nghe nhiÒu råi, ®©mra ng¸n.

- T«i kÓ cho «ng nghe ®Ó«ng lµ nhµ v¨n «ng nhí lÊy, «ng kÓ cho mäing­êi biÕt. §õng nãi ®Õn tªn t«i lµ ®­îcråi, kÎo téi ch¸u. Nã cßn lÊy chång.

¤ng B¸t dÆn t«i thÕ. T«i Ëmõ :

- Nhµ v¨n g× t«i ! ë n­íc tacø viÕt d¨m bµi b¸o lµ ng­êi ta bèc nhau lªn,gäi lµ nhµ v¨n råi.

- Th× «ng ®­a lªn b¸o còng®­îc.

- BiÕt bao giê t«i vÒ ?T«i còng nh­ b¸c th«i, còng ¸n cao su c¶...

¤ng thë dµi :

- õ nhÈy !

- Mµ gi¸ cã ra ®­îc, viÕtthÕ l¹i ®i tï n÷a, t«i ng¸n l¾m råi !

¤ng kh«ng nãi g× n÷a.

¤ng chÕt vµo ngµy Quèc Kh¸nh,c¸i «ng B¸t ®· ®i c­íp chÝnh quyÒn n¨m bèn l¨m.¤ng ®· èm liÖt tr­íc ®ã gÇn mét th¸ng, ®­îctr¹i cho ®i n»m bÖnh x¸. N»m ®­îc mét ruÇn «ngn»ng nÆc ®ßi vÒ ®éi. Ng­êi «ng phï thòng, trongra nh­ mét con bóp bª chøa ®Çy n­íc. Tr¹i còng kh«ngb¾t «ng ®i lµm lao ®éng n÷a, cho «ng ë nhµ. Hµng ngµy«ng ra ®Çu hÌ b¾t rËn.

Hai ngµy tr­íc khi chÕt «ngkh«ng dËy, cø n»m thiªm thiÕp. ¤ng chØ tØnh l¹i khinghe tiÕng dao thít Çm Ü phÝa nhµ bÕp vängl¹i. ¤ng më m¾t ra, vÉy t«i l¹i gÇn råi thÒu thµob¶o t«i :

- ¤ng xem gióp chóng nã chia cã®Òu kh«ng ?

T«i nÓ «ng, gi¶ vê ra ngoµi,chç tï ®ang xóm ®«ng xóm ®á chia thÞt. Nh­ng t«ichØ ®øng ®ã, chø ch¼ng buån nh×n. T«i biÕt «ngB¸t ch¼ng cßn sèng ®­îc bao l©u. Kh«ng hiÓu sao«ng cßn quan t©m tíi suÊt thÞt ®Õn thÕ ? Mµ cãtheo dâi hé «ng còng v« Ých. T«i ®· kÓ, tï sè lÎchia theo kiÓu quay mÆt ®Æt tªn, nãi chung lµ c«ngb»ng, h¬n kÐm nhau kh«ng ®¸ng kÓ. V¶ l¹i, c¶nht­îng nh÷ng con ng­êi ®ãi khæ hau h¸u theo dâi nh÷ngmiÕng thÞt tÝ xÝu ®­îc ®Æt vµo nh÷ng c¸i b¸tsøt sÑo tr«ng th¶m l¾m, t«i kh«ng muèn nh×n.

Cuéc chia thÞt ®· xong, «ng b¹nn»m c¹nh «ng B¸t mang c¸i t« tr¸ng men cã ba miÕngthÞt to b»ng ba qu©n cê víi b¸t canh s¾n - khÈu phÇncña «ng B¸t - ®Õn bªn «ng. ¤ng B¸t ®ang khß khÌ,ngöi thÊy h¬i thÞt lµ tØnh h¼n.

- PhÇn «ng ®©y ! - «ng b¹n «ngB¸t nãi - DËy mµ ¨n ®i. Ngon l¾m !

- T«i xem cho b¸c råi. Chia®Òu. - t«i nãi - SuÊt cña b¸c cã phÇn cßn nhØnhh¬n c¸c suÊt kh¸c kia ®Êy. B¸c cè dËy mµ ¨n kÎonguéi.

¤ng gËt ®Çu, hoÆc t«i nghÜ r»ng«ng gËt ®Çu. Cè g¾ng mét l¸t ®Ó ngåi lªn, nh­ngngåi kh«ng ®­îc, «ng ng· xuèng. Cè thªm mét lÇn n÷a,«ng nghÓn lªn ®­îc, ngã vµo b¸t thÞt mét c¸i råinãi :

- ThÞt rang µ ? TÝ n÷a t«i ¨n.

¤ng n»m xuèng vµ ®i ngay, theomäi ng­êi nhËn xÐt. T«i kh«ng cã mÆt lóc «ng B¸t®i.

Anh em tï ¨n xong, vµo tËn chçngã «ng, mÆt buån rÇu. Kh«ng ai nãi c©u nµo. Nh­thÕ gäi lµ viÕng.

SuÊt c¬m cña «ng ®Ó chángch¬. Mäi ng­êi b¶o cø ®Ó ®ã, khi ch«n th×®Æt nã lªn mé «ng thay cho b¸t c¬m qu¶ trøng.

X¸c «ng ®­îc ®­a xuèng tr¹mx¸ chê c¸n bé tr¹i mang hå s¬ xuèng x¸c nhËn chÝnh lµtªn ph¶n ®éng NguyÔn Th¸i B¸t ®· chÕt chø kh«ngph¶i tªn nµo kh¸c.

Khi cöa c¸c phßng giam ®· khãal¹i råi, t«i cø ngåi bªn cöa sæ mµ nh×n vÒ phÝatr¹m x¸. Trêi tèi h¼n míi thÊy nghe tiÕng bóanÖn chan ch¸t trªn v¸n thiªn - dÊu chÊm hÕt chomét kiÕp ng­êi. Råi quan tµi ®­îc khiªng ra d­íi¸nh s¸ng cña mét bã ®uèc. §i l÷ng th÷ng sau quan tµilµ mét anh c«ng an mang AK.

Kh«ng thÊy suÊt ¨n t­¬i cña «ng®©u. Ch¾c h¼n ai ®ã tiÕc cña giêi ®· ¨n råi.Cßn hai c¸i b¸t hä sÏ ®¸nh bãng m¹ kÒn råi®em ch¸c cho tï míi.

(1) Ng­êi døng ®Çu c¸c lùc l­îngvò trang s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n ma tóy ë Tam Gi¸c Vµng.

(2) ¤ng chñ (tiÕng Anh).

(3) Uèng trµ, th­ëng trµ (tiÕngTrung Quèc miÒn Nam).

(4) TiÕng chöi bËy.

(5) Chµo ! (tiÕng Trung Quèc).

(6) §óng thÕ ! (tiÕng TrungQuèc).

(7) Trêi hìi ! (tiÕng Nga).

(8) V­¬ng quèc Chµm (Champa) n»m ëvïng Trung-Nam ViÖt Nam hiÖn nay, lµ mét bé l¹c®i biÓn cïng nguån gèc víi dßng Indonesia, ®· c¸tcø t¹i ®©y tõ thêi kú ®å ®¸. Thñ ®« lµ IndrapuraKho¶ng n¨m 1470 n­íc ViÖt Nam ®· chiÕm hoµntoµn v­¬ng quèc nµy.

(9) Tªn ®· thay ®æi v× lý dotÕ nhÞ.

(10) Th­êng mét tr¹i cã vµi trËttù, lÊy trong tï sè ch½n vµ c¶ trong tï sè lÎ. Cãtr¹i kh«ng mét ng­êi tï sè lÎ nµo chÞu lµm trËt tù,chØ cã trËt tù sè ch½n.

(11) NghÜa lµ ®­îc §¶ng chó ýtíi ®Ó båi d­ìng thµnh ®¶ng viªn.