Sau cuéc nãi chuyÖn víi H¸nCßi trong khu kû luËt, t«i kh«ng thiÕt lµmviÖc g× n÷a. Trong viÖc b¾t t«i, chÝnh quyÒncã thÓ sai lÇm, h·y ®é l­îng thªm mét lÇn ®Ócho r»ng nh­ thÕ. Nh­ng trong viÖc t­íc báquyÒn ®­îc luËt ph¸p b¶o hé cña c«ng d©n, chÝnhquyÒn chøng tá nã kh«ng ph¶i chÝnh quyÒn cñad©n n÷a. Nã kh«ng v× d©n, nã kh«ng b¶o vÖ d©n. NãchØ v× nã, nã chØ b¶o vÖ chÝnh nã.

Trong Háa Lß t«i chØ nghÜ vÒnçi ®au cña m×nh, vÒ sè phËn m×nh. T«i lµ n¹nnh©n cña nÒn ®éc tµi, lµ ®iÒu râ rµng.§iÒu kh«ng râ rµng lµ trong khi phôc vô chÝnhquyÒn chuyªn chÕ t«i cßn lµ thñ ph¹m. Tr­íctßa ¸n l­¬ng t©m, t«i lµ kÎ cã téi. Sù ph¹m téitrong t×nh tr¹ng v« thøc ®­îc coi nh­ t×nh tiÕtgi¶m nhÑ, nh­ng kh«ng ph¶i lµ c¸i ®Ó c·i tr¾ng,®Ó ®­îc tha bæng.

§ång ý r»ng nh÷ng ®øa trÎh­ nh­ H¸n Cßi cÇn ®­îc gi¸o dôc. §ã lµ nhiÖmvô cña bÊt kú x· héi nµo. Nh­ng gi¸o dôc trÎ em b»ngnhµ tï kh«ng ph¶i lµ gi¸o dôc. Chøc n¨ng cña nhµ tïx­a nay chØ lµ trõng ph¹t vµ c¸ch ly. Chøc n¨ng gi¸odôc kh«ng ®­îc ®Æt ra. Nã rÊt tèt víi t­ c¸ch métmôc ®Ých. Nh­ng ®Ýnh nã vµo nhµ tï mét c¸ch m¸ymãc, nh­ thÓ nã lµ ®Æc tÝnh s½n cã cña nhµ tïlµ sai lÇm.

Qua viÖc nhèt c¸c c«ng d©nvµo tï kh«ng cÇn xÐt xö, chØ cÇn mét nghÞ quyÕtchø kh«ng cÇn tíi mét ph¸p lÖnh, ta thÊy râ mét®iÒu. R»ng víi bé m¸y chÝnh quyÒn nµo còngvËy, ph¶i cã mét chèt h·m cho nã. Kh«ng cã chèt h·mnã sÏ lång lªn trong xu h­íng tù tung tù t¸c.

T×nh thÕ mét ®¶ng ®éc t«nkh«ng cã ®èi lËp trong chÝnh quyÒn lµ sù kh«ng cãc¸i chèt h·m ®ã. Nã tÊt yÕu sinh ra nh÷ng hµnh®éng tïy tiÖn. Sù thay ®æi l·nh tô, thay ®æichÝnh phñ kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò.ThÓ chÕ, ®ã míi lµ c¸i cÇn ph¶i thay ®æi.§Õn b©y giê th× ai còng thÊy chuyªn chÝnh v« s¶nchØ lµ c¸i mÆt n¹ che giÊu quyÒn lùc v« biªn cñamét sè kÎ n¾m quyÒn. Nh÷ng ng­êi v« s¶n, nh÷ngc«ng nh©n c«ng nghiÖp ®­îc M¸c trao cho sø m¹ng kήµo huyÖt ch«n chñ nghÜa t­ b¶n, ch¼ng s¬ mói g×trong c¸i nÒn chuyªn chÝnh mang danh hä. Hä cãchung sè phËn víi nh©n d©n bÞ ®Æt d­íi ch©n c¸c l·nhtô. Ch¼ng cã g× n÷a ®Ó mµ tr«ng chê. Ch¼ng lÏkh«ng ph¶i c¸i Quèc Héi ®­îc gäi lµ cña giai cÊpv« s¶n ®· ra mét nghÞ quyÕt chèng l¹i thËm chÝnh÷ng ®øa trÎ nh­ H¸n Cßi ?

H¸n Cßi cßn gäi chóng t«ivµi lÇn n÷a, nh­ng sau vµi c©u ®èi ®¸p ®ång c¶mchóng t«i ch¼ng biÕt nãi chuyÖn g× víi nã. H¸nCßi lµ mét th»ng bÐ hiÕu ®éng. Cø mçi khi qu¶ngi¸o kh«ng cã mÆt, kh«ng r×nh rËp, lµ H¸n Cßi ®· lªntiÕng gäi c¸c b¹n tï xµ lim bªn c¹nh.

Ch¾p nèi nh÷ng mÈu chuyÖn l¹ivíi nhau t«i h×nh dung ra cuéc ®êi H¸n Cßi. Con mét c«gi¸o nghÌo d¹y phæ th«ng trung häc, suèt ngµy bËnbÞu víi viÖc ®an len thªm ®Ó kiÕm sèng,kh«ng cã thêi giê d¹y dç con c¸i, H¸n Cßi trëthµnh ®øa con cña hÌ phè. BiÖt hiÖu H¸n Cßi®­îc bÌ b¹n ®Æt cho do khæ ng­êi bÐ qu¾t v× suy dinhd­ìng tõ nhá. Cuéc sèng lang thang l«i cuèn th»ng bÐ.Nã d¹t vßm, trë thµnh lÝnh ®ó, theo c¸c ®µn anh ®µnchÞ ®i mæ(1).Khê kh¹o, ng©y th¬, nã chØ ®­îc ph©n c«ng t¨m,ng¸nh, hoÆc c¶n ®Þa. §Ó trë thµnh lÝnh mæ, lÝnh®ét, hoÆc lÝnh c¾c cïng kinh(2), th× H¸n Cßi qu¸ vông. BÞ b¾t trong mét®ît cµn quÐt tr­íc ngµy lÔ lín, H¸n Cßi bÞ ®­ath¼ng lªn tr¹i, ®­îc Nhµ n­íc dÝ cho mét lÖnh(3). Trong tr¹i H¸n Cßi bÞ b¾t n¹t ®ñ®iÒu : giÆt quÇn ¸o, sét sÖt(4), röa b¸t, ®un n­íc pha trµ, tÈm quÊtcho c¸c ®µn anh...Tr¸i ý chóng mét chót lµ ¨n®ßn. Trong ®¸m sÜ quan(5) TÝn L¸c hµnh H¸n Cßi nhiÒu nhÊt.H¸n Cßi thï l¾m. Nh©n ®ît chuyÓn tr¹i, H¸n CßigiÊu trong tay ¸o mét con dao rùa dµi mµi rÊt s¾c, chê®óng lóc TÝn L¸c lóng tóng ®ì c¸i hßm do ®µn em H¸nCßi n©ng lªn thïng xe cho y, vung dao chÐm tíi tÊp. TÝnL¸c ng· gôc trªn vòng m¸u.

Sau trËn tr¶ thï oanh liÖt H¸nCßi trë thµnh sÜ quan. Trong nhµ tï sù liÒu lÜnh®­îc ®¸nh gi¸ nh­ mét phÈm chÊt ®µn «ng. KÎ d¸mchäi víi ®µn anh lµ kÎ cã t­ c¸ch ®µn anh.

Ra khái xµ lim kû luËt H¸nCßi vÉn liªn l¹c víi chóng t«i. Nghe lêi khuyªn, nã xin®i häc v¨n hãa. Tr¹i cã mÊy líp bæ tóc v¨n hãadµnh cho tr¹i viªn. ThØnh tho¶ng nã l¹i lÎn ®ÕngÇn khu biÖt giam, tay gi¬ cao cuèn vë :

- Ch¸u vÉn ®i häc ®©y nµy !

Trêi rÐt, H¸n Cßi phong phanh mÊytÊm ¸o tï, mÆt x¸m ngoÐt.

T«i hái :

- Ch¸u kh«ng cã ¸o Êm µ ?

Nã l¾c ®Çu.

- Ph¶i kiÕm ¸o Êm mµ mÆc kÎos­ng phæi.

- Ch¸u kh«ng cã tiÒn.

- NÕu cã th× mua ®­îc kh«ng?

- Gi¸ cã ken tÈy(6) ®em ch¸c(7) th× cã ngay, c¬ mµ ch¸u kh«ng cã.

Chóng t«i nÐm ra ngoµi cho H¸nCßi hai bao Tam §¶o. H«m sau H¸n Cßi tíi, r¹ng rì trongc¸i ¸o b«ng thïng th×nh.

- Nã hÐt ba bao. Ch¸u mµ c¶ xuènghai bao r­ìi. ThiÕu mÊt m­êi ®åi(8).

Chóng t«i nÐm ra thªm mét baon÷a. Cho H¸n Cßi, chóng t«i ph¶i h¹ møc hót xuèng.Mçi ngµy mçi ng­êi chØ ®­îc mét ®iÕuchÝnh phÈm. Cßn l¹i lµ thuèc vª, b»ng l¸ thuèc chóngt«i tù trång khi cßn ë tr¹i A.

Chóng t«i vui, c¶m thÊy m×nh vÉncßn cã Ých cho ai ®ã.

Mét h«m côc tr­ëng Côc chÊpph¸p tíi, theo sau lµ c¶ bé sËu thuéc h¹ - ng­êi CôcchÊp ph¸p, ng­êi Ban Gi¸m thÞ. Sè ng­êi ®i theo ®«ng®Õn nçi mét sè ph¶i ®øng ë ngoµi cöa.

T«i kh«ng thÝch anh chµng côctr­ëng. Kh«ng ph¶i v× t«i ®ang ë tï. NÕu t«i cãë ngoµi ®i ch¨ng n÷a th× c¸i b¶n mÆt cña y vÉn cøg©y cho t«i c¶m gi¸c khã chÞu. §ã lµ mét thø ph¶nøng sinh vËt, b¶n n¨ng.

Y b­íc vµo, võa ®i võa l¬ ®·ngquan s¸t n¬i ë cña chóng t«i. Phïng Mü ®ang ®äcs¸ch, ®øng dËy tiÕp kh¸ch. T«i kh«ng thÝch lÞch sùvíi tªn h·nh tiÕn, t«i ngåi yªn t¹i chç. TrócgiÊu vÎ khã chÞu, c­êi b¶ l¶ :

- Anh Hiªn cã dÔ ë ®©y l©u ®©mra quªn mÊt phÐp lÞch sù, cã kh¸ch ®Õn ch¬i nhµmµ còng kh«ng mêi ngåi.

T«i th¶n nhiªn :

- Anh sai råi. Tr­íc hÕt, ®©ykh«ng ph¶i nhµ t«i. V× thÕ t«i kh«ng cÇn lÞch sùvíi c¸c anh. Sau, nÕu lµ nhµ t«i th× còng kh«ngph¶i ai t«i còng mêi vµo nhµ, ®õng nãi g× tíi mêingåi, anh tr¸ch t«i lµ v« duyªn.

Tróc ng­îng, quay sang háichuyÖn Phïng Mü. Råi kh«ng lÏ kh«ng nãi g× víit«i, y hái :

- L©u nay anh vÉn nhËn ®­îc th­nhµ ®Òu ®Æn chø ? ChÞ víi c¸c ch¸u vÉn ®­îckháe chø ?

T«i nhÕch mÐp c­êi :

- T«i kh«ng hiÓu c©u hái. Th­nhµ cña chóng t«i c¸c anh duyÖt råi míi cho chóngt«i nhËn, gia ®×nh chóng t«i ë ngoµi ra sao c¸c anh cßnbiÕt h¬n chóng t«i. T«i kh«ng hiÓu c¸c anh ®¹o®øc gi¶ ®Ó lµm g× ?

Tróc kh«ng chÞu ®­îc sù mÊtmÆt víi thuéc h¹. Y qu¾c m¾t :

- Nµy, anh ph¶i biÕt : chõngnµo cßn n»m trong tay chóng t«i c¸c anh h·y gi÷ måm gi÷miÖng, kÎo v¹ vµo th©n...

T«i còng nãng mÆt :

- B©y giê mµ cßn däa dÉm t«in÷a th× thËt lµ buån c­êi. C¸i v¹ lín nhÊt t«i ®·®­îc biÕt, anh cßn muèn mang c¸i v¹ nµo tíi®Ó däa t«i n÷a ®©y ?

- Anh t­ëng §¶ng ph¹t anh thÕnµy lµ nhiÒu råi µ ? Anh sÏ cßn ®­îc biÕt c¸ih¬n n÷a, nÕu anh muèn...

- ThÕ th× h·y ®­a c¸i ®ã ra®©y coi.

- §­îc, h·y chê ®Êy !

Y vïng v»ng quay ra. Thuéc h¹ imthin thÝt, lôc tôc theo sau. Khi y tíi cöa, t«i gäivíi :

- Nµy, anh kia ! VÒ b¶o víic¸i anh Lª §øc Thä nhµ anh, hoÆc TrÇn Quèc Hoµncòng ®­îc, r»ng h·y chÞu khã ®äc lÊy vµi cuèncña M¸c råi h·y x­ng m¸c-xÝt. B¶o hä r»ng chÝnhM¸c lªn ¸n chÕ ®é giam ng­êi l©u ngµy trong xµ limlµ hÕt søc v« nh©n ®¹o ®Êy !

Y c­êi g»n :

- §­îc råi, §¶ng réng lßng®èi xö tö tÕ víi c¸c anh, cho c¸c anh ®­îc giamriªng, s­íng nh­ «ng hoµng kh«ng muèn, l¹i muèn lao®éng khæ sai. Muèn thÕ th× ®­îc thÕ... Hõm,®å...

- §i ®i ! H·y nãi víi §¶ng cñaanh r»ng t«i kh«ng cÇn c¸i sù réng lßng nµo hÕt !Vµ anh, víi lèi ¨n nãi v« lÔ cña anh, ®õng v¸c mÆt®Õn gÆp chóng t«i n÷a...

Nh­ng y ®· ra tíi s©n.

Phïng Mü b¶o t«i :

- CËu ph¶i b×nh tÜnh. §õng savµo ©m m­u khiªu khÝch.

T«i c­êi nh¹t :

- Cã lÏ cËu muèn khuyªn m×nh®õng khiªu khÝch chóng nã ? Th»ng nµy ®©u cã ®Þnhkhiªu khÝch m×nh. Kh«ng hiÓu h«m nay nã tíi ®Ólµm g× ?

- V× thÕ míi ph¶i b×nh tÜnh®Ó cho nã nãi hÕt xem nã muèn g×, chóng nã cã©m m­u g× ? CËu nãng nh­ löa Êy.

T«i nhËn lçi. T«i nãng. Nh­ngng­êi tï vèn thÕ - thØnh tho¶ng nã l¹i bÞ mét c¬ngiËn bïng lªn, kh«ng k×m gi÷ ®­îc.

Vµi ngµy sau, t«i ®­îc gäira gÆp vî.

Nh×n thÊy t«i, vî t«i ßa khãc.T«i xóc ®éng, võa «m lÊy vî t«i th× vî t«i hÐt lªnv× ®au ®ín. Th× ra t«i ch¹m ph¶i bªn vai ®ang s­ngtÊy v× g¸nh ®å tiÕp tÕ cho t«i. Téi nghiÖp,vî t«i cã quen g¸nh gång bao giê ®©u.

- Em g¸nh nÆng qu¸ ! - vî t«i nãi- Mµ ®­êng th× xa.

Vî t«i gµy, xanh l­ít. Trªn mÆt®Çy nh÷ng tµn h­¬ng. Khi nµo vî t«i yÕu th× nh÷ngvÕt tµn h­¬ng l¹i hiÖn lªn. Ch­a bao giê t«ithÊy vî t«i yÕu ®Õn nh­ thÕ. G¸nh ®êicòng qu¸ nÆng råi, vî t«i ®uèi søc råi.

- T×nh h×nh ch­a cã g× tèt ®©uanh ¹. - nh©n lóc tªn qu¶n gi¸o coi tï gÆp gia ®×nhb­íc ra ngoµi, vî t«i nãi víi t«i - MÑ gÆp b¸c C¶mÊy lÇn, cã em ®i cïng, nh­ng b¸c Êy sî l¾m, ch¼ngd¸m gióp g× m×nh ®©u. C¸n bé còng chØ d¸m th× thµovíi nhau vÒ vô c¸c anh, chø kh«ng ai d¸m th¾c m¾c.Nghe nãi cßn nhiÒu ng­êi bÞ b¾t l¾m.

T«i muèn nãi víi vî t«i ®õngchê ®îi t«i n÷a, ngµy trë vÒ qu¸ xa, mµ còng cãthÓ sÏ ch¼ng bao giê cã, nh­ng t«i kh«ng nì. Th«i®­îc, t«i sÏ viÕt ®iÒu ®ã trong mét bøc th­göi sau vËy.

- Anh tiÕc sè s¸ch. NhiÒucuèn quý l¾m. S­u tÇm nhiÒu n¨m míi ®­îc b»ngÊy, ®Õn nhµ xuÊt b¶n Sù ThËt(9) cßn ph¶i m­în, ch­a nãi g× c¸c nhµxuÊt b¶n kh¸c. NÕu cã ai sö dông ®­îc th× ®em chong­êi ta khái phÝ.. Nhµ m×nh Èm, mèi x«ng mÊt. C¶quÇn ¸o cña anh n÷a, ®em cho ®i, n¨m n¨m råi, v¶i môchÕt.

- Em kh«ng cho ®©u. Cho nh­thÕ cø nh­ anh chÕt råi Êy.

- Anh cßn sèng chØ lµ nçi khæcho em...

- §õng nãi bËy.

Chóng t«i n¾m chÆt tay nhau.

Phïng Mü buån r­îi. §· l©u chÞ§µo vî anh kh«ng lªn th¨m anh. Gia ®×nh anh nhµ gi¸o,cßn nghÌo h¬n gia ®×nh t«i. Ch¼ng g× chóng t«i còng®· tõng ra n­íc ngoµi, khi vÒ còng cã mét sè ®åvÆt v·nh cã thÓ b¸n ®i sèng qua ngµy.

Mét h«m chóng t«i ®ang ngåi®äc s¸ch th× nghe ë ®Çu håi bªn kia cã tiÕngc·i nhau Çm Ü.

Phïng Mü «m ®Çu rÒn rÜ :

- Khæ, sao anh em chóng ta l¹i cãthÓ ®èi xö víi nhau nh­ vËy ?!

T«i còng ®au lßng. Nh­ng biÕtlµm thÕ nµo ? NÕu anh em kh«ng hiÓu ©m m­ucña kÎ thï th× xung ®ét tÊt yÕu x¶y ra, kh«ng símth× muén. N»m nghe anh em m×nh c·i nhau m·i mµ kh«ng lµmg× ®­îc thËt khã chÞu. Nh×n lªn trÇn, t«i nãi :

- Mü nµy, m×nh sÏ sang bªn kia...

- B»ng c¸ch nµo ?

- C¸i trÇn kh«ng thÊy cã vÕt®inh, kh«ng cã èc vÆn, ch¾c ng­êi ta chØ xÕp c¸crÇm gç lim ®Æt lªn th«i. Hä kh«ng sî tï trèntheo ®­êng lªn trÇn v× trong c¸c phßng kû luËt tõgi­êng lªn trÇn kho¶ng c¸ch qu¸ cao, kh«ng trÌo lªn®­îc. Nh­ng ë ®©y hä cho ta bµn ghÕ, m×nh b¾cghÕ lªn bµn råi t×m c¸ch trÌo sang bªn kia...

- Sî rÇm gç qu¸ nÆng, hoÆcbªn trªn ng­êi ta cßn b¾t g«ng ngang ?

- Cø thö xem sao.

- Chóng nã b¾t ®­îc th×chÕt...

- Tõ giê ®Õn tèi hiÕm khicã ng­êi vµo. §Ó m×nh liÒu mét phen.

RÇm trÇn kh«ng ®Õn nçiqu¸ nÆng. T«i ®Èy ®­îc nã lªn, thë rèc.

- Chóng m×nh sÏ mang cho anh em métsè quµ. - t«i quay xuèng, nãi.

- Ph¶i ®Êy !

Chóng t«i lÊy ra kho¶ng hai kÝkhoai lang thu ho¹ch tõ luèng khoai trång ®­îc, mét Ýtít t­¬i tõ nh÷ng c©y ít xum xuª, mét gãi kÑo H¶iCh©u, mét bÞch trµ vµ hai bao thuèc l¸ võa ®­îctiÕp tÕ.

T«i ®u ng­êi chui vµo trong c¸ilç tèi om trªn trÇn. §Ó sang ®­îc håi bªn kiat«i ph¶i bß qua bèn ng¨n xµ lim kû luËt. MÆc dÇut«i cè bß thËt nhÑ nhµng nh­ng ë bªn d­íi mét ng­êitï kû luËt vÉn gäi sang buång bªn c¹nh :

- H×nh nh­ cã ng­êi bß bªntrªn, mµy ¹ !

T«i nÝn thë.

- Ma ®Êy !

- ThËt mµ.

- Con mÌo vµng cña Ban(10) ®Êy. - ng­êi ë buång bªn tr¶ lêi - TaothÊy nã luÈn quÈn ë ®©y.

- BÐo ®¸o ®Ó. §­îc métxoong rùa mËn ngon tuyÖt.

- Chí cã ®ông vµo mµ chÕtvíi Ban.

Sang ®Õn håi bªn kia, t«i nhÑnhµng nhÊc mét c¸i rÇm lªn, ngã xuèng. Hai ng­êi bªnd­íi trîn trßn m¾t nh×n t«i.

- Hiªn ®©y ! Vò Th­ Hiªn ®©y !

- Trêi, sao cËu liÒu thÕ ?

Anh Léc nãi, véi v· b¾c ghÕcho t«i tôt xuèng.

Trong hai ng­êi t«i chØ biÕtLéc, c¸n bé ViÖn TriÕt häc, lµ b¹n cña VòHuy C­¬ng. T«i gÆp anh vµi lÇn, nh­ng kh«ng thÓ nãir»ng quen. Huúnh Ngù còng vµi lÇn b¾t t«i khai vÒLéc mµ t«i kh«ng biÕt khai g×. Ng­êi kia lµ §inhCh©n, ®¹i óy, biªn tËp viªn b¸o Qu©n ®éi Nh©n d©n.

C¶ hai ®Òu xanh xao nh­ngkh«ng ®Õn nçi gµy l¾m. T«i quyÕt ®Þnh ngåil¹i mét l¸t. T«i bãc bao thuèc mêi hai anh hót. Hähót say s­a. Râ rµng tõ l©u c¸c anh kh«ng cã thuèchót. T«i kÓ cho hai anh nghe kinh nghiÖm cña chóngt«i ®èi phã víi ©m m­u ghÐp hai ng­êi kh¸c tÝnh c¸ch®Ó h»n thï nhau, kÓ chuyÖn chóng t«i häctËp, trång rau, trång khoai, trång ít vµ ®­a tÆng haianh gãi quµ. Léc vµ §inh Ch©n cã vÎ ng­îng ngïng.

T«i quay vÒ, lÇn nµy bß cÈnthËn tõng b­íc, cßn nhÑ nhµng h¬n c¶ con mÌo vµng cñaBan.

Mét tuÇn sau, t«i ®ang ngåinghiÒn cuèn tõ ®iÓn tiÕng Nga th× cöa xÞchmë. Mét ®¸m c«ng an xéc vµo. T«i kh«ng hiÓu v× saochóng vµo ®«ng ®Õn thÕ, cã tíi c¶ chôc ®øa,®øa nµo ®øa nÊy s¸t khÝ ®»ng ®»ng. Mét tªn cã vÎquan träng h¬n c¶ tiÕn lªn tr­íc, lõ lõ nh×nt«i, s½ng giäng :

- Anh nµy ! §i !

T«i ch­a gÆp tªn nµy lÇn nµo. Ycã bé mÆt nhµy mì vµ cÆp m«i dÇy nh­ hai miÕngch¶.

- Cã ph¶i mang theo ®å ®¹c g×kh«ng ?

T«i hái l¹i. Phïng Mü mÆt mµynhît nh¹t. Chóng t«i ®Òu nghÜ ®Õn chuyÖns¾p ph¶i xa nhau. Mµ chóng t«i ®· quen sèng cã nhauråi.

- Kh«ng ! - cÆp m«i dÇy nãi.

T«i ®i theo y. §¸m c«ng an d·n ranh­êng lèi råi rïng rïng theo sau. Chóng t«i kh«ng ®ixa. Ra khái cæng khu biÖt giam, chóng quÆt ngay vµo khukû luËt. Tªn ®i ®Çu më cöa, nh÷ng tªn ®i sau ®Èyt«i vµo trong. Chóng ®Ì t«i xuèng gi­êng, chôp haikhong cïm s¾t vµo ch©n t«i, mét tªn ®Èy suèt cïm vµo,råi khãa l¹i.

- Anh bÞ thi hµnh kû luËtm­êi ngµy v× téi xóc ph¹m l·nh tô. Anh ®­îc phÐp xin©n gi¶m. NÕu xin, nãi víi «ng qu¶n gi¸o cho giÊybót.

Y liÕc m¾t ra hiÖu. Méttªn chåm tíi lÊy cßng sè 8 khãa chÆt hai tay t«i. RåitÊt c¶ rïng rïng kÐo ®i.

Cßn l¹i mét m×nh, t«i cè nhámdËy ®Ó quan s¸t hai cæ ch©n ®au r¸t nh­ ph¶i báng.Khi c¸i tªn c«ng an tèng suèt cïm vµo, t«i ph¶inghiÕn r¨ng l¹i ®Ó chÆn mét tiÕng thÐt ®au®ín. Th× ra c¸i khong qu¸ chËt, suèt cïm s¾t l¹i cãnh÷ng vÕt chÐm nh­ r¨ng c­a, lµm t«i bÞ søt s¸tmét sè chç ë kheo ch©n, m¸u ch¶y ra tong táng. Nh­ng®ã ch­a ph¶i lµ c¸i tåi tÖ nhÊt. Kho¶ng nöa giêsau t«i thÊy c¶m gi¸c nÆng ë hai bµn ch©n, sê thÊych©n s­ng phång, da l¹nh ng¾t. Ch©n bÞ tô m¸u råi. Loayhoay mét l¸t, t«i nghÜ ra c¸ch dïng ngãn tay ®ót vµokhong cïm ®Ó tÜnh m¹ch kh«ng bÞ chÑn, m¸u cãthÓ trë vÒ tim. Råi l¹i ph¶i thay chç chÌncho ®éng m¹ch ®­a ®­îc m¸u xuèng. KÕ nµy tètnh­ng rÊt mÖt, t«i kh«ng d¸m n»m xuèng sî ngñquªn.

Ph¶i gµy ®i thËt nhanh th× míicøu v·n ®­îc t×nh thÕ, t«i nghÜ. TuyÖt thùclóc nµy lµ tèt nhÊt. §µng nµo th× còng ph¶i tá th¸i®é. TuyÖt thùc lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc ®Êutranh, lµ sù biÓu thÞ ý chÝ. Nh­ng sù biÓuthÞ cÇn cã ng­êi biÕt, m×nh th× l¹i ë mét khuc¸ch xa tr¹i, kªu ch¼ng ai nghe thÊy th× tuyÖt thùclµ v« bæ. Mµ bã tay mÆc cho chóng hµnh h¹ m×nh thÕnµo th× hµnh còng dë. T«i quyÕt ®Þnh dïng h×nhthøc b¸n tuyÖt thùc. Cho tíi nay bän c«ng an 뮩y vÉn kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý chóng t«i,chóng vÉn ph¶i b¸o c¸o t×nh h×nh chóng t«i cho Lª §øcThä. CÇn ph¶i cho th»ng nµy biÕt t«i kh«ng ph¶idÔ bÞ bÎ g·y.

T«i gâ t­êng th«ng b¸o cho PhïngMü biÕt quyÕt ®Þnh cña t«i. Anh gâ l¹i :

- Cè g¾ng lªn !

Léc vµ §inh Ch©n còng ®·biÕt t«i bÞ cïm. C¸c anh còng nghe ®­îc th«ng b¸o.Tõ phßng hai anh vang lªn tiÕng gâ :

- Tiªn s­ chóng nã !

T«i c¶m thÊy trong lßng Êm ¸p khibiÕt t«i ®ang ë ®©y víi b¹n bÌ bªn c¹nh.

Buæi chiÒu viªn qu¶n gi¸otr«ng khu kû luËt, mét ng­êi ®øng tuæi, mÆt rçhoa, ®i cïng mét ng­êi tï tù gi¸c mang c¬m vµo. T«ib¶o y :

- T«i ®ang bÞ èm. T«i kh«ng ¨nc¬m. Anh cho mang ra. Ngµy mai, b¸o ch¸o cho t«i.

Y ng¹c nhiªn nh×n t«i, kh«ng nãig×.

Hai ch©n bÞ cïm, hai tay bÞ cßng,l¹i cßn ph¶i canh chõng cho ch©n kh«ng bÞ tô m¸u, t«icø ngåi suèt buæi chiÒu vµ c¶ ®ªm, kh«ng d¸m n»mxuèng. Håi ë Háa Lß víi c¸i cïm g¾n chÕt vµo ch©nph¶n t«i cø nghÜ m·i : kh«ng biÕt khi bÞ cïm ng­êitï ®¹i tiÓu tiÖn ra sao. §Õn khi m×nh bÞcïm míi biÕt lµm mÊy chuyÖn ®ã kh«ng ®Õnnçi khã l¾m, mÆc dÇu rÊt bÊt tiÖn. Hai tay tuybÞ cßng vÉn cã thÓ di chuyÓn c¸i b« ®Æt ngaytrªn ph¶n, sau ®ã th× lùa t­ thÕ khi ngåi khi n»mmµ gi¶i quyÕt.

Trong xµ lim rÊt h«i h¸m, tanht­ëi, muçi nh­ trÊu, l¹i thªm c¸i n¹n rÜn. Nh÷ngcon vËt bÐ li ti cø róc s©u vµo trong tãc mµ ®èt,giÕt kh«ng ®­îc, hoÆc chóng qu¸ nhiÒu lµm chot«i cã c¶m gi¸c nh­ thÕ. May, ë ®©y rÖp chØcã ë møc ®é võa ph¶i. Trong bãng tèi t«i sê so¹ngtrªn mÆt ph¶n thÊy nh÷ng con rÖp cém lªn d­íi tay.LÏ ra ph¶i dïng ngãn tay giÕt chóng, nh­ng t«i chØhÊt chóng xuèng ®Êt, hÊt thËt xa, tÝnh r»ng víi tèc®é di chuyÓn chËm ch¹p, ph¶i c¶ giê sau chóng míibß trë l¹i ®­îc chç cò. Tõ nhá t«i rÊt sî mïih«i mµ con vËt kinh tëm tiÕt ra khi nã bÞ di bÑp.Nh­ng cuéc chèng chäi víi lò sóc sinh kh«ng kÐo dµi®­îc l©u - chØ mét ngµy sau t«i ®· hÕt søc, th«ith× mÆc chóng muèn hót bao nhiªu m¸u t«i th× hót, m¸ut«i cã c¶ vµi lÝt, t«i kh«ng ph¶i kÎ qu¸ keo kiÖt,chóng còng ch¼ng thï o¸n g× t«i, ch¼ng qua chØ v×®Ó tån t¹i mµ chóng t×m ®Õn t«i ®ÓkiÕm ¨n mµ th«i.

Ngµy h«m sau t«i ®ãi cån cµo.Hai b÷a s¸ng vµ chiÒu qu¶n gi¸o cho mang ch¸o vµot«i chØ hóp mçi lÇn mét vµi th×a tr­íc mÆt y råib¶o mang ®i. T«i biÕt ch¾c y sÏ ph¶i b¸o c¸o lªntrªn vÒ chuyÖn t«i ¨n thÕ nµo. Ngµy h«m saun÷a c¬n ®ãi cßn d÷ déi h¬n. Lóc nµo t«i còng m¬mµng thÊy mét mãn ¨n ngon miÖng nµo ®ã mµ khi nghÜtíi nã tøc th× n­íc d·i l¹i øa ra.

Cïng víi c¸i ®ãi cã métniÒm vui bÊt ®¾c dÜ : hai ch©n ®· cùa quËy ®­îctrong khong cïm. ThÕ lµ t«i ®· gµy ®i ®­îc métchót. Kh«ng cßn ph¶i lo cho ®«i ch©n n÷a, t«i ngñ ngonlµnh. TuyÖt thùc cßn cã mét ­u ®iÓm lµ gi¶mh¼n ®­îc ®¹i tiÖn vµ tiÓu tiÖn, ®ì ph¶ichÞu ®ùng mïi h«i thèi. §Õn chiÒu ngµy thø bath× sù l¹ x¶y ra - c¸i ®ãi ghª gím bçng biÕn®©u mÊt, t«i kh«ng thÊy trong bông cån cµo nh­ tr­ícmµ chØ thÊy mét c¬n ®ãi dÞu dµng kh«ng bao giê t¾t.Ng­êi nhÑ bçng. §Çu ãc tØnh t¸o. C¸c gi¸c quan tùnhiªn trë nªn ®Æc biÖt s¾c bÐn. Trong bãng tèi cñaxµ lim t«i nh×n thÊy râ nh÷ng vÕt khÝa trªn suètcïm. B©y giê t«i míi hiÓu v× sao khoeo ch©n t«i bÞch¶y m¸u - chÝnh lµ do nh÷ng vÕt khÝa lëm chëm nh­v¶y c¸ trªn bÒ mÆt c¸i suèt g©y ra.

T«i n»m ngöa, kh«ng ®éng ®Ëy,trong c¶m gi¸c l©ng l©ng, nh×n lªn nh÷ng phiÕn limtrªn trÇn nhµ. Nh­ trong mét ¶o méng gi÷a ®êi thùct«i thÊy tr­íc m¾t m×nh hiÖn lªn mét cuèn phim thóvÞ : c©u chuyÖn mét c« g¸i trong tr¾ng ®èi mÆt víicuéc ®êi x« bå, bÈn thØu. T«i ®Æt cho nã c¸i tªn"ChuyÖn phiªu l­u cña nµng Liberta qua ba n­íc -n­íc MÆt N¹, n­íc MÆt N¹, n­íc Cïm Vµng vµ n­ícMÒ §ay".

C« bÐ Liberta sèng sãt qua mét vô®¾m tµu ®­îc ®«i vî chång giµ trªn hoang ®¶o cøusèng, lín lªn gi÷a thiªn nhiªn vµ mu«ng thó. §Õnmét ngµy, cuéc sèng hiu qu¹nh víi cha mÑ nu«i lµm choc« buån, vµ c« trèn ®i, b¾t ®Çu cuéc viÔn du t×mhiÓu thÕ giíi.

C« tíi n­íc MÆt N¹, n¬i mçic­ d©n khi tr­ëng thµnh ®Òu tù t¹o cho m×nh métc¸i mÆt n¹ vµ sèng víi nã cho tíi chÕt. Hä lµmnh÷ng viÖc tåi tÖ víi nhau, thËm chÝ h·m h¹inhau, nh­ng bao giê còng d­íi nh÷ng c¸i mÆt n¹ tötÕ. Vua n­íc MÆt N¹ lµ mét con c¸o thµnh tinh, métcon quû ®éi lèt minh qu©n, víi ®¸m quÇn thÇn ranhma ®éc ¸c. C« bÞ vua n­íc MÆt N¹ b¾t lµm hoµng hËu,nh­ng lÔ c­íi ch­a thµnh th× n­íc MÆt N¹ bÞ vuan­íc Cïm Vµng cÊt qu©n sang ®¸nh ®Ó giµnh ng­êicon g¸i xinh ®Ñp.

Kh¸c víi d©n MÆt N¹, d©n CïmVµng nµy coi vµng lµ vËt quý nhÊt trªn ®êi. Nhµnµo nhµ nÊy suèt ®êi chØ ch¨m ch¨m kiÕm cho thËtnhiÒu vµng, ai nhiÒu vµng h¬n th× ®­îcträng, ai Ýt vµng th× bÞ coi khinh. §Ó tá chothiªn h¹ biÕt uy lùc cña m×nh, r»ng m×nh kh«ng cÇn®éng tay ®éng ch©n còng cã thÓ trÞ v× ®Êt n­íc,vua n­íc Cïm Vµng xá ch©n vµo mét c¸i cïm nÆng chÞchb»ng vµng, hai tay ®Æt trong xÝch vµng, ngåi trªn métc¸i ngai còng b»ng vµng rßng, chung quanh lµ lò quÇnthÇn ®éi nh÷ng chiÕc mò b×nh thiªn b»ng vµng.

Qu©n n­íc MÆt N¹ ®¹i b¹i,Liberta bÞ b¾t mang vÒ n­íc Cïm Vµng. Nhê con vÑtcôt ch©n mµ nµng cã lÇn cøu sèng trªn hoang ®¶o loanb¸o cho mu«ng thó n­íc Cïm Vµng, Liberta ®­îc ®¸nhth¸o.

Nh­ng sè phËn l¹i run rñi chonµng r¬i vµo n­íc MÒ §ay, n¬i tõ nhµ vua cho chÝd©n ®en ®Òu h¸o danh hÕt møc, ai nÊy xñng xo¶ngMÒ §ay ®Çy ng­êi, nhµ nµo nhµ nÊy d¸n la liÖtb»ng khen, giÊy khen, c¸i nä ®Ì lªn c¸i kia. Vuan­íc MÒ §ay së h÷u mét c¸i mÒ ®ay to nhÊtn­íc, to b»ng c¸i nong, khi thiÕt triÒu th× ®øngnÊp ®µng sau nã, chØ hë cã ®«i m¾t, trong mí hçn®én nh÷ng mÒ ®ay ®eo tõ mò xuèng tíi giµy, c¸inä mãc vµo c¸i kia nh­ v¶y c¸. LÇn nµy nhê bµtiªn Natura vµ con trai gióp ®ì, Liberta l¹i ch¹y tho¸t.

Vua ba n­íc hîp qu©n l¹i tiÕn®¸nh, hÑn nhau ai chiÕm ®­îc Liberta th× nµng thuécvÒ ng­êi Êy... Nµng tiªn tung mÆt n¹ mÜ miÒucho qu©n ®éi MÆt N¹, tung tiÒn vµng cho lÝnh CïmVµng, tung hu©n ch­¬ng huy ch­¬ng cho lÝnh MÒ §ay.Chóng bá mÆc ba vua, tranh c­íp nhau b¸u vËt...

T«i h×nh dung c©u chuyÖn trongh×nh thøc mét phim ho¹t h×nh, kh«ng ngê r»ng t¸m n¨msau t«i cßn c¬ héi ®Æt bót ký hîp ®ång lµm phimvíi X­ëng phim Gi¶i Phãng t¹i Sµi Gßn. Gi¸m ®èc MaiLéc vµ ®¹o diÔn Tr­¬ng Qua muèn lµm phim nµy. Nh­ngcôc tr­ëng NguyÔn Duy CÈn th¼ng tay b¸c nã v× "t­t­ëng kÞch b¶n kh«ng trong s¸ng". ¤ng ta nh×n thÊytrong c©u chuyÖn d¹ng cæ tÝch ý nghÜa ®­¬ng®¹i cña nã. Mµ t«i còng ch¼ng giÊu giÕm ®iÒu®ã. T«i më ®Çu kÞch b¶n b»ng c©u dÉn chuyÖn:"Ngµy xöa ngµy x­a, c¸ch ®©y kh«ng l©u l¾m, ëmét vïng ®Êt nä, c¸ch ®©y kh«ng xa l¾m..."Trong ®o¹n miªu t¶ triÒu ®×nh n­íc MÆt N¹, c¸cvÖ sÜ "vËn ¸o gi¸p Trung cæ, ®Çu ®éi mò s¾t,tr­íc ngùc lñng l¼ng khÈu tiÓu liªn cùc nhanh, ch©n®i ñng trËn", lêi quÇn thÇn tung h« nhµ vua lµ:"Th¸nh th­îng v¹n v¹n tuÕ. Ng­êi lµ mÆt trêitrªn hÕt c¸c mÆt trêi, vua trªn hÕt c¸c vua,tæng thèng trªn hÕt c¸c tæng thèng, ®ång chÝ trªnhÕt c¸c ®ång chÝ...".

T«i ®­îc tin Ph¹m ViÕtchÕt còng trong nh÷ng ngµy nµy. ChÞ §µo, vî anhPhïng Mü lªn th¨m ®· mang tin buån cho chóng t«i.

- Chóng ta h·y ®Ó mét phótmÆc niÖm Ph¹m ViÕt ! - Phïng Mü gâ cho t«i.

T«i ®Êm vµo t­êng ba c¸iliÒn, dÊu hiÖu ®ång ý.

T«i mÆc niÖm Ph¹m ViÕttrong t­ thÕ n»m. T«i kh«ng biÕt chÞ Lan, vî anh,®· ®­îc th¶ ra cho nu«i con sau hai n¨m r­ìi bÞ giamcïng víi chóng t«i t¹i BÊt B¹t.

Mét h«m, ba ngµy sau khi t«i b¾t®Çu cuéc b¸n tuyÖt thùc, tªn qu¶n gi¸o rç mÆtth¸o cßng tay cho t«i :

- Anh d¹i l¾m ! B­íng cã ®­îcc¸i g× ®©u, mµ khæ vî khæ con... - cho ng­êi tï tùgi¸c ra ngoµi, y nãi víi t«i - T«i vÉn cÇm giÊy bót choanh ®©y, anh nªn viÕt ®¬n lªn trªn, hay ng¹i ®¬ntõ l»ng nh»ng viÕt tù kiÓm(11) còng ®­îc, ®Ó t«i chuyÓn cho.

Nghe giäng nãi cña y th× h×nhnh­ ®ã lµ lêi khuyªn thËt lßng. T«i c¶m ¬n, nãi r»ngmçi ng­êi cã mét c¸ch sèng, vµ t«i thÝch sèng nh­t«i ®· sèng, t«i kh«ng chän c¸ch sèng kh¸c, cho dïnã hay h¬n.

- Anh nªn ¨n c¬m, hóp cã métngôm ch¸o råi bá h¹i ng­êi l¾m. Cßn ph¶i nghÜ®Õn ngµy vÒ chø !

Y nãi tr­íc khi khãa cöa l¹i.Th× ra y chuyÓn lêi cña ng­êi kh¸c.

T«i vÉn tiÕp tôc tuyÖtthùc.

MÊy ngµy sau t×nh h×nh cßn dÔchÞu h¬n n÷a. D­êng nh­ dù tr÷ trong ng­êi b¾t ®Çu®­îc huy ®éng tõ tõ, cã tÝnh to¸n, bï ®¾p dÇn chosù thiÕu hôt. C¶m gi¸c ®ãi vÉn cßn ®ã, nh­nghoµn toµn kh«ng nÆng nÒ. T«i c¶m thÊy m×nh tån t¹itrong mét tr¹ng th¸i l¹ lïng : t«i n»m thiªm thiÕpnöa mª nöa tØnh, cã vÎ nh­ h¬i mÖt mái, nh­ng c¬thÓ l¹i nhÑ nhµng.

S¸ng ngµy thø b¶y, t«i bÞ ®¸nhthøc bëi tiÕng ån µo cña nhiÒu ng­êi. Viªnqu¶n gi¸o mÆt rç më cöa råi ®øng nÐ sang mét bªn,nh­êng lèi cho tªn mÆt nung nóc thÞt víi cÆp m«i dÇy.

- Anh cã kªu xin g× kh«ng ?

- Kh«ng !

T«i ®¸p vµ quay mÆt ®i. T­ëngchóng sÏ bá ®i, nh­ng mét tªn ®i sau tiÕn lªn, mëkhãa, th¸o cïm cho t«i. T«i ®øng lªn, nh­ng ®«i ch©nkh«ng nghe lêi, lµm t«i suýt ng·. Y véi ®ì, nh­ngt«i g¹t ra :

- T«i tù ®i ®­îc !

Hä gi¶i t«i vÒ phßng giam.Phïng Mü ¸i ng¹i nh×n t«i l¶o ®¶o vÞn cöa b­íc vµo.Ch¾c t«i xanh vµ gµy ®i nhiÒu. Êy lµ ng­êi ta ®·bít cho t«i ba ngµy cïm, kÕt qu¶ cña viÖc t«ituyÖt thùc. Nghe nãi cã ng­êi bÞ cïm liÒn mÊyth¸ng khi ra kh«ng ®i ®­îc, ph¶i bß. Cµng phôc anh tïtö h×nh Háa Lß, cïm suèt mµ kh«ng sao c¶.

- Thu xÕp ®å ®oµn !

Anh chµng m«i dÇy ra lÖnh.

T«i mÆc y, ®i ®Õn chçc¸i x« ®ùng n­íc san ra chËu röa mÆt, c¹o r©u vµ géi®Çu. N­íc m¸t lµm cho t«i tØnh l¹i. ChØ cÇn nghØ métl¸t, vËn ®éng qua loa cho m¸u ch¹y ®Òu tronghuyÕt qu¶n lµ ®©u sÏ vµo ®ã.

Nh­ vËy, t«i sÏ kh«ng ®­îc ëvíi Phïng Mü n÷a, t«i nghÜ. Kh«ng biÕt ng­êi ta®Þnh ®­a t«i ®i ®©u ? T«i b¾t ®Çu nhí anh. Nhí vµth­¬ng, bëi v× Phïng Mü sÏ ph¶i chÞu ®ùng cuéc sèngc« ®¬n mét c¸ch cùc nhäc. May, chóng t«i ®· t¹o®­îc thãi quen häc tËp. Anh ë l¹i mét m×nh còngkhã kh¨n, nh­ng dÔ v­ît qua. ChØ sî cïng víi sù chial×a chóng t«i b¾t ®Çu mét chÕ ®é giam cÇm míi,ch­a biÕt lµ thÕ nµo.

Phïng Mü pha trµ. Chóng t«i uèngvµ nh×n nhau l­u luyÕn.

- Nhanh lªn ! - viªn qu¶n gi¸o ralÖnh.

T«i ®Æt chÐn n­íc xuèng.

- Xong råi !

Y trîn m¾t :

- Anh kh«ng mang theo ®å ®oµn µ ?

T«i l¼ng lÆng bá vµo c¸i tóiv¶i ®ùng ®å tiÕp tÕ mÊy cuèn s¸ch, bµn ch¶i,dao c¹o r©u, nhÐt thªm vµo ®ã mét bé quÇn ¸o råi b¾ttay Phïng Mü. Chóng t«i «m lÊy nhau, tõ biÖt.

- Cã thÓ ®i ®­îc råi ! -t«i tiÕn ra cöa.

- Anh kh«ng mang ®å tíi chç ëmíi kh«ng cã c¸i mµ dïng ®©u. Mang hÕt ®i !

T«i bá l¹i tÊt : ch¨n, mµn vµthøc ¨n gia ®×nh tiÕp tÕ. Phïng Mü sÏ dïng. Anhcßn ë l¹i mét m×nh.

- T«i yÕu, kh«ng mang ®­îcnÆng !

- §i !

Y dÉn t«i ra khái tr¹i. Ban ngµy,s©n tr¹i v¾ng ng¾t. Xa xa t«i thÊy mÊy ng­êi tï mÆc¸o chµm x¸m ngåi trªn hÌ. §ã lµ nh÷ng ng­êi tï èm,kh«ng ph¶i ®i lao ®éng.

T«i ®­îc giao cho hai c«ng anviªn trÎ, mÆt lÇm l×.

- §i !

Mét trong hai tªn hÊt hµm, lia mòitiÓu liªn chØ ra con ®­êng tr­íc mÆt.

Th× ®i.

Rêi khái khu tr¹i chõng mét c©ysè th× hÕt con ®­êng réng. Hai tªn ¸p gi¶i chØ chot«i ®i vµo ®­êng rõng.

§Õn ®©y th× ®Çu ãc t«ic¨ng th¼ng. Chóng dÉn t«i ®i ®©u ? Con ®­êng tr­ícmÆt thÊp tho¸ng, heo hót. Quanh ®©y tÞnh kh«ng mét bãngng­êi. Ng­êi t«i c¨ng ra nh­ sîi d©y ®µn.

Lµm ra vÎ uÓ o¶i b­íc, tait«i vÉn b¾t ®­îc tõng tiÕng sái ®¸ l¹o x¹od­íi ®Õ giÇy v¶i cña hai tªn cÇm tiÓu liªn ®isau. Kh«ng nh×n l¹i t«i vÉn c¶m thÊy hai nßng tiÓuliªn h­íng vµo l­ng t«i.

NÕu chóng cã ý ®Þnh thñtiªu t«i th× con ®­êng rõng hoang v¾ng thÝch hîp l¾m,t«i nghÜ. Hai tªn ¸p gi¶i cã thÓ bÊt thÇn nh¶ ®¹nvµo t«i, råi hÊt x¸c t«i xuèng vùc. KÞch b¶n tuyÖtvêi : tªn tï vïng ch¹y, ng­êi ¸p gi¶i næ sóng.

Kh«ng cã lÏ t«i sÏ chÕt 뮩y, bªn con ®­êng heo hót nµy ?

Kh«ng thÓ chÕt nh­ thÕ®­îc ! T«i kh«ng chÞu ®­îc mét c¸i chÕt thô®éng. Dï sao t«i còng ®· lµ ng­êi lÝnh. Ng­êi lÝnhkh«ng thÓ chÕt mµ kh«ng chèng cù, dï trong t×nhthÕ hiÓm nghÌo nhÊt, tuyÖt väng nhÊt.NÕu sù xÊu ®ã x¶y ra, vµ viªn ®¹n ®Çu tiªnkh«ng tróng tim, t«i sÏ ph¶i nh¶y ng­îc l¹i, rÊt nhanh,giËt lÊy sóng mµ chiÕn ®Êu cho tíi hÕt gi©yphót cuèi cïng cña ®êi m×nh.

T«i nhí tíi nh÷ng miÕng vâ®o¹t sóng mµ anh B¸u, mét sÜ quan NhËt, d¹y chóng t«ië Tr­êng lôc qu©n TrÇn Quèc TuÊn. Sau khi NhËt hoµngtuyªn bè ®Çu hµng viªn sÜ quan nµy ®· kh«ng nép sóngcho qu©n T­ëng mµ ch¹y sang hµng ngò ViÖt Nam. T«ikh«ng gÆp l¹i anh sau khi hßa b×nh lËp l¹i. Kh«ngbiÕt giê anh ë ®©u. Cã ng­êi nãi do ngê vùc lßngtrung thµnh cña hä, tÊt c¶ sÜ quan vµ h¹ sÜ quanNhËt bÞ tËp trung l¹i trong mét líp rÌn c¸n chØnh qu©n,vµ khi hä xuèng suèi ®Ó röa r¸y sau b÷a ¨n th×nh÷ng khÈu trung liªn ®­îc bè trÝ s½n trong rõng nh¶®¹n vµo hä. Kh«ng râ thùc h­ ra sao.

Cã lÏ sù c¨ng th¼ng tét ®é ®·lµm cho t«i ®i næi ®o¹n ®­êng rõng m­êi c©y sè saub¶y ngµy bÞ cïm trong phßng kÝn kh«ng ¨n uèng. Nhí l¹ichuyÕn ®i ®ã t«i gäi nã lµ "m­êi c©y sè®i bªn ThÇn ChÕt". T«i lo l¾ng v« Ých - ng­êita c¨m ghÐt chóng t«i, nh­ng ch­a ®Õn ®é d¸m lµm®iÒu ®ã !

Khi con ®­êng rõng kÕt thóctr­íc mÆt t«i hiÖn lªn mét ng«i nhµ hai tÇng mµtÇng d­íi lµ c¸i cæng lín, víi hai bøc t­êng dµi haibªn. T«i kh«ng nhËn ra c¸i tr¹i giam t«i bÞ ®­a tíivµo ban ®ªm.

§­a t«i vµo bªn trong cæng, haitªn ¸p gi¶i b¶o t«i ngåi ®îi ë ®ã råi bá ®i. T«ibuån rÇu nh×n c¸i s©n tr¹i tr¾ng lèp ®Êt sÐt, víimÊy ngän cá l¬ th¬. Xa xa lµ d·y nhµ giam quÐt v«itr¾ng, rÊt ®«ng tï ®i ®i l¹i l¹i. Chñ nhËt, hä®­îc nghØ lao ®éng. Trong mÊy nhµ giam nµy cã mét c¸it«i ®· ë qua cïng víi Phïng Mü. N¾ng xiªn khoaichiÕu vµo chç t«i ngåi, mét m×nh, bªn d­íi c¸iban-c«ng cã qu¶ bom chÕt, tiÕng lanh l¶nh cña nã®· lµm khæ t«i vµ Phïng Mü trong nh÷ng buæi s¸ngtr­íc ®©y.

M¶i suy nghÜ t«i kh«ng thÊy métsÜ quan c«ng an ®eo qu©n hµm trung óy ®· ®Õntr­íc mÆt t«i :

- Anh lµ Vò Th­ Hiªn, h¶ ?

- Ph¶i.

T«i l¹nh lïng ®¸p, h¬i ng¹cnhiªn tr­íc giäng nãi cña viªn trung óy. RÊthiÕm ng­êi Nam Bé tËp kÕt ra B¾c lµm viÖctrong ngµnh c«ng an. ít nhÊt th× t«i còng kh«ng gÆp NÐtmÆt kh¾c khæ, ng­êi x­¬ng x­¬ng, anh ta lín h¬n t«ichõng vµi tuæi.

- Anh theo t«i !

T«i nÆng nhäc chèng tay vµo®ïi ®øng lªn, qu¬ c¸i tói x¸ch, b­íc theo.

Viªn sÜ quan ®­a t«i vµo métc¨n phßng trong tÇng d­íi ng«i nhµ, ngay s¸t cæng tr¹i.Võa b­íc vµo nhµ, anh ta khãa chÆt cöa l¹i.

T«i nh×n anh ta, c¶nh gi¸c. T¹isao anh ta l¹i khãa cöa ? §Ó lµm g× ? §Ó ®¸nht«i ch¨ng ? Kh«ng ph¶i, ®Ó lµm viÖc ®ã ÝtnhÊt ph¶i cã vµi tªn. C«ng an bao giê còng cÈn thËn.

Khãa cöa råi, anh ta quay nh×n t«itr©n tr©n. ThÕ råi, d­êng nh­ kh«ng k×m næi xóc®éng, anh ta lao tíi, «m chÇm lÊy t«i. T«i c¶m thÊynh÷ng giät n­íc m¾t nãng hæi r¬i xuèng vai t«i,thÊm qua lÇn ¸o máng.

- T«i biÕt hÕt nh÷ngviÖc x¶y ra. Kh«ng ngê chóng nã ®èi víi c¸c anhtµn nhÉn ®Õn thÕ ! Téi nghiÖp qu¸ !

T«i ng­îng nghÞu gì tay anh ta :

- ChuyÖn th­êng t×nh mµ ! Cãg× téi nghiÖp ®©u.

T«i kh«ng tin c¶ nh÷ng giängn­íc m¾t. Mét diÔn viªn th­îng thÆng ch¨ng ? Anh talµm thÕ ®Ó lµm g× ?

- Anh ngåi xuèng ®©y ®i !

Anh ta dÉn t«i ®Õn bªn bµn,rãt trµ. Chóng t«i uèng trong im lÆng. Nh×n t«i ®¨m®¨m mét l¸t, anh ta thë dµi, buån rÇu :

- T«i hiÓu, anh hæng tin t«i.Mµ còng ph¶i. Tin sao ®­îc khi t«i ®ang vËn bé quÇn¸o nÇy !

Ngõng l¹i mét l¸t, anh ta cóixuèng, nãi tiÕp, giäng trÇm h¼n xuèng, bïi ngïi:

- ¤ng giµ t«i ®­îc b¸c Ung V¨nKhiªm gi¸c ngé c¸ch m¹ng, lµ ®µn em cña b¸c Khiªm, anhµ. ¤ng giµ hy sinh l©u råi. T«i lín lªn, v« bé ®éi,råi chuyÓn qua ngµnh nÇy...

- B¸c Khiªm cã ®­îc kháe kh«ng? - t«i ng­íc m¾t nh×n ng­êi ngåi tr­íc mÆt.

- Nghe nãi b¸c Khiªm vÉn m¹nhgiái.

Anh ta cã giäng nãi Êm, tõtrong ngùc. Trùc gi¸c m¸ch t«i r»ng con ng­êi nµy cãthÓ tin ®­îc.

- T¹i sao l¹i nghe nãi ? Anh kh«nggÆp b¸c Khiªm ?

- Kh«ng gÆp ®­îc. - anh ta buånb· l¾c ®Çu - B¸c bÞ khai trõ §¶ng, kh«ng cßn chøc vôg× hÕt, l¹i bÞ theo dâi chÆt... T«i lµ c«ng an, t«ikh«ng ®­îc phÐp gÆp b¸c.

§Õn bÊy giê t«i míi biÕt«ng Ung V¨n Khiªm bÞ khai trõ §¶ng.

- Anh em chóng t«i ë c¶ ®©y ?

- ChØ mét sè th«i.

T«i thÊy kh«ng nªn hái thªm n÷a.H·y t¹m tin r»ng anh ta kh«ng nãi dèi. Nh­ng cho dïnh÷ng ®iÒu anh ta nãi lµ thËt th× m×nh còng kh«ngvéi tin ®­îc. Mµ còng kh«ng thÓ ®ßi hái ë anh tanh÷ng ®iÒu kh«ng thÓ nãi. VÒ phÝa anh ta, anhta còng ph¶i gi÷ g×n.

- T«i tªn lµ Døa, lµm c¸n bétrùc tr¹i(12).- anh ta nãi vµ thë dµi - Anh tin t«i hay kh«ng tin t«i,®iÒu ®ã kh«ng quan träng. T«i vÉn cã tr¸chnhiÖm b¶o vÖ anh. V×, anh biÕt ®Êy, nh÷ngng­êi c¸ch m¹ng tr­íc ®©y ®èi víi nhau nh­ thÕnµo ... T«i lµ con cña ba t«i, lµ ch¸u cña b¸c Khiªm,t«i tù hiÓu trong tr­êng hîp nµy t«i ph¶i lµm g×cho anh, cho c¸c anh.

- T«i tin anh.

- Tãm l¹i, t«i vÉn lµ ng­êitrong gia ®×nh lín cña c¸ch m¹ng. Khi cã viÖc g×cÇn ®Õn t«i, hoÆc nghi ngê cã sù nguy hiÓm x¶yra víi anh, anh cø ch¹y th¼ng ra ®©y ®ßi gÆp trùctr¹i, ®õng ng¹i. T«i cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ anh,t«i nh¾c l¹i, ®ã lµ tr¸ch nhiÖm cña l­¬ng t©m.Trong c­¬ng vÞ t«i, t«i cã thÓ lµm ®­îc viÖc®ã.

T«i c¶m ®éng. T«i ®Æt tay m×nhlªn tay anh mµ bãp nhÑ ®Ó bµy tá sù c¶m th«ng vµlßng biÕt ¬n. N­íc m¾t t«i øa ra, kh«ng sao gi÷®­îc. T«i mõng biÕt bao nhiªu - ë chèn tËn cïngcña cuéc ®êi t«i vÉn gÆp ®­îc ng­êi anh em cñam×nh. C¸ch m¹ng vÉn ®Ñp l¾m. Nh÷ng ng­êi c¸ch m¹ngvÉn cßn ®Êy.

Døa ®øng lªn. Thêi gian gÆp t«i®· hÕt.

- Anh sÏ ph¶i ë trong mét to¸n tïchÝnh trÞ. Hµng ngµy ph¶i ®i lao ®éng. NÆng nhäc®Êy ! - Døa trÇm ng©m, c¸i nh×n mÖt mái - §©y lµsù hµnh h¹, ng­êi ta chñ tr­¬ng nh­ thÕ, cho anhbiÕt th©n. R¸ng chÞu ®ùng nghen. Khi nµo mÖtqu¸, anh b¸o èm mµ nghØ lÊy mét buæi cho l¹i søc. T«isÏ nãi tr­íc víi y sÜ tr¹i chuyÖn nµy...

T«i l¾c ®Çu :

- Nh­ thÕ sÏ lé ra anh cã sù®èi ®·i ®Æc biÖt ®èi víi t«i. Kh«ng nªn. T«i®· ë bé ®éi, t«i quen lao ®éng. T«i sÏ chÞu ®ùng®­îc.

Døa ®Æt tay lªn vai t«i :

- T«i biÕt ph¶i lµm thÕnµo. Anh nhí lÊy nghen : mäi sù tíi nay ch­a ph¶i lµ®· kÕt thóc ®©u. V« tr¹i anh sÏ thÊy mét tªn tïs¨n ®ãn anh - tªn h¾n lµ TrÇn ChÊn Hoa. Tªn nÇy ®­îcBan Gi¸m thÞ chiªu mé ®Ó theo dâi anh, b¸o c¸omäi hµnh ®éng cña anh trong tr¹i. Ng­êi ®­îc Bégiao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c anh tªn lµ Thïy,trung óy NguyÔn Huy Thïy, mét tªn ra ®êi ®Ó lµm®Çy tí cho bän cã quyÒn, anh ph¶i rÊt cÈn thËnvíi tªn nµy...

Chóng t«i «m lÊy nhau.

Ngµy h«m sau Døa gÆp t«i víi bémÆt v« c¶m.

(1) TiÕng lãng : d¹t vßm (bánhµ ®i lang thang), lÝnh ®ó (tªn theo ®ßi, a dua ®i ¨nc¾p ¨n trém), mæ (mãc tói).

(2) TiÕng lãng : lÝnh mæ (tªn¨n c¾p chuyªn mãc tói), lÝnh ®ét (tªn ¨n trém), lÝnhc¾c cïng kinh (tªn ¨n c¾p chuyªn lÊy cñ ®Ìn (dinamo),yªn xe ®¹p.

(3) C¸ch nh÷ng ng­êi tï gäit¾t mét h¹n 3 n¨m cña lÖnh tËp trung c¶i t¹o.

(4) TiÕng lãng : nÊu n­íng.

(5) Anh chÞ l­u manh, ph©n biÖtvíi c¸c ®µn em trong tr¹i.

(6) TiÕng lãng : thuèc l¸.

(7) TiÕng lãng : ®æi.

(8) TiÕng lãng : ®iÕu thuècl¸.

(9) Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ,lý luËn cña §¶ng.

(10) Ban gi¸m thÞ.

(11) Tù kiÓm th¶o, nhËn lçi.

(12) C¸n bé trùc tr¹i trong mét tr¹igiam lµm c«ng viÖc qu¶n lý sè tï xuÊt nhËp tr¹ikhi ®i lao ®éng hoÆc ®­îc gi÷ trong tr¹i ban ®ªm,cïng c«ng t¸c an ninh trong khu vùc tr¹i giam. Cã n¬igäi lµ ®éi tr­ëng. Tõ to¸n tr­ëng th­êng ®­îctï chÝnh trÞ gäi ng­êi ®­îc Ban Gi¸m thÞ chäncho lµm c«ng viÖc cÇm ®Çu mét to¸n tï (hoÆc ®éitï). To¸n lµ tõ ®­îc tï chÝnh trÞ ë Hµ GiangchuyÓn vÒ dïng quen miÖng.