§ïng mét c¸i, chóng t«i bÞchuyÓn phßng.

Buæi tèi, chóng t«i cßn ®angchói mòi vµo v¸n cê t­íng th× bçng giËt m×nh nghetiÕng më khãa. NgÈng lªn ®· thÊy Sø gi¶ hßa b×nhsõng s÷ng ®Êy råi. Kh«ng nh×n ®Õn chóng t«i, c¸imòi ®á hÊt lªn, anh ta nãi :

- ChuÈn bÞ ®å ®oµn(1)! ChuyÓn phßng.

Tï bÞ di chuyÓn tõ phßng nµyqua phßng kh¸c, tõ khu nµy qua khu kh¸c lµ chuyÖnth­êng ë ®©y. Môc ®Ých cña viÖc chuyÓn phßng,Thµnh gi¶i thÝch, lµ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng th«ngcung, lµm cho ng­êi tï lu«n bÞ ®éng, kh«ng cã thêigian chuÈn bÞ mét cuéc trèn tr¹i nÕu nh­ hä cãý ®Þnh trèn. §«i khi ®ã lµ sù s¾p xÕp l¹itï nh©n trong mét vô. ViÖc chuyÓn phßng bao giêcòng ®ét ngét, tï kh«ng ®­îc biÕt tr­íc. Ng­êicã kinh nghiÖm lóc nµo còng ë t­ thÕ s½n sµng.Anh ta kh«ng thÓ kh«ng s½n sµng, bëi v× sù cËp rËpth­êng g©y ra nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ - qu¶n gi¸oËp vµo ®óng lóc m×nh kh«ng ngê nhÊt, vµ thÕ lµnh÷ng vËt quý gi¸ ch­a kÞp cÊt giÊu sÏ kh«ng mangtheo ®­îc. Ch­a kÓ khi chuyÓn phßng cßn bÞ qu¶ngi¸o lo¹i, tÞch thu c¸c ®å vËt bÞ cÊm vµ thi hµnhkû luËt.

Trong c¸c thø cã thÓ bÞ mÊtquý nhÊt lµ con dao. §Ó lµm mét con dao ng­êitï xµ lim ph¶i bá ra rÊt nhiÒu thêi gian, nhÊt lµthêi gian t×m nguyªn liÖu. S¾t ®ai thïng, hoÆc s¾tnãi chung, kh«ng ph¶i chç nµo còng cã, t×m ®­îcnã hoµn toµn phô thuéc vµo may rñi. Sau ®ã míi tíiviÖc chÕ t¹o nã, th­êng mÊt c¶ tuÇn, c¶ th¸ng,cã khi h¬n, trong ®iÒu kiÖn qu¶n gi¸o láng lÎo,anh tï khÐo tay vµ may m¾n.

T«i ch¨m chó nh×n Sø gi¶ hßab×nh. Y nãi víi ai ? Víi t«i hay víi Thµnh ? Hay víi c¶hai ? LiÕc sang Thµnh, t«i thÊy anh còng lo l¾ng kh«ngkÐm. Anh b­íc xuèng ®Êt, hai tay ch¾p l¹i, lÔ phÐp:

- B¸o c¸o «ng qu¶n gi¸o, t«i ?hay anh nµy ?

Tim chóng t«i ®Ëp dån, mÆt chóngt«i c¨ng th¼ng chê ®îi lêi ph¸n quyÕt cña viªnqu¶n gi¸o.

- C¶ hai.

Sø gi¶ hßa b×nh hê h÷ng tr¶lêi. Tim t«i ®Ëp rén. T«i sung s­íng. Ph¶i xa Thµnh,t«i ®au khæ thËt sù. Thµnh nh×n t«i, m¾t long lanh. Anhcòng vËy, anh quen sèng cã t«i bªn c¹nh mÊt råi. Chóngt«iquýnh qu¸ng dän ®å, mÆt mµy r¹ng rì.

- §i !

Sø gi¶ hßa b×nh ra lÖnh.Chóng t«i theo sau.

Cã nh÷ng tiÕng ®éng kh«ngb×nh th­êng v¼ng ra tõ nh÷ng c¸nh cöa ®ãng kÝn -tiÕng ho khan, tiÕng ®»ng h¾ng. §ã lµ c¸c b¹ntï nãi lêi chia tay víi chóng t«i. Tuy kh«ng nh×n thÊynhau, nh÷ng ng­êi tï hµng xãm l¸ng giÒng vÉn c¶mthÊy sù hiÖn diÖn cña nhau, vÉn h×nh dung ra nhauc¨n cø nh÷ng dÊu hiÖu khã nhËn thÊy nhÊt. Bªn ph¶ichóng t«i lµ mét «ng giµ, h¼n rÊt gµy cßm, «ngth­êng ho khan vµo s¸ng sím. Tèi tèi «ng ng©m th¬,giäng ­ ö nh­ bÞ c¶m l¹nh. Bªn tr¸i lµ anh chµngkh«ng ngõng chiÕn ®Êu cho ngµy nay, cho ngµy mai, chomu«n ®êi sau(2)...Ngoµic¸i bµi mu«n thuë Êy anh ta kh«ng biÕt bµi nµokh¸c. S¸t anh ta lµ mét c¸n bé th­¬ng nghiÖp, ch¾ch¼n bÞ téi tham «. Cã lÇn anh ®i lÜnh tiÕp tÕvÒ, t«i nghe H¸ch nãi víi anh, giäng ghen tÞ :"C¸n bé th­¬ng nghiÖp, h¶ ? Vî lµ nh©n viªnmËu dÞch, h¶ ?". T«i ®· tho¸ng thÊy anh ta - ng­êitÇm th­íc, tr¾ng trÎo, bÐo tèt, h¬i gï. §µng xa, cuèihµnh lang, lµ anh tï tö h×nh ®¸ng th­¬ng, tr¾ngbÖch vµ phï thòng v× ë trong phßng kÝn l©u ngµy.§Ó ®¸nh tÝn hiÖu tõ biÖt, anh ta rèng lªnmét c©u väng cæ thª l­¬ng ®Õn nçi Sø gi¶hßa b×nh ph¶i qu¸t :"Nµy anh kia, cã ®Ëy ngay lËptøc c¸i th­îng m«n cña anh ®i kh«ng hö ?"

Khu xµ lim chóng t«i ®­îcchuyÓn tíi bÒ thÕ h¬n khu chóng t«i võa bá®i. Nã c¸ch khu xµ lim 3 ch­a tíi tr¨m mÐt tÝnh theo®­êng chim bay, nh­ng v× vßng vÌo theo Sø gi¶ hßa b×nhqua mÊy khu tr¹i chung cho nªn thÊy xa h¬n. Ng­êi ta tÝnhto¸n chu ®¸o : cuéc di chuyÓn diÔn ra lóc chiÒutèi, khi tÊt c¶ tï x­ëng thî, tï tù gi¸c, ®Òu®· bÞ lïa vµo trong c¸c nhµ giam chung, ch¼ng ai nh×nthÊy chóng t«i.

Ch¨n chiÕu c¾p n¸ch, tay tßnten bé quÇn ¸o thay ®æi, chóng t«i l÷ng th÷ng ®i trªnnh÷ng lèi hÑp ngo¾t ngoÐo v¾ng tanh v¾ng ng¾t. Tõ bªntrong nh÷ng nhµ giam h×nh khèi ch÷ nhËt v¼ng ra tiÕngng­êi rÇm r× lµm thµnh mét tiÕng ån kh«ng døt.

Tr­íc khi vµo ng«i nhµ-hÇm mékÕ tiÕp, chóng t«i cßn ph¶i qua mét c¸i cængnhá kh«ng khãa, mét m¶nh s©n hÑp.

Bªn trong, khu xµ lim mê tèi gièngnh­ mét c¸i hang víi nh÷ng bãng ®iÖn ®Çy bôi bÆmhÊp hèi trong nh÷ng rä l­íi s¾t. Nã gièng métkhoang tµu chë kh¸ch, lo¹i tµu cæ lç tõ ®ÇuthÕ kû, víi nh÷ng cöa ca-bin ®Òu t¨m t¾p ëhai bªn hµnh lang. Con tµu chÕt m¸y, nã tr«i d¹ttrªn ®¹i d­¬ng thêi gian, cßn hµnh kh¸ch th× ngñ mªmÖt sau nh÷ng c¸nh cöa ®ãng im Øm. ChØ ë ®Çu hµnhlang, gÇn cöa vµo khu hÇm mé, cã mét xµ lim ®Óngá. T«i ngã thÊy bªn trong trèng rçng, mÊy bøct­êng ®en x×.

- §Êy lµ xµ lim «ng Hoµng V¨nThô. ¤ng ta n»m ®©y tr­íc khi bÞ xö tö.- Thµnh gi¶ithÝch - Khu nµy lµ xµ lim 1. Cßn gäi lµ xµ lim ¸nchÐm. Trong c¸c xµ lim ¸n chÐm t­êng ®Òu s¬n métmµu ®en nh­ thÕ. §Õn thêi ta míi quÐt v«i l¹i,nh­ng xµ lim l­u niÖm nµy gi÷ nguyªn nh­ cò.

- NghÜa lµ khu nµy cæ nhÊt HáaLß ?

- T«i kh«ng d¸m nãi ch¾c. Khu xµlim 3 ta võa ®i khái lµ khu míi ®­îc x©y, thêi t¹mchiÕm hay lµ thêi m×nh t«i kh«ng râ, anh kh«ng thÊyphßng ë ®Êy hÑp h¬n µ ?

T«i quan s¸t n¬i ë míi. Xµ limcò hÑp h¬n, trÇn cao h¬n, nh­ng Êm h¬n v× kÝn giã.Kh«ng biÕt råi t«i cßn ®­îc du ngo¹n qua bao nhiªuxµ lim n÷a ?

Ngoµi xµ lim l­u niÖm dµnh choHoµng V¨n Thô, kh«ng cßn xµ lim l­u niÖm nµo kh¸c.LÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®­îc tr×nh bµy nh­thÓ nã chØ b¾t ®Çu víi sù ra ®êi cña §¶ng céngs¶n §«ng D­¬ng. C¸c tæ chøc c¸ch m¹ng kh¸c Ýt ®­îcnh¾c ®Õn, mµ cã nh¾c ®Õn th× còng b»nggiäng bÒ trªn, kÎ c¶.

-£ bªn nµy ®­îc c¸i tho¸ngh¬n. - Thµnh nh×n quanh, nãi.

Kh¸c víi xµ lim tr­íc, ë t­ênghËu phßng giam nµy cã mét cöa sæ to, chÊn song vµ l­íithÐp b­ng kÝn. Bôi b¸m ®Çy l­íi, y nh­ trong mét khohµng. Bªn trªn cöa ra vµo cã mét kho¶ng còng bÝt l­íinh­ thÕ.

Kh«ng biÕt b»ng c¸ch nµonh÷ng kh¸ch trä cò trong xµ lim bÎ ®­îc c¶ métm¶ng l­íi s¾t, lµm thµnh mét lç thñng to b»ng bµntay, qua ®ã kh«ng khÝ bªn ngoµi ri rØ ch¶y vµo phßng.Ng­êi ta biÕt, nh­ng ch¼ng buån v¸ l¹i. Cã v­îtngôc ®­îc còng cßn l©u - sau tÊm l­íi lµ hµng chÊnsong s¾t to géc, sau chÊn song lµ bøc t­êng ®¸ sõngs÷ng, d©y thÐp gai gi¨ng m¾c bªn trªn, ngµy ®ªm®Òu cã lÝnh g¸c.

Chç ë míi cã mïi khã t¶.MÆc dÇu võa ®­îc quÐt dän - trªn sµn cßn ­ítnh÷ng vÖt n­íc - nã vÉn tanh t­ëi vµ l¹nh lÏo.

- Cßn ph¶i dän nhiÒu. -Thµnh nãi - KhÝ l¹nh ®©y lµ tö khÝ ®Êy. Ch¾c cã tïtö h×nh võa ®i.

Xµ lim 1, Thµnh gi¶i thÝch, b©ygiê dïng ®Ó giam tï träng ¸n trong thêi kú giamcøu lµ chÝnh, chø kh«ng ph¶i cho tï tö h×nh. Nãi chung,¸n tö h×nh b©y giê Ýt ®­îc tuyªn, xö nÆng nhÊt còngchØ ®Õn chung th©n, hai m­¬i n¨m. NÕu c¶i t¹otèt, ®­îc gi¶m ¸n ®Òu ®Òu, sèng ®­îc quasãng giã nhµ tï, ng­êi mang ¸n chung th©n cã thÓ®­îc ra sau m­êi hai, m­êi l¨m n¨m, cßn ng­êi mang¸n hai m­¬i n¨m cã khi míi t¸m n¨m, chÝn n¨m ®·®­îc vÒ.

NÕu t×nh h×nh hiÖn nay kÐodµi th× kh¶ n¨ng t«i ra khái ®©y lµ Ýt. Chõng nµo LªDuÈn vµ Lª §øc Thä cßn sèng. Mµ hä cßn sèngl©u.

Thiªn h¹ ®µm tiÕu nhiÒuvÒ chuyÖn quan hÖ víi ph¸i yÕu ë c¸c nhµl·nh ®¹o cao niªn. §ã lµ ®Ò tµi ­a thÝch trongcuéc sèng ®¬n ®iÖu mét thêi ë miÒn B¾c. T«inghÜ ng­êi ta ch¼ng nãi tíi chuyÖn riªng t­ cñac¸c vÞ lµm g× nÕu nh­ c¸c vÞ kh«ng lªn mÆt ®¹o®øc, lu«n miÖng d¹y dç thÇn d©n lèi sèng kh¾ckû x· héi chñ nghÜa. Lêi ®µm tiÕu lµ ph¶n øngng­îc cho nh÷ng lêi rao gi¶ng ®¹o ®øc gi¶. C¸c vÞlang ch¹ víi hÕt c« nµy c« kh¸c th× kh«ng sao, c¸nbé cÊp thÊp míi chØ h¬i dÝnh d¸ng chuyÖn ¨n n»mvíi phô n÷ lµ ®· bÞ kiÓm ®iÓm lªn kiÓm®iÓm xuèng, bÞ thi hµnh kû luËt råi. TrongchuyÖn nµy Lª DuÈn lµ ng­êi hån nhiªn. Lª DuÈnkh«ng coi d­ luËn ra g×. C¸i g× Lª DuÈn thÝch lµ LªDuÈn lµm. Thä ch¼ng thua g× DuÈn, theo nh÷ng ng­êigÇn Thä cho biÕt, nh­ng kÝn ®¸o h¬n. MçilÇn c¸n bé n÷ ®Õn cÇu c¹nh Thä ®Ó xin lªnchøc, lªn l­¬ng, th­êng ®­îc Thä cho gÆp riªng®Ó ®¶ th«ng t­ t­ëng. Hä ra vÒ, mÆt t­¬inë. §­îc gÆp anh S¸u lµ ®êi lªn h­¬ng råi.

T«i lµ ng­êi duy lý. T«i s½nsµng chÊp nhËn nh÷ng nhµ l·nh ®¹o m¾c bÖnh tim la.MiÔn hä ®õng l¹m dông quyÒn chøc g©y ®au khæcho ®ång bµo.

§ªm ®Õn, qua lç thñngtrªn tÊm l­íi s¾t n¬i ë míi t«i cã thÓ nh×n thÊynh÷ng cµnh sÊu trôi l¸ in nh÷ng nÐt g·y lªn nÒntrêi tÝm ®en víi nh÷ng v× sao yÕu ít run rÈy tronggiã bÊc.

ChiÒu h«m sau, lóc trêi nhËpnho¹ng tèi, chóng t«i ®ang n»m nghØ sau b÷a c¬mchiÒu th× nghe tiÕng ch©n ng­êi ch¹y th×nh thÞchbªn ngoµi, tiÕng më cöa, ®ãng cöa, råi sau ®ãmäi sù l¹i trë vÒ yªn lÆng.

- Cã tï míi ®Õn, cËu ¹. -Thµnh nhËn xÐt.

Ngµy h«m sau anh bæ sung :

- Ng­êi nµy trong vô c¸c cËu.

Mét nhËn xÐt kÐo dµi hai ngµy,h¼n nã ph¶i chÝn ch¾n.

- C¨n cø ë c¸i g× mµ anh cho lµnh­ thÕ ? - t«i hái.

- Tr­íc hÕt, nÕu lµ tïth­êng, ng­êi ta kh«ng dän dÑp xµ lim tr­íc khi chovµo. H«m qua, khi ta míi tíi, t«i nghe tiÕng quÐtdän, lµ mét. TiÕp ®Õn cã gi¸m thÞ hay lµcÊp to cña nhµ tï ®Õn kiÓm tra, lµ hai. - Thµnhph©n tÝch - S¸ng nay, ®i qua t«i thÊy cöa phßng hÐ më,ngã vµo thÊy cã c¸i gi¸ gç míi tinh ®Ó trªnph¶n, lµ ba... Tï th­êng, kh«ng ph¶i tï ®Æc biÖt,kh«ng ®­îc s¨n sãc nh­ thÕ ®©u.

- H«m t«i bÞ ®­a vµo, ng­êi tacã dän phßng kh«ng ?

- T«i ®Õn tr­íc cËu vµingµy. Phßng ®· ®­îc dän dÑp s¹ch sÏ råi.

- Hõm, l¹ nhØ ?

- Trong vô c¸c cËu cã vÎ ng­êita cßn lÊn bÊn, ch­a d¸m quyÕt...

Hãa ra Thµnh biÕt nhiÒu anhem trong qu©n ®éi bÞ dÝnh vµo vô nµy. Mét vµi ng­êicßn lµ b¹n chiÕn ®Êu cña anh. Sù cã nh÷ng ng­êiquen biÕt chung lµm chóng t«i thªm gÇn nhau. Anh c¸mc¶nh cho t«i l¾m.

- T×nh thÕ cña cËu, nãi thùcnhÐ, ch¼ng lÊy g× lµm s¸ng sña. - Thµnh vuèt m¸i tãclßa xßa - §iÓu tËn th× cung tµng. KÓ tõ C¸chm¹ng Th¸ng T¸m tíi nay t«i ch­a tõng thÊy vô nµot­¬ng tù. Lín qu¸, lín qu¸ ! Ng­êi ta d¸m lµm thÕlµ ng­êi ta quyÕt t©m l¾m. Kh«ng dÔ g× hä bácuéc. Ch¬i nhau thÕ nµy lµ s¸t v¸n.

- Cßn ph¶i nãi !

- Nh­ng ®óng lµ hä tuyquyÕt t©m, nh­ng l¹i ch­a d¸m quyÕt liÖttrong hµnh ®éng. C¸ch ®èi xö thÕ nµy tá ra häcßn mét chót e ng¹i, mét chót ph©n v©n...NÕutriÖt kh«ng ®­îc th× còng ph¶i cã ®­êng rótchø.

- T«i nghÜ hä võa lµm võanghe ngãng. NÕu thÊy trong ngoµi kh«ng ph¶n øng th×hä lµm tíi.

- L¹i cµng cÇn b×nh tÜnh nh×nth¼ng vµo sù thËt ®Ó mµ chÞu ®ùng. Th«i th× cøcoi nh­ cËu chia sÎ nçi khèn khã víi «ng cô. TéinghiÖp «ng cô qu¸. CËu cßn sèng l©u, cßn cãquyÒn hi väng. Chø «ng cô th× mÊt c¶ cuéc ®êi!

T«i thë dµi.

- Trong lÞch sö n­íc ta ch­a baogiê x¶y ra chuyÖn b¾t nhiÒu c«ng thÇn mét lócnh­ thÕ.

Buæi chiÒu ra lÊy c¬m, Thµnh®­a m¾t chØ cho t«i c¸i xµ lim cã tï míi. C¸nh cöa®ãng im Øm. Tõ bªn trong kh«ng mét tiÕng ®éng nµov¼ng ra.

Ngµy h«m sau, khi ra nhËn c¬mtr­a, t«i thÊy cöa xµ lim nä khÐp hê. Bªn trong,mét c¸i ch¨n ®¬n ®Ó bõa trªn ph¶n vµ d­íi c¸igi¸ gç méc míi ®ãng láng cháng mÊy hép thuèc bªntuýp kem r¨ng Hoa Mai.

- Anh ®óng. Ng­êi ®ã trong vôt«i.

- CËu c¨n cø vµo c¸i g× ?

- NÕu lµ tï kh¸c, ch¨n®Ó kh«ng gän gµng th× qu¶n gi¸o m¾ng, nh­ngs¸ng nay lÊy tï ®i cung, chØ nghe tiÕng qu¶n gi¸o mëcöa...Nãi chung, hä ®èi víi chóng t«i nhÑ nhµng.Hä biÕt qu¸, chóng t«i kh«ng sî chÕt, nãig× sî hä.

Thµnh gËt gï råi khen t«i :

- CËu b¾t ®Çu biÕt xÐt ®o¸nviÖc trong tï råi ®ã !

Trong khu xµ lim 1 chóng t«i tho¸t®­îc con chuét giµ n÷a, nh­ng l¹i ph¶i chÞu ®ùng n¹nkiÕn h«i. Bé l¹c nh÷ng con kiÕn li ti mµu vµngnh¹t nµy ®«ng v« sè kÓ. ChØ cã thÓ ch¹y trènchóng chø kh«ng thÓ giÕt chóng. Con kiÕn bÐtÑo khi bÞ di chÕt tiÕt ra mét mïi h¨ng khã t¶,gièng mïi h¹t thu ®ñ bÞ bãp n¸t. Lò kiÕn gan l×vµ kiªn nhÉn kh«ng thÓ t¶ ®­îc. ChØ mét gãi kÑonhá th«i còng ®ñ ®Ó chóng ®iªn lªn, lïng xôc®ñ mäi chç mµ Thµnh cã thÓ cÊt giÊu. Banngµy anh mãc vµo l­íi thÐp cöa th«ng h¬i. Ban ®ªm anhtreo trªn ®×nh mµn. Chç nµo råi chóng còng t×m ra.T×m ®­îc råi chóng l¨n x¶ vµo, s½n sµng chÕt chØ®Ó hót mét chót xÝu chÊt ngät. C¸i kÑo thÕlµ kh«ng thÓ ¨n ®­îc n÷a. Nh­ng chóng t«i l¹iqu¸ nghÌo ®Ó cã thÓ vøt ®i. §µnh ph¶i röa kükÑo cho x¸c nh÷ng con kiÕn tr«i ®i mµ ¨n vËy.

Lò chuét cèng ë ®©y kh«ng cÇnph¶i vµo xµ lim kiÕm ¨n. Thøc ¨n ®· cã s½n ngoµis©n. §ã lµ phÇn c¬m tï ®­îc nhµ bÕp g¸nh vµo,th­êng lµ rÊt sím. Leo lªn cöa sæ ngã ra s©n, t«ithÊy nh÷ng con chuét bÐo móp ngåi chÔm chÖ trªnnh÷ng t« c¬m cña chóng t«i. T«i ph¶i g¹t bá phÇn c¬mtrªn nguéi ng¾t, ®Ì c¶m gi¸c ghª tëm xuèng mµ nuètphÇn Ýt ái cßn l¹i. Cã h«m t«i b¾t gÆp Thµnh r¬m rímn­íc m¾t b­ng b¸t c¬m lªn miÖng.

Trong c¸c qu¶n gi¸o chØ cã Søgi¶ hßa b×nh lµ th«ng c¶m víi nçi khæ t©m cña tïxµ lim trong chuyÖn ¨n uèng. Anh ta bao giê còng mëcöa cho tï ra nhËn c¬m ngay khi nhµ bÕp võa g¸nhtíi. Khèn nçi, qu¶n gi¸o lµm viÖc lu©n phiªnnhau, kh«ng ph¶i ngµy nµo tï còng ®­îc gÆp Sø gi¶hßa b×nh. H¸ch thuéc lo¹i ng­êi kh¸c h¼n. MÆt y lócnµo còng v¸c lªn theo h×nh mÉu l·nh tô. Giµ nh­ng ®ámd¸ng, y quan t©m tíi nÕp lµ quÇn ¸o h¬n b÷a c¬m chotï. H¸ch th­êng ®Ó c¬m nguéi tanh míi dÉn r­îuvµo khu xµ lim. Lò chuét thõa thêi giê ¨n, ¨n råi cßnØa c¶ vµo nh÷ng t« c¬m tï.

T«i quyÕt ®Þnh nãi víi chÊpph¸p vÒ t×nh h×nh c¬m n­íc trong khu xµ lim.

Hoµng nghe t«i ch¨m chó, im lÆngmét lóc l©u.

- Lµm sao anh biÕt c¬m bÞchuét vÇy ?

- T«i nh×n thÊy.

- Anh trÌo lªn cöa sæ ngã ra ?

- Ph¶i.

- Anh trÌo lªn b»ng c¸ch nµo ?

- B»ng c¸ch th«ng th­êng nhÊt.Nh­ ng­êi ta th­êng trÌo.

- Cöa sæ cao mµ.

- T«i cã c¸ch.

- Hõm, nghÜa lµ anh nhËn anh viph¹m néi quy ? Anh cã biÕt lµm nh­ thÕ anh sÏ bÞkû luËt kh«ng ?

T«i c­êi khÈy.

- T«i kh«ng cßn g× ®Ó mÊt.

- Theo néi quy tr¹i, anh cã thÓbÞ cïm mét tuÇn lÔ.

- Anh cø cïm.

Hoµng kh«ng cïm t«i. H«m sau t×nhh×nh ®­îc c¶i thiÖn - H¸ch ph¶i ®i theo nhµbÕp ®Ó më cöa. C¸i gi¸ ph¶i tr¶ ®­îc coi lµrÎ - chóng t«i chØ bÞ chuyÓn qua mét phßng kh¸c,còng vÉn trong khu xµ lim 1. Tõ cöa sæ nµy t«i kh«ngnh×n ra s©n ®­îc n÷a.

Trong nh÷ng lÇn ra röa r¸y, lÊyc¬m, tr¶ b¸t t«i tß mß quan s¸t phßng giam Hoµng V¨nThô. Nh©n tiÖn ë ®©y t«i còng muèn xem kü nã méttÝ. ThØnh tho¶ng cã ®oµn tham quan vµo, ch¾c hä tíiviÕng xµ lim nµy.

Hoµng V¨n Thô còng cã lui tíinhµ t«i trong thêi kú tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m.Ng­êi hay nh¾c tíi Hoµng V¨n Thô nhÊt mçi lÇn®Õn th¨m cha t«i lµ mét hµng binh cã tªn ViÖtlµ ChiÕn SÜ, ng­êi §øc(3). §­îc Hoµng V¨n Thô gi¸c ngé, tõ métsÜ quan lª-d­¬ng ChiÕn SÜ trë thµnh ®¶ng viªncéng s¶n, tham gia tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m vµ kh¸ngchiÕn chèng Ph¸p. Mçi khi nh¾c tíi Hoµng V¨n Thôgiäng ChiÕn SÜ båi håi, ®«i m¾t xanh cña «ngtrë nªn ­ít. Ngåi nghe nh÷ng ng­êi cña thêi tr­íc,thêi c¸ch m¹ng ch­a thµnh c«ng, khi hä cßn lµ nh÷ng®ång chÝ th©n thiÕt, t«i cø ngÈn ng­êi ra mµ ng¾m- sao thêi Êy hä ®Ñp thÕ !

Hµng ngµy ®i qua xµ lim Hoµng V¨nThô, t«i th­êng nghÜ vÒ t×nh b¹n gi÷a cha t«i vµng­êi anh hïng ®· khuÊt víi mèi hoµi nghi bÊt gi¸c :nÕu Hoµng V¨n Thô cßn sèng, liÖu «ng cã trëthµnh mét trong nh÷ng tªn ®ang hµnh h¹ chóng t«i kh«ng?

Thµnh kÓ thêi Ph¸p bøc t­êng®¸ bao quanh Háa Lß kh«ng cao thÕ nµy. V× nã thÊpcho nªn trong cuéc v­ît ngôc næi tiÕng tr­íc ngµyTæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m tï chØ c«ng kªnh nhau ®· leo®­îc ra ngoµi. Söa ch÷a s¬ hë cña thùc d©n Ph¸p,chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®· båi cao thªm chõng mÐtr­ìi n÷a. B©y giê vÖt nèi gi÷a bøc t­êng cò vµ®o¹n ®­îc x©y thªm tr«ng cßn râ.

Tõ trong xµ lim 1 cã thÓ nh×nthÊy mét m¶ng trêi kh¸ réng víi nh÷ng cµnh sÊu, cµnhme la ®µ n¬i ng· ba Qu¸n Sø vµ Hµng B«ng Thî Nhuém.Bªn trong bøc t­êng lµ mÊy väng g¸c gÇn khu tr¹in÷, trªn ®ã mÊy chµng lÝnh trÎ chèc chèc l¹i cëi cócquÇn ngÈn mÆt ra thñ d©m tr­íc nh÷ng con m¾t bÞ giamthÌm kh¸t mµu xanh. Hä t­ëng tï kh«ng tr«ng thÊyhay hä coi th­êng bän tï trong xµ lim, t«i kh«ngrâ.

So víi xµ lim 3, xµ lim 1 ®ì v¾nglÆng h¬n. Nã ®­îc dµnh riªng cho tï träng ¸n.§¸m tï nµy bÊt cÇn ®êi. Vµo ®Õn xµ lim lµhä hiÓu hä kh«ng bÞ xö b¾n còng chung th©n,nhÑ nhÊt lµ hai m­¬i n¨m. Khi buån qu¸, hä h¸t titØ, hä ng©m th¬, qu¶n gi¸o cã la hÐt th× häv©ng v©ng d¹ d¹ tÝ chót råi ®©u vÉn hoµn ®Êy. L¹ithªm mét anh phi c«ng Mü míi l¹c loµi vµo, h¼n khu tïbinh ®· qu¸ chËt. Anh chµng nµy suèt ngµy im lÆng,thØnh tho¶ng l¹i høng lªn «ng æng cÊt tiÕng h¸tb»ng giäng nam trÇm, ch¼ng ra c¸i ®iÖu g×. H¸chxÇm xÇm ch¹y vµo, m¾ng xa x¶ b»ng tiÕng ViÖt,ng­êi Mü c·i l¹i b»ng tiÕng Mü. Hai bªn om xßm méthåi råi chia tay, kh«ng bªn nµo hiÓu bªn nµo.

Khu xµ lim 1 cßn tiÕp gi¸p víitr¹i n÷. Ban ngµy tr¹i n÷ im ¾ng nh­ng tèi ®ÕnhoÆc ®ang ®ªm l¹i ån lªn tiÕng c·i lén, nh÷ng lêichöi bíi th« tôc. ThØnh tho¶ng x¶y ra mét vô ®¸nhnhau, v¼ng ®Õn phßng chóng t«i tiÕng gµo the thЮÕn l¹c giäng cña nh÷ng c« g¸× :" B¸o c¸obµ qu¶n gi¸o ¹, b¸o c¸o bµ qu¶n gi¸o ! Chóng nã ®¸nhchÕt con råi ¹ !" Tï n÷ Ýt khi ®¸nh nhau, nh­ng®· ®¸nh nhau th× ®¸nh d÷ l¾m, qu¶n gi¸o kh«ng cannæi. DÑp mét vô x« x¸t ë tr¹i n÷ mÊt c¶ tiÕng®ång hå. PhÇn lín tï n÷ lµ g¸i ®iÕm, trém c¾p,cßn l¹i lµ c¸c thø kh¸c : bu«n lËu, bu«n b¸n temphiÕu(4),lõa ®¶o, ®¸nh ghen vv...

Chóng t«i cßn nghe thÊy c¶tiÕng trÎ con khãc tõ tr¹i n÷ väng l¹i. Kh«nghiÓu cã ph¶i khi ng­êi mÑ ®ang cho con bó th× bÞb¾t nªn ng­êi ta cho phÐp mang con vµo theo, hay lµ tïsinh con trong tr¹i. Thµnh trÇm lÆng h¼n khi nghe tiÕngtrÎ gµo nh­ mÌo kªu trong ®ªm.

- Khèn n¹n, võa chµo ®êi ®· ëtï. Còng lµ ch¸u B¸c Hå c¶ ®Êy, ch¼ng biÕt råi ranã sÏ lµ ch¸u ngoan hay lµ ch¸u h­ ? H­ lµ c¸i ch¾c.§i qua nhµ tï, mÊy ai cßn tö tÕ...

Trong ®ªm thanh v¾ng t«i nghe thÊytiÕng ng­êi lao xao trªn ®­êng Hµng B«ng Thî Nhuémvµo giê tan buæi chiÕu bãng muén. Cã h«m, t«i cßnnghe thÊy tiÕng mét ng­êi quen. Háa Lß ®­îcthiÕt kÕ rÊt l¹ : ë trong cã thÓ nghe thÊytiÕng bªn ngoµi, nh­ng ë bªn ngoµi kh«ng thÓnµo nghe thÊy tiÕng ng­êi bªn trong.

Ch¼ng bao l©u sau anh chµng C¨ncòng theo ch©n chóng t«i qua bªn nµy. B»ng c¸ch nµokh«ng biÕt, chØ mét ngµy sau anh ta ®· biÕt sùcã mÆt chóng t«i ë ®©y. §Ó ®¸nh tiÕng chochóng t«i biÕt, anh ta nghªu ngao b»ng giäng khµnkhµn vÞt ®ùc :

Em chê anh tèi qua
Suèt canh tr­êng ch¼ng thÊy anh ra...

(1) T¹i c¸c tr¹i giam mµ t«i ®·sèng qua, thay v× gäi ®å ®¹c, ng­êi ta gäi ®å®oµn. Kh«ng râ c¸ch gäi nµy cã xuÊt xø tõ ®©u.

(2) Lêi mét bµi h¸t.

(3) T«i biÕt tªn «ng lµ Stefan,kh«ng nhí hä.

(4) Tem phiÕu lµ tõ chung dïng®Ó chØ c¸c lo¹i giÊy ph©n phèi c¸c thø hµng hãatõ g¹o, thÞt, ®­êng, s÷a...cho tíi v¶i, xe ®¹pvv...Bu«n b¸n tem phiÕu còng lµ mét téi, chÕ t¹ovµ l­u hµnh tem phiÕu gi¶ lµ téi rÊt nÆng, cãthÓ tíi chung th©n hoÆc 20 n¨m tï ngåi.