- Anh ngñ tèt chí, anh Hiªn ?

Kh«ng ngÈng lªn, Huúnh Ngù võa lói hói so¹n chång hå s¬ trªn bµn võa hái t«i thay lêi chµo. T«i biÕt thõa : y ch¼ng bËn g× hÕt, y lµm ra vÎ bËn bÞu ®Ó b¾t t«i ph¶i chê, cho nh÷ng g× sÏ x¶y ra sau ®ã thªm quan träng.

- C¶m ¬n, t«i ngñ ®­îc. - t«i nh¹t nhÏo ®¸p.

Ngåi vµo vÞ trÝ th­êng ngµy, t«i l¬ ®·ng nh×n quanh.

C«ng viÖc hái cung ®­îc Huúnh Ngù tiÕn hµnh theo lèi du môc, kh«ng cè ®Þnh mét n¬i, nay phßng nµy mai phßng kh¸c, kh«ng hiÓu t¹i Háa Lß thiÕu phßng lµm viÖc hay do nguyªn nh©n nµo kh¸c. C¨n phßng h«m nay hÑp nªn cã vÎ Êm h¬n. C¸ch bµi trÝ bªn trong th× phßng nµo còng nh­ phßng nµo - bµn chÊp ph¸p ®Æt s¸t t­êng hËu, sau l­ng chÊp ph¸p lµ ch©n dung chñ tÞch Hå ChÝ Minh, víi vµi b¨ng khÈu hiÖu bªn d­íi. GhÕ cho ph¹m(1) ®­îc ®Æt c¸ch chç ngåi cña chÊp ph¸p h¬n mét tÇm víi, ®Ò phßng sù tÊn c«ng bÊt ngê. Bªn ph¶i hoÆc bªn tr¸i, lµ c¸i bµn nhá dµnh cho ph¹m viÕt lêi khai, phÇn lín lµ bµn méc, c¸i nµo c¸i nÊy lem nhem mùc tÝm. GhÕ cho ph¹m lµ ghÕ ®Èu, thÊp h¬n ghÕ chÊp ph¸p. ë vÞ trÝ nµy bao giê ng­êi bÞ hái cung còng ph¶i ng­íc m¾t lªn nh×n kÎ hái m×nh. Mét c¸ch tÝnh to¸n ®Ó n©ng cao uy thÕ cho chÊp ph¸p. Còng cã lÇn t«i ®­îc ®­a tíi mét c¨n phßng kh¸c lo¹i, bµi trÝ theo kiÓu phßng kh¸ch, ®­îc ngåi ghÕ cã tùa, ë kho¶ng c¸ch gÇn chÊp ph¸p. §ã lµ khi t«i chÊp nhËn mét sù lïi b­íc.

- Hõm, b÷a hæm ta lµm tíi m« råi hÌ ? Anh nãi anh ngñ ®­îc, h¶ ? VËy mµ trong y b¹ cña anh võa lÊy vÒ tui thÊy b¸c sÜ toµn kª thuèc ngñ víi thuèc an thÇn. - Huúnh Ngù nãi, giäng th©n mËt cè ý - Dïng nhiÒu mÊy thø ní h¹i l¾m ®ã.

T«i hiÓu Èn ý c©u nãi : anh b¹n, tôi tui nghiªn cøu anh kü l¾m, anh coi, tµi liÖu c¶ ®èng nÌ, tôi tui biÕt vÒ anh kh«ng Ýt ®©u.

Huúnh Ngù s¾p xÕp xong ®èng giÊy m¸, ®Æt chóng gän gµng vµo gãc bµn.

- Cßn nÕu khã ngñ th× tèt nhøt lµ tr­íc khi ®i ngñ anh thë theo khÝ c«ng. Anh biÕt luyÖn khÝ c«ng chí ?

- Kh«ng. T«i ch­a tËp khÝ c«ng bao giê.

T«i nãi dèi. T«i biÕt khÝ c«ng vµ yoga. Nh­ng t«i thÝch nãi dèi Huúnh Ngù, cho dï trong nh÷ng chuyÖn ch¼ng cã g× quan träng, nh»m kiÓm tra sù hiÓu biÕt cña Huúnh Ngù vÒ t«i. C¸ch tèt nhÊt ®Ó ®èi thñ kh«ng hiÓu ®­îc m×nh lµ t¹o ra mét mª cung lÉn lén c¸i thËt vµ c¸i gi¶. V¶ l¹i, nãi dèi ®Ó thÊy ®èi thñ bÞ m¾c lõa ©u còng lµ mét thó vui trong tï.

Huúnh Ngù nghiªng ngã nh×n t«i :

- Tui sÏ bµy cho anh c¸ch ch÷a c¨n b¶n. Coi tui thÞ ph¹m(2) cho anh nÌ. Cø lµm theo c¸ch tui bµy Ýt l©u lµ bÞnh mÊt ngñ hÕt liÒn.

Y ng¶ ng­êi trªn ghÕ, nh¾m m¾t l¹i, chÇm chËm hÝt vµo thë ra nhiÒu lÇn. T«i c­êi thÇm. C¸ch nãi ®i ngÈu thay cho ®i ngñ lµm t«i nhí tíi c¸ch anh b¹n t«i nh¹i vî m×nh :"Eng ¬i eng tÐc ®Ìng ®i ngÈu(3)". ª vî anh c¸i g× anh còng ­a, trõ c¸ch ph¸t ©m cña c«, anh uèn m·i nh­ng c« kh«ng söa ®­îc. Trong giäng nãi, c¸ch nãi cña Huúnh Ngù sau h¬n chôc n¨m ë ®Êt B¾c ®· kh«ng cßn nguyªn chÊt giäng quª h­¬ng, nh­ng khi nµo tøc giËn lªn y nãi mét trµng dµi mµ t«i kh«ng hiÓu g×.

- Ph¶i hÝt cho thiÖt s©u, hÝt v« bông d­íi nÌ, ®Èy c¸i khÝ ní xuèng, nhÞn thë l©u thiÖt lµ l©u, sau ®ã míi thë ra tõ tõ, tõ tõ nh­ røa cho tíi khi hÕt khÝ råi vÉn cßn vËn nã lªn hoµnh c¸ch m« ®Æng tèng cho b»ng hít ra ngoµi. Cø thë nh­ vËy lèi m­¬i, m­êi l¨m phót lµ ngñ liÒn hµ. - Huúnh Ngù c­êi h× h× - Anh kh«ng biÕt chí nhiÒu ng­êi ë Háa Lß nÇy mét thêi gian ra lµ hít s¹ch mäi bÞnh ®ã.

Th¶o nµo, ®Ó t¨ng c­êng søc kháe cho nh©n d©n Nhµ n­íc t¨ng sè l­îng nhµ tï lªn vßn vät trong mét thêi gian kû lôc !

Chóng t«i thong th¶ uèng trµ, nãi chuyÖn v·n. Huúnh Ngù cã s¾c khÝ cña ng­êi hµi lßng vÒ m×nh. Y cã vÎ võa v­ît qua mét chÆng ®­êng vÊt v¶. T«i ®å r»ng c¸i ®ã cã liªn quan tíi t×nh h×nh míi. Tõ khi biÕt §¶ng cã quyÕt ®Þnh míi vÒ c¸ch xö lý vô ¸n, cã thÓ anh em trong vô t«i còng bít c¨ng th¼ng víi y.

Ngoµi t«i ra Huúnh Ngù cßn lµm viÖc Ýt nhÊt còng víi mÊy ng­êi n÷a. Y ra ®Çu ®Ò, nãi theo c¸ch cña y, b¶o t«i ngåi viÕt, råi tÊt bËt ch¹y ®i ®©u ®ã. L¸t sau y ch¹y vÒ, s¾c mÆt khi buån khi vui, bùc béi nhiÒu h¬n phÊn khëi, thØnh tho¶ng cßn næi khïng lªn mét c¸ch rÊt v« lý, ch¾c h¼n võa tr¶i qua mét cuéc c·i cä.

Hái th¨m søc kháe t«i xong, Huúnh Ngù huyªn thuyªn ®ñ mäi chuyÖn tÇm phµo. ThËm chÝ y cßn quan t©m tíi s¾c ®Ñp cña t«i n÷a. Y hái t«i cã muèn c¹o r©u kh«ng, r©u t«i mäc dµi, tr«ng gím chÕt, mÊt c¶ ®Ñp trai. T«i c¶m ¬n, nãi b÷a kh¸c c¹o còng ®­îc, trong xµ lim bé r©u ch¼ng lµm phiÒn t«i bao nhiªu, c¸i mµ t«i cÇn b©y giê lµ bµn ch¶i vµ thuèc ®¸nh r¨ng. Y phµn nµn nãi ®· nh¾n vî t«i göi mÊy thø ®ã vµo cho t«i råi mµ sao vÉn ch­a göi, ch¾c b¶ bËn ®i c«ng t¸c ®Þa ph­¬ng. Y nãi dèi r¸o ho¶nh - nhµ t«i ®«ng ng­êi, kh«ng ng­êi nµy ®i göi th× ng­êi kh¸c ®i, kh«ng khi nµo ®Ó t«i ë ®©y ph¶i thiÕu.

- Trong tï mäi ng­êi ®Òu dèi tr¸, c¶ anh cai ngôc lÉn anh tï. M«i tr­êng nhµo nÆn con ng­êi theo mÉu cña nã. - Thµnh nhËn xÐt.

Ch¼ng cÇn nhiÒu thêi gian ë tï t«i míi thÊy Thµnh nãi ®óng.

- MÊy b÷a rÇy tui bËn qu¸ x¸! - Huúnh Ngù c­êi h× h×, tù m·n - Anh biÕt kh«ng, tõ h«m biÕt tin Vò Th­ Hiªn bÞ b¾t, bÌ b¹n anh n­êm n­îp kÐo tíi v¨n phßng xin ®­îc b¸o c¸o, tiÕp kh«ng xuÓ. §µnh ph¶i lªn lÞch tiÕp tõng ng­êi mét. Bé anh kh«ng tin h¶ ?

T«i tr­¬ng lªn vÎ mÆt hån nhiªn nhÊt

- Cã g× mµ kh«ng tin. GÆp c¬ héi kiÕm ch¸c ®­îc trong thêi buæi khã kh¨n nµy kh¾c cã khèi kÎ b©u l¹i. §¶ng rÊt khuyÕn khÝch sù lËp c«ng :"thµnh khÈn béc lé khuyÕt ®iÓm cña m×nh vµ h¨ng h¸i tè c¸o ng­êi kh¸c lµ th­íc ®o lßng trung thµnh víi §¶ng", hä sÏ ®­îc §¶ng chiÕu cè. Cã ®iÒu nh÷ng ng­êi nµy cã thùc lµ b¹n t«i hay kh«ng ? B¹n cña c¬ quan c«ng an lµ c¸i ch¾c råi, kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a.

- NÌ, bá c¸i lèi xãc ãc ®i nghen. Ch¼ng cã lîi chi cho anh ®©u, thiÖt ®ã. May cho anh gÆp tui, chí ph¶i ng­êi kh¸c hä quyÕt kh«ng ®Ó cho anh yªn.

- T«i còng nghÜ thÕ, may thËt !

Huúnh Ngù nguýt t«i mét c¸i dµi.

C«ng b»ng mµ xÐt, Huúnh Ngù kh«ng ph¶i ng­êi xÊu. Y ch¼ng qua lµ mét c«ng béc trung thµnh víi nhµ n­íc hoÆc víi c¸i ghÕ y ®­îc ngåi, y lµm viÖc nh­ mét robot kh«ng biÕt ®Õn háng hãc. Y ngÇy ngµ, y dai hoi, nh­ng y còng kh«ng lµm g× tåi tÖ h¬n, ®«i lÇn t«i cßn thÊy y cã vÎ ¸i ng¹i cho t«i n÷a lµ kh¸c. NÕu §¶ng mang t«i ®i b¾n ch¾c y còng bïi ngïi mét phót, mµ còng cã thÓ lµ hai.

- H«m nay ta kh«ng lµm tiÕp viÖc b÷a tr­íc, mµ b¾t ®Çu lµm viÖc chÝnh thøc. - y b×nh th¶n nèi ®iÕu thuèc kÕ tiÕp råi thong th¶ nh¶ khãi vÒ phÝa t«i. - Tr­íc tui hái anh, anh tr¶ lêi, nay anh tù khai b¸o víi §¶ng nh÷ng téi lçi cña anh còng nh­ cña nh÷ng kÎ mµ anh cã liªn quan.

- ??

- Tøc lµ tui sÏ ®Ò ra c©u hái. Anh tr¶ lêi b»ng miÖng. Tui gîi ý thªm. Anh khai v« giÊy. §¬n gi¶n vËy th«i hµ. Anh hiÓu chí ?

Buån c­êi thËt ! T«i tù khai b¸o, nh­ng y vÉn hái cung t«i. Nh­ cò.

T«i ®¸p gän lán :

- Kh«ng.

CÆp kÝnh tr¾ng lo¸ng lªn :

- Kh«ng c¸i chi ?

- T«i kh«ng hiÓu.

- Sao l¹i kh«ng ? Cã chi khã hiÓu ®©u.

Huúnh Ngù ngõng hót, ®iÕu thuèc th©y lÈy trªn m«i. T«i còng lµm ra vÎ ngì ngµng.

- T«i kh«ng ph¶i lµ ph¹m nh©n, sao l¹i ph¶i khai ?

Huúnh Ngù hiÓu ra.

- Bé anh kh«ng thÊy anh lµ ng­êi cã téi víi §¶ng µ ?

- Téi g× ?

- Anh nghÜ ®i, nghÜ cho kü, anh sÏ thÊy anh cã téi chi ! NÕu kh«ng cã téi thö hái §¶ng b¾t anh lµm chi ?

C¸i l«-gÝch tuyÖt vêi nµy chØ cã ë nh÷ng kÎ Êm ®Çu ! Nh­ng t«i kh«ng muèn c·i nhau víi y. T«i chØ muèn cï nhÇy mét chót ®Ó suy nghÜ : th»ng cha ®Þnh l¸i c©u chuyÖn ®i h­íng nµo ?

- Anh kh«ng phñ nhËn anh cã téi víi §¶ng chí ?

- T«i phñ nhËn.

C©u tr¶ lêi tØnh b¬ lµm y s÷ng sê.

- Anh ? Phñ nhËn ?

- T«i ®· kiªn nhÉn chê ®îi, - t«i l¹nh lïng - nh­ng rÊt tiÕc, cho ®Õn h«m nay t«i vÉn ch­a ®­îc nghe §¶ng c«ng bè cho t«i biÕt t«i ph¹m téi g× ?

Huúnh Ngù trîn m¾t. Y b¾t ®Çu mÊt b×nh tÜnh.

- Anh kh«ng biÕt thiÖt ? §Õn h«m ni vÉn kh«ng biÕt ?

- §óng thÕ ! Khi bÞ b¾t, t«i nghÜ §¶ng buéc ph¶i ®­a t«i vµo ®©y ®Ó hái vµi ®iÒu g× ®ã mµ ®Ó t«i ë ngoµi hái th× kh«ng tiÖn. Sau, ®­îc nghe trªn phæ biÕn t«i l¹i cµng tin m×nh hiÓu ®óng.

- Hø ?

- ThËt vËy, mét m©u thuÉn ®· ®­îc coi lµ m©u thuÉn néi bé th× kh«ng ph¶i lµ vô ¸n. Mµ ®· kh«ng cã vô ¸n th× kh«ng thÓ cã ph¹m nh©n. T«i hoan nghªnh §¶ng ®Æt viÖc nµy trong ph¹m trï m©u thuÉn néi bé. Nh­ng t«i th¾c m¾c : bÊt kú ®¶ng chÝnh trÞ nµo còng chØ cã nh÷ng h×nh thøc kû luËt nh­ phª b×nh, c¶nh c¸o, nÆng qu¸ th× khai trõ, tuyÖt nhiªn kh«ng cã chuyÖn giam gi÷, ®óng thÕ kh«ng ¹ ?

- Hõm.

- Muèn giam gi÷ mét c«ng d©n chÕ ®é nµo còng ph¶i th«ng qua c¸c thñ tôc tè tông th«ng th­êng, ph¶i cã lÖnh khëi tè, lÖnh t¹m giam, mµ t¹m giam còng chØ ®­îc phÐp trong thêi h¹n luËt ®Þnh. T«i kh«ng hiÓu sao trong vô nµy l¹i kh«ng cã nh÷ng c¸i t«i võa nãi. Nh­ vËy cã qu¸ ®¸ng kh«ng ? H¬n n÷a, t«i thÊy t«i ch¼ng cã téi g× nÕu ®èi chiÕu c¸c viÖc lµm cña t«i víi HiÕn ph¸p vµ luËt ph¸p nhµ n­íc...

Huúnh Ngù lóng tóng. Y kh«ng chê ®îi ë t«i mét th¸i ®é ngang nh­ cua sau khi ®· ®­îc nghe phæ biÕn vÒ ©n sñng cña trªn..

- Tui ®· biÓu anh råi mµ, cø nghÜ cho kü ®i kh¾c hiÓu v× sao anh bÞ b¾t.

- NghÜ kü ®Õn mÊy còng thÕ mµ th«i. T«i thËt sù kh«ng hiÓu, vµ nÕu §¶ng kh«ng cho biÕt th× t«i ®µnh chÞu tiÕng ngu mµ hái n÷a, hái m·i cho tíi khi nµo hiÓu ®­îc míi th«i.

- Tui ®· biÓu ®õng véi mµ. Ch­a nghÜ kü ®õng tr¶ lêi.

Vui thËt, th× ra ng­êi ta b¾t t«i vµo ®©y ®Ó ra cho t«i mét c©u ®è : ®è ®»ng Êy biÕt t¹i sao ®»ng Êy bÞ b¾t ?

- Mét c«ng d©n bÞ b¾t cã quyÒn ®Æt c©u hái : hä bÞ b¾t v× téi g×, thËm chÝ cã quyÒn kh«ng tr¶ lêi khi ch­a ®­îc gÆp luËt s­ cña m×nh.

Huúnh Ngù c­êi ngÊt. TiÕng c­êi hÐ hÐ c¨ng th¼ng, gi¶ t¹o cña y vang to ®¬n ®éc trong c¨n phßng trèng.

- Chµ, sao mµ hai cha con nhµ anh gièng nhau qu¸ vËy ! Anh cßn trÎ hæng nãi lµm chi chí «ng giµ anh ho¹t ®éng c¸ch m¹ng tõng Êy n¨m mµ vÉn cßn m¬ hå míi l¹ ! Trong ®Çu cha con nhµ anh rÆt mét thø kh¸i niÖm d©n chñ t­ s¶n ! Anh ph¶i hiÓu : nÒn d©n chñ cña ta kh¸c h¼n nÒn d©n chñ t­ s¶n, nh­ ¸nh s¸ng vµ bãng tèi, nh­ ®ªm víi ngµy, nghÜa lµ kh¸c vÒ chÊt, râ ch­a nµo ? Bëi v× nã lµ nÒn d©n chñ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së chuyªn chÝnh v« s¶n, mét nÒn chuyªn chÝnh v× lîi Ých cña ®¹i ®a sè nh©n d©n lao ®éng chèng l¹i thiÓu sè bãc lét... NÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa míi thiÖt lµ d©n chñ, nã d©n chñ gÊp triÖu lÇn nÒn d©n chñ cña c¸c ngµi t­ s¶n, nh­ Lªnin ®· d¹y...

L¹i mét c¸ch ch¹y trèn c©u hái trùc diÖn.

- Tuyªn bè víi ng­êi ph¹m téi vÒ téi cña hä pháng cã m©u thuÉn g× víi chuyªn chÝnh v« s¶n ? - t«i tÊn c«ng tiÕp - Chuyªn chÝnh v« s¶n lµ ®­êng lèi c«ng khai, §¶ng tuyªn bè th¼ng th¾n, §¶ng cÇn g× ph¶i giÊu giÕm hµnh ®éng chuyªn chÝnh cña m×nh ?

Huúnh Ngù ®á bõng mÆt.

- Anh t­ëng §¶ng kh«ng biÕt chi vÒ nh÷ng hµnh ®éng cña c¸c anh sao ? Ch¼ng qua §¶ng muèn anh tù gi¸c nhËn ra téi m×nh mµ thµnh khÈn khai b¸o, ®Ó qua ®ã ®¸nh gi¸ møc ®é gi¸c ngé cña anh mµ th«i.

T«i vÆn l¹i :

- Nh­ng nÕu chÝnh t«i kh«ng biÕt m×nh ph¹m téi g× th× lµm sao t«i cã thÓ tr×nh bµy víi §¶ng téi cña t«i ®­îc. Téi lçi lµ mét kh¸i niÖm kh«ng ®ång nhÊt. C¸i mµ ng­êi nµy coi lµ téi, ng­êi kia l¹i coi lµ kh«ng.

Huúnh Ngù ph¸t b¼n.

- Nãi røa mµ nghe ®­îc ! V« ®©y mµ cßn lý sù. Tr­íc hÕt anh ph¶i thÊy m×nh cã téi víi §¶ng ®· ! - giäng y b¾t ®Çu the thÐ - Anh ph¶i kh¼ng ®Þnh mét ngµn lÇn r»ng §¶ng-bao giê-còng-s¸ng-suèt. B¾t c¸n bé cña m×nh lßng §¶ng xãt xa l¾m chí. Anh kh«ng cã téi th× kh«ng ®êi nµo §¶ng b¾t anh. Anh cã biÕt ph­¬ng ch©m §¶ng chØ ra cho chóng t«i ra r¨ng kh«ng ? NÕu b¾t còng ®­îc mµ kh«ng b¾t còng ®­îc th× kiªn quyÕt kh«ng b¾t !

Trong c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng t«i kh«ng thÊy cã ph­¬ng ch©m nµy. Theo t«i biÕt, nã lµ mét c©u nãi cña TrÇn Quèc Hoµn trong mét huÊn thÞ cho c¸n bé c«ng an, råi ®­îc ngµnh nµy khoe khoang Çm Ü nh­ thÓ ®ã lµ mÉu mùc cña lßng nh©n ¸i v« s¶n. T¹i sao l¹i cã thÓ b¾t còng ®­îc mµ kh«ng b¾t còng ®­îc ? §¸ng ng¹c nhiªn lµ mét chñ tr­¬ng ph« bµy sù ®Çn ®én nh­ thÕ l¹i ®­îc tê Häc TËp, t¹p chÝ lý luËn cña §¶ng t¸n d­¬ng.

- ThÕ nh÷ng ng­êi bÞ xö trÝ oan trong C¶i c¸ch ruéng ®Êt th× sao ? - mÆc cho Huúnh Ngù giËn d÷, t«i l¹i vÆn tiÕp - Hä bÞ quy kÕt, bÞ b¾t buéc ph¶i nhËn téi, råi sau ®ã §¶ng ph¶i thõa nhËn sai lÇm, ph¶i xin lçi, ph¶i söa sai...

- Anh ®õng cã mãc m¸y chuyÖn C¶i c¸ch ruéng ®Êt ! - y vç bµn, gÇm lªn - Tõ bÊy tíi chõ c¸ch m¹ng ta ®· tiÕn bé rÊt nhiÒu, c¶ vÒ lý luËn lÉn thùc tiÔn. Kh«ng ph¶i §¶ng cø sai mét lÇn th× nh÷ng lÇn kh¸c §¶ng còng sai m«...Råi coi : lÇn ni §¶ng cã sai kh«ng ?

T«i mØm c­êi, nhí tíi c©u nãi d©n d· :" Mét lÇn Øa bËy, lÇn sau thÊy cøt ng­êi ta gäi ®Õn".

MÆt Huúnh Ngù tÝm l¹i :

- NÌ, ®õng giìn mÆt tui nghen. BÊt cø khi m« §¶ng còng cã thÓ thay ®æi nhËn ®Þnh h«m ni ®èi víi lò c¸c anh. Tíi lóc ®ã th× chç cña c¸c anh kh«ng ph¶i xµ lim n÷a, mµ lµ ph¸p tr­êng, ph¸p tr­êng ! C¸c anh lµ bän ph¶n §¶ng. Mµ ph¶n §¶ng coi b»ng ph¶n quèc. ChØ cã ®em b¾n. B¾n tuèt !

Bµn tay cÇm ®iÕu thuèc cña y run bÇn bËt.

Chóng t«i nh×n th¼ng vµo m¾t nhau. Gièng nh­ trong trß ch¬i trÎ con, bªn nµo chíp m¾t tr­íc bªn Êy thua, chóng t«i nh×n nhau trõng trõng, kh«ng ai chÞu ai.

T«i quyÕt th¾ng. NÕu t«i thua, t«i kh«ng chØ thua trong trß ch¬i. T«i thua cã nghÜa lµ t«i sî Huúnh Ngù, cã nghÜa lµ t«i cã téi, nh­ng kh«ng cã can ®¶m nhËn téi.

Huúnh Ngù bá cuéc. Y quay ®i, kh«ng chÞu næi c¸i nh×n l¹nh gi¸ cña t«i. Nh­ng ch¼ng bao giê t«i cã ®Þa vÞ kÎ th¾ng, ngay c¶ trong trß ch¬i nµy. VÊn ®Ò thua hay kh«ng thua chØ ®Æt ra tr­íc mét m×nh t«i th«i.

T«i ®­îc ®­a trë l¹i xµ lim.

T«i lµm mÊt thêi giê b¹n ®äc, kÓ mét c©u chuyÖn nh¹t phÌo. Nh­ng c©u chuyÖn dï cã nh¹t tíi mÊy th× còng kh«ng nh¹t b»ng c¸i thùc tÕ mµ t«i gÆp. Nã ch¼ng nh÷ng nh¹t mµ cßn phi lý. Phi lý ®Õn møc kh«ng t­ëng t­îng næi. Nh­ thùc tÕ trong mét nhµ th­¬ng ®iªn.

T«i mÖt rò. T«i ch¸n n¶n. T«i tuyÖt väng.

Thµnh ®· tr¶i qua c¶m xóc ®ã. Anh khuyªn t«i ph¶i luyÖn cho m×nh thãi quen kh«ng ng¹c nhiªn tr­íc bÊt cø ®iÒu g× :

- ¤ng ng©y th¬ l¾m. Víi Nhµ n­íc ta c«ng d©n nµo mµ ch¼ng cã téi. Kh¸c nhau ë chç téi nhiÒu hay téi Ýt mµ th«i. NghÜ mµ xem : nÕu mçi c«ng d©n lóc nµo còng n¬m níp thÊy m×nh cã téi th× tiÖn cho §¶ng l¾m chø ! §¶ng chØ cßn viÖc nghÜ xem cã nªn b¾t th»ng A hay th»ng B kh«ng, b¾t h«m nay hay ®Ó ®Õn mai ? ¤ng cho lµ t«i nãi qu¸ µ ? T«i kh«ng nãi qu¸ ®©u. ¤ng c­êi ? §õng c­êi, bëi v× nã ®óng lµ nh­ thÕ ®Êy. Bé m¸y chÝnh quyÒn nµo còng gåm nh÷ng con ng­êi, nh­ «ng víi t«i ®©y, nã còng biÕt nghÜ ®Êy, nã cã c¸ch suy luËn cña nã ®Êy, nã cã b¶n n¨ng tù vÖ cña nã ®Êy... Bé m¸y chÝnh quyÒn nµo còng sÜ diÖn l¾m. Nã thÝch ®­îc ca ngîi, nã kh«ng thÝch bÞ chØ trÝch, bao giê nã còng t×m c¸ch ph« r»ng nã s¹ch sÏ... ¤ng cã biÕt r»ng khi b¾t mét ®¶ng viªn ng­êi ta ph¶i khai trõ anh ta tr­íc ®· ®Ó lµm g× kh«ng ? §Ó ®Õn lóc bÞ b¾t anh ta kh«ng cßn lµ ng­êi cña §¶ng n÷a, ®Ó §¶ng kh«ng ph¶i xÊu hæ...

ChuyÖn khai trõ §¶ng tr­íc khi bÞ b¾t ®· kh«ng x¶y ra víi nh÷ng ng­êi trong vô nhãm xÐt l¹i hiÖn ®¹i(4). T¹i sao, t«i kh«ng hiÓu. T«i cho r»ng trong thêi ®iÓm ®ã nh÷ng nhµ l·nh ®¹o ch­a cã th¸i ®é døt kho¸t trong sù trÊn ¸p nh÷ng ng­êi céng s¶n bÊt tu©n. ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ Trung Quèc. Nh÷ng viÖc mµ ng­êi Trung Quèc lµm phøa kh«ng cÇn suy tÝnh th× ë ViÖt Nam ng­êi ta cßn ph¶i dß dÉm, c©n nh¾c.

C¸i ngo¹i lÖ nµy kÓ còng l¹. Tªn côc tr­ëng Côc chÊp ph¸p nãi ®óng ch¨ng ? HiÓu theo lêi y th× mét h×nh thøc trÊn ph¶n ch­a cã tiÒn lÖ ®ang ®­îc dïng cho chóng t«i : võa b¾t võa kh«ng b¾t. Xö lý néi bé ®­îc hiÓu nh­ nh÷ng ng­êi bÞ §¶ng cßng tay ®­a ®i kh«ng ph¶i bÞ giam gi÷, mµ chØ bÞ tËp trung l¹i mét chç ®Ó gi¸o dôc th«i (!).

- Khi b¾t mét con ng­êi, viÖc tr­íc tiªn ng­êi ta ph¶i lµm lµ b¾t h¾n nhËn téi c¸i ®·. - Thµnh gi¶ng gi¶i - Cã téi hay kh«ng cã téi, mÆc. §· b¶o §¶ng kh«ng bao giê sai lÇm c¬ mµ. ThÕ th× trong tay §¶ng ph¶i cã b¶n nhËn téi cña th»ng bÞ §¶ng b¾t c¸i ®·. Nã cã nhËn téi th× §¶ng míi kh«ng sai. Vô viÖc ®Ó ®ã, xem xÐt sau còng ch¼ng muén...

Huúnh Ngù ®ang cè g¾ng ¸p dông bµi b¶n nµy víi t«i. T«i muèn Thµnh ph¸t triÓn ®Ò tµi nªn gi¶ vê thÝch thó :

- Nh­ thÕ ®©u cã ®­îc.

- Råi ra «ng cßn biÕt èi chuyÖn l¹ h¬n n÷a kia. - Thµnh nãi - T«i biÕt cã ng­êi hoµn toµn v« téi, ë tï s¬ s¬ còng vµi n¨m, thÕ mµ ra tï cËy miÖng anh ta còng kh«ng d¸m nãi anh ta bÞ oan. ThËm chÝ anh ta cßn mét mùc nãi §¶ng b¾t anh ta lµ ®óng, r»ng së dÜ anh ta ®­îc tha, kh«ng bÞ xö lµ nhê l­îng khoan hång cña §¶ng... ¤ng cã biÕt v× sao kh«ng ? Lµ v× anh ta nhËn téi råi, ký vµo b¶n cung ng­êi ta mím cho råi, b©y giê h¸ miÖng m¾c quai, l¹i cßn sî bÞ tr¶ thï v× ph¶n cung n÷a chø. Téi nghiÖp, bÞ oan råi mµ ®Õn mét c¸i lÖnh tha còng ch¼ng ®­îc cÊp, chØ ®­îc thÝ cho mét c¸i lÖnh t¹m tha th«i. T¹m tha lµ thÕ nµo ? Lµ ng­êi ta t¹m cho vÒ, nh­ng coi chõng, bÊt cø lóc nµo anh còng cã thÓ b¾t l¹i, ®õng cã ®ïa ! Trong lÖnh t¹m tha ng­êi ta ghi : xÐt téi tr¹ng ch­a tíi møc ph¶i xö lý theo ph¸p luËt...

T«i kªu lªn :

- Nh­ thÕ lµ vi ph¹m nh©n quyÒn !

Thµnh c­êi høc høc :

- ¤ng b¹n ngèc nghÕch cña t«i ¬i ! §Ó cã thÓ vi ph¹m mét c¸i quyÒn th× ph¶i cã nã tr­íc ®·, «ng ¹ !

Råi anh thë dµi, giäng yÕm thÕ :

- Trong x· héi chóng ta, «ng ¹, mçi c«ng d©n chØ lµ mét ng­êi tï dù khuyÕt.

T«i im lÆng. T«i buån.

Cã tiÕng gµo khãc th¶m thiÕt ë ®©u ®ã väng ®Õn, kh«ng biÕt tõ xµ lim nµo. Thµnh l¾ng tai nghe.

- C¸i g× thÕ, anh Thµnh ?

- T«i kh«ng râ. Trong xµ lim nghe tiÕng khãc lµ chuyÖn th­êng. Khi nµo nghe ng­êi ta c­êi, Êy lµ cã ng­êi ®· ph¸t ®iªn.

- C«ng an ë ®©y cã tra tÊn tï kh«ng ?

Thµnh l¾c ®Çu :

- Kh«ng. Nghe nãi thØnh tho¶ng ng­êi ta còng ®¸nh bän l­u manh. Bän Êy ®¸nh lµ ph¶i, t«i kh«ng th­¬ng. Víi nh÷ng can ph¹m kh¸c th× kh«ng, hä kh«ng ®¸nh, t«i ch­a thÊy. ¢u còng cßn lµ c¸i tèt cña chÕ ®é. Tra tÊn can ph¹m b©y giê bÞ cÊm ngÆt.

ChuyÖn bän l­u manh bÞ ®¸nh t«i cã nghe. Nh­ng ®ã lµ viÖc x¶y ra ë nh÷ng tr¹i xa nµo chø ë Háa Lß th× tuyÖt nhiªn kh«ng cã. Anh b¹n t«i tªn Quý, biÖt hiÖu Quý Cao, lµm c«ng an trong Háa Lß chuyªn hái cung tï h×nh sù kÓ r»ng bän l­u manh ®· biÕt tÝnh anh. §øa nµo bÞ anh hái cung mµ cho mét c¸i t¸t ®uæi vÒ th× ®øa Êy mõng r¬n, tÝ tën khoe víi bÌ b¹n : "Bè Quý võa t¸t tao mét c¸i !". §ã lµ ®iÒm lµnh, nã cÇm ch¾c ®­îc tha. Chóng sî nhÊt khi anh ©n cÇn hái th¨m gia c¶nh, tá vÎ th­¬ng h¹i, cho ®iÕu thuèc hót t¹i chç råi vç vai cho vÒ - nh­ thÕ sÏ cßn n»m l©u, cã thÓ ®Õn mïa quÝt. Kh«ng ph¶i m×nh cã ý g× hoÆc gië trß nghÞch ¸c ®©u, Quý Cao nãi, m×nh th­¬ng chóng nã l¾m chø, chóng nã xÊp xØ b»ng th»ng lín nhµ m×nh. Tõ h«m vµo Háa Lß t«i cã ý nh×n ngã xem cã thÊy Quý Cao kh«ng, nh­ng kh«ng thÊy. Tr­íc khi bÞ b¾t t«i hay ch¹y l¹i anh ®Ó hái th¨m tin tøc cha t«i, nh­ng anh ch¼ng biÕt g×. Vô ¸n ®­îc gi÷ bÝ mËt, ngay c¶ víi c«ng an. T«i bao giê còng cÈn thËn c¾t ®u«i råi míi tíi Quý Cao, nh­ng lµm sao biÕt ch¾c kh«ng cßn c¸i ®u«i nµo vÉn l½ng nh½ng theo ®­îc tíi nhµ anh ?

Cã lÇn t«i ®ang bÞ hái cung th× nghe cã tiÕng kªu khãc trong mét phßng gÇn ®Êy, kÌm theo lµ tiÕng vËt lén huúnh huþch, tiÕng qu¸t th¸o om xßm. T«i ®o¸n ®©y lµ trß Huúnh Ngù bµy ra nh»m ¸p ®¶o tinh thÇn t«i. T«i ch­a lÇn nµo bÞ tra tÊn, chÝnh m¾t t«i còng ch­a thÊy ng­êi kh¸c bÞ tra tÊn. Khi t«i ra tï cã nhiÒu b¹n hái, t«i cã tr¶ lêi nh­ng hä kh«ng tin. Kh«ng ph¶i t«i sî kh«ng d¸m nãi, mµ ®óng vËy - chuyÖn tra tÊn lµ kh«ng cã, t«i kh«ng thÊy.

Nhôc h×nh kh¸c th× cã, ch¼ng h¹n nh÷ng ng­êi kh«ng chÞu khai, hoÆc cã hµnh ®éng chèng l¹i trong khi hái cung th× bÞ cïm ch©n dµi ngµy, cã khi c¶ th¸ng. Tuy nhiªn, theo quan ®iÓm cña t«i nhôc h×nh ch­a ph¶i lµ c¸i ¸c lín nhÊt. Cã c¸i cßn ¸c h¬n.

Do nhu cÇu hiÓu biÕt t«i cã dÞp lµm quen víi h×nh ph¸p häc. Nh÷ng t¸c phÈm vÒ ngµnh häc nµy kh«ng cã nhiÒu ë n­íc ta, t«i cã ®­îc vµi cuèn lµ nhê ng­êi ®i n­íc ngoµi mua giïm. Nh­ng håi ®ã t«i cßn nh×n mäi vÊn ®Ò qua l¨ng kÝnh ®Êu tranh giai cÊp, cho nªn t«i ®äc kh«ng c«ng b»ng. ChØ cÇn thÊy Cezare Lombroso(5), Durkheim(6) kh«ng ph¶i m¸c-xÝt lµ t«i ®· coi nhÑ t¸c phÈm cña hai «ng råi. Trong lÜnh vùc nµy t«i chØ thõa nhËn mçi mét Kudriavsev(7) víi nh÷ng luËn ®iÓm siªu h×nh cña «ng ta, nh­ sau nµy t«i hiÓu ra. Nh­ng c¸i ®¸ng tiÕc nhÊt lµ nh÷ng cuèn s¸ch vÒ khoa häc h×nh sù cña c¶ phe x· héi chñ nghÜa lÉn phe t­ b¶n chñ nghÜa ®· ch¼ng mang l¹i cho t«i ®iÒu g× h÷u dông trong thùc tÕ.

Thµnh nhËn xÐt trong c«ng t¸c giam gi÷ c«ng an ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n du nhËp kinh nghiÖm Trung Quèc. GÇn ®©y ng­êi ta cã xu h­íng häc tËp Céng hßa D©n chñ §øc, cho r»ng trong phe x· héi chñ nghÜa n­íc nµy cã nhiÒu thµnh tùu tiªn tiÕn nhÊt do ph¶i trùc diÖn ®èi ®Çu víi ®Õ quèc. Êy lµ gÇn ®©y th«i, chø tr­íc kia mäi thø cña Liªn X« ®Òu hay nhÊt, tèt nhÊt. Sau §¹i Héi XX ng­êi ta coi mäi c¸i cña Liªn X« ®Òu xÊu ®Òu dë. HÖ thèng trõng ph¹t vèn ®· kh¾c nghiÖt cña Liªn X«, theo b¸o chÝ ph­¬ng T©y m« t¶, vÉn cßn bÞ phª ph¸n. Ng­êi ta nãi nã bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ chñ nghÜa xÐt l¹i hiÖn ®¹i, thËm chÝ trong luËt ph¸p Liªn X« còng cßn ®Çy rÉy yÕu tè t­ s¶n.

Xµ lim ë mét sè tr¹i giam hiÖn nay ®­îc rËp khu«n theo h×nh mÉu Stasi(8), hiÖn ®¹i h¬n cña thùc d©n Ph¸p nhiÒu - cã n­íc m¸y dÉn vµo tËn n¬i, tï c¶ n¨m kh«ng b­íc ch©n ra ngoµi trõ khi ®i cung, phßng hái cung th× l¹i ®­îc ®Æt ngay trong khu xµ lim, tiÖn l¾m. Nh­ vËy kh¶ n¨ng quan s¸t vÞ trÝ nhµ tï bÞ h¹n chÕ tèi ®a, triÖt tiªu ý muèn v­ît ngôc. HÖ thèng nghe trém ®iÖn tho¹i cña §øc nhËp vÒ ®· hoµn tÊt n¨m 1964.

- D©n cã ®iÖn tho¹i ®©u mµ ph¶i nghe trém hä nãi g× ? - t«i ng¹c nhiªn.

Vµo thêi kú nµy hÇu nh­ ch¼ng cã nhµ d©n nµo cã ®iÖn tho¹i. T«i nãi hÇu nh­ cho ch¾c ¨n, lì cã ngo¹i lÖ nµo ch¨ng, biÕt ®©u cã nhµ ®­îc m¾c ®iÖn tho¹i mµ m×nh kh«ng biÕt. §iÖn tho¹i chØ cã ë c¸c c¬ quan vµ trong nhµ c¸c «ng kÔnh(9).

Thµnh c­êi khôc khôc trong häng.

- C¸c vÞ theo dâi nhau lµ chÝnh chø. - anh th× thµo - ¤ng t­ëng c¸c «ng kÔnh tin nhau l¾m sao ? Cßn l©u. Thêi nµo còng vËy.

T«i ®ång ý víi anh. §Õn ngay hoµng ®Õ NapolÐon còng cßn sö dông mËt th¸m riªng n÷a lµ. Cã ®iÒu m×nh quen h×nh dung x· héi chñ nghÜa lµ tèt ®Ñp, lµ t×nh nghÜa, cho nªn m×nh míi ngì ngµng, m×nh míi cho lµ kh«ng cã chuyÖn ®ã mµ th«i.

Vµo thêi kú cã cuéc ®Êu tranh gi÷a hai ®­êng lèi viÖc nhiÒu nh©n vËt cao cÊp bÞ c«ng an mËt theo dâi kh«ng cßn lµ chuyÖn l¹. ThËm chÝ c¸c c«ng an viªn ®­îc ph©n c«ng theo dâi ®¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p cßn khoe víi bÌ b¹n c«ng viÖc vinh quang cña hä. §Õn nhµ c¸ch m¹ng cao niªn rÊt mùc hiÒn lµnh T«n §øc Th¾ng còng kh«ng tho¸t khái con m¾t có vä cña Lª §øc Thä. Mµ cô ®©u ph¶i ng­êi thÌm muèn chøc quyÒn. Víi ®¸m con ch¸u, cô T«n b¶o : "Tôi bay ®õng cã kªu tao b»ng phã chñ tÞch n­íc, nghe ngøa c¸i con r¸y l¾m ! Ng­êi ta ®Æt ®©u tao ngåi ®ã, chí tao kh«ng mµng c¸i chøc chi hÕt". Ngoµi viÖc dù c¸c nghi lÔ long träng b¾t buéc ph¶i cã mÆt cô, cô kh«ng lµm viÖc g× kh¸c ngoµi mét viÖc cô thÝch thó h¬n c¶ lµ söa xe ®¹p. Lµm phã chñ tÞch n­íc, «ng thî m¸y ngµy tr­íc buån tay buån ch©n. HÕt xe ®¹p háng cho cô ch÷a, anh em bé ®éi b¶o vÖ vµ nh©n viªn phôc vô ph¶i lÊy xe cña ng­êi nhµ mang vµo cho cô kÎo ngåi kh«ng cô buån. Th­¬ng cô qu¸, ®«i khi hä cßn lµm cho xe trôc trÆc ®i ®Ó d¾t ®Õn nhê cô söa giïm. Mét ng­êi b¹n t«i quen th©n víi cô T«n, cha anh tr­íc kia lµ ®µn em cô, kÓ r»ng mét h«m anh ®Õn th¨m cô, vµo thêi gian NghÞ quyÕt 9, th× cô d¾t anh vµo phßng riªng th× thµo :"MÇy cã thÊy lÝnh kÝn(10) theo mÇy tíi ®©y kh«ng mÇy ?" Anh ng¹c nhiªn qu¸. T­ëng anh lo l¾ng cho cô, cô mØm c­êi hiÒn hËu :" Lµ tao lo cho tôi b©y, chí tao hæng lo cho tao. Trong nhµ tao nÌ, lÝnh kÝn hæng cã thiÕu".

T«i ngµy cµng mÕn Thµnh. Tuy nhiªn, t«i vÉn tr¸nh ®ông ch¹m tíi chuyÖn chÝnh trÞ. Nh­ng cã chuyÖn g× ë n­íc nµy mµ kh«ng dÝnh d¸ng tíi chÝnh trÞ kia chø ? §µnh ph¶i ngËm miÖng khi Thµnh v« t×nh hái ®Õn vô ¸n chóng t«i. Thµnh linh c¶m ®­îc ®iÒu ®ã vµ anh l¶ng xa vïng cÊm. T«i ch¾c Thµnh còng biÕt mong manh vÒ t«i. Anh kh«ng cã ý moi mãc nh÷ng g× t«i kh«ng muèn nãi, vµ lµ c¸i c«ng an muèn biÕt. RÊt cã thÓ ng­êi ta ®· chiªu mé anh lµm chØ ®iÓm, c¸i thÕ cña anh buéc anh ph¶i nhËn, kh«ng nhËn kh«ng xong víi hä, nh­ng trong th©m t©m anh kh«ng t¸n thµnh viÖc lµm v« sØ ®ã, v× thÕ anh nhËn ®Êy nh­ng l¹i hµnh ®éng ng­îc l¹i. MÊy ngµy ë gÇn anh cho t«i c¶m gi¸c nh­ vËy. §Ó gióp t«i ®èi phã víi chÊp ph¸p anh kÝn ®¸o ®­a ra nh÷ng lêi khuyªn d­íi d¹ng nh÷ng c©u chuyÖn kÓ vÒ ®êi tï, nh÷ng chuyÖn tiÕu l©m v« th­ëng v« ph¹t. Nhê nh÷ng lêi khuyªn cña anh t«i biÕt c¸ch øng xö khÐo lÐo h¬n trong nh÷ng cuéc hái cung, vµ nãi chung chóng rÊt cã Ých cho t«i trong cuéc sèng trong tï nh÷ng n¨m sau.

Ngoµi s©n, con chã bÐc-giª ®­îc th¶ vµo. Nã b¾t ®Çu lång lén trong nh÷ng chång t«n vøt hçn ®én. Nh­ng chóng t«i ®· quen råi.

PhÝa xµ lim xÕ cöa cã tiÕng sôt sïi.

Thµnh nãi anh tï võa ®­îc tin mÑ chÕt. Anh nµy n»m xµ lim ®· h¬n ba n¨m. B×nh th­êng lµ ng­êi tï cã kû luËt bçng d­ng anh ta næi khïng, chöi lo¹n x¹ tõ «ng qu¶n gi¸o ®Õn «ng §¶ng, «ng Nhµ n­íc. Phít lê nh÷ng h×nh ph¹t mµ ng­êi tï xµ lim nµo còng sî, anh ta cø châ ra hµnh lang mµ kÓ lÓ. R»ng mÑ anh ta ë nhµ chÕt ®ãi mµ anh ta ch¼ng téi t×nh g× th× cø ph¶i ë m·i n¬i nµy. R»ng anh ta lµ ®øa con duy nhÊt, t¹i §¶ng mµ trë thµnh bÊt hiÕu, kh«ng nu«i ®­îc mÑ, ®Ó mÑ chÕt th¶m. Qu¶n gi¸o rÇm rËp ch¹y vµo, ®Ì nghiÕn anh ta xuèng, nhÐt giÎ vµo miÖng, cïm l¹i. ViÖc x¶y ra buæi s¸ng, lóc t«i ®i cung. Nh©n sù kiÖn nµy Thµnh kÓ cho t«i nghe ë mét sè tr¹i cßn cã c¶ dông cô chuyªn dïng ®Ó bÞt miÖng nh÷ng ng­êi tï kªu la. Nã tr«ng tùa c¸i hµm thiÕc ngùa. NÕu ng­êi tï chöi bíi, anh ta sÏ bÞ ®ãng hµm thiÕc vµo, cïm ch©n l¹i, cho tíi khi th«i chöi bíi. ª trong khu xµ lim chuyÖn nµy th­êng x¶y ra. Ch¼ng ph¶i nh÷ng ng­êi tï cã t­ t­ëng chèng §¶ng chèng ®iÕc g× hÕt. BÞ gi÷ trong xµ lim qu¸ l©u, thÕ lµ vµo mét ngµy nµo ®ã hä næi c¬n ®iªn.

K. M¸c viÕt trong cuèn Gia §×nh Thiªng Liªng r»ng chÕ ®é giam gi÷ ng­êi trong xµ lim c¸ nh©n qu¸ l©u lµ v« nh©n ®¹o. "Con ng­êi chØ cã thÓ chÞu ®ùng mét sù giam gi÷ nh­ thÕ trong giíi h¹n n¨m n¨m. V­ît qu¸ giíi h¹n nµy ng­êi bÞ giam sÏ mÊt trÝ", «ng nhËn ®Þnh nh­ vËy trong khi ®iÓm cuèn Nh÷ng BÝ MËt Thµnh Paris cña EugÌne Sue.

Nh÷ng kÎ tù x­ng lµ häc trß M¸c, lµ ng­êi kÕ tôc sù nghiÖp cña Ng­êi (viÕt hoa) ®ang thùc hiÖn ®iÒu mµ M¸c lªn ¸n.

T«i muèn an ñi M¸c qu¸ : th«i mÆc hä, «ng ¬i, chÊp lµm g× ba c¸i chuyÖn vÆt ! Mµ «ng còng ch¼ng ph¶i xÊu hæ - ®¸m mao-Ýt v« häc vµ thÊt häc nä cã bao giê lµ häc trß «ng ®©u. Hä ch­a bao giê ®äc «ng, trõ nh÷ng cuèn gi¶n l­îc mµ néi dung ®· bÞ vo trßn bãp mÐo ®Õn møc, nãi thËt, ®Õn møc chÝnh «ng còng kh«ng nhËn ra lµ cña «ng n÷a. ¤ng kh«ng biÕt ®Êy th«i, M¸c cña t«i ¬i, chø s¸ch cña «ng còng bÞ lµm måi cho löa ®Êy. Cïng víi s¸ch cña c¸c ®¹i v¨n hµo ®­îc c¶ loµi ng­êi kÝnh träng. Nãi cho c«ng b»ng, nh÷ng nhµ chuyªn chÝnh v« s¶n ë n­íc t«i còng kh«ng chñ bông ®èt s¸ch cña «ng ®©u, dï sao «ng còng ®­îc hä t«n lµm thÇy kia mµ, còng x­ng lµ trß cña «ng kia mµ. Khèn n¹n lµ s¸ch cña «ng, còng nh­ s¸ch cña bÊt cø ai, phµm ®­îc in b»ng tiÕng T©y, ®Òu bÞ ®èt tÊt, kh«ng cÇn ph©n biÖt, trong nh÷ng ®ît truy quÐt v¨n hãa ®éc h¹i. Còng cã mét sè s¸ch may m¾n kh«ng bÞ ®èt mµ chØ bÞ thu, chóng ®­îc chÊt thµnh ®èng trong kho Háa Lß. ChÝnh mÊy anh b¹n c«ng an ®· tha vÒ cho t«i mét sè s¸ch cña «ng, vµ cña c¶ «ng Engels n÷a, tõ khi t«i cßn ch­a biÕt Háa Lß lµ thÕ nµo.

¤ng nªn lÊy lµm mõng ®· ra ®êi ë mét thÕ kû kh¸c, ë mét n­íc kh¸c, chø kh«ng ph¶i ë ViÖt Nam (hay Trung Quèc, hay B¾c TriÒu Tiªn) trong nh÷ng n¨m rå d¹i nµy. Víi t­ t­ëng ng¹o ng­îc cña «ng, t«i ®oan ch¾c «ng ph¶i ë ®©u ®©y, bªn c¹nh t«i, trong mét xµ lim nµo ®ã.

Xµ lim Háa Lß lµm cho con ng­êi mÊt trÝ nhanh h¬n xµ lim thêi «ng nhiÒu, M¸c ¹.

Víi sù gióp ®ì cña nh÷ng con chã.

(1) Mäi ng­êi bÞ b¾t ®Òu bÞ gäi chung lµ ph¹m, gäi t¾t ph¹m nh©n.

(2) Lµm mÉu cho häc trß häc.

(3) Anh ¬i anh, t¾t ®Ìn ®i ngñ.

(4) Sau khi ra tï t«i míi ®­îc biÕt c¸c ñy viªn Trung ­¬ng §Æng Kim Giang, Lª Liªm, Bïi C«ng Trõng, Ung V¨n Khiªm vµ c¸c c¸n bé Trung ­¬ng Hoµng Minh ChÝnh, Vò §×nh Huúnh, L­u §éng... bÞ khai trõ cïng mét lóc vµo th¸ng 5 n¨m 1968.

(5) Cezare Lombroso (1836-1909) b¸c sÜ thÇn kinh, gi¸o s­ ph¸p y ë Turin (Italia). Cïng víi Enricco Ferri (1856-1929), Raffaele Garofalo (1851-1954) s¸ng lËp ra tr­êng ph¸i h×nh ph¸p häc nh©n chñng, chñ tr­¬ng nguån gèc téi ph¹m n»m trong sù cÊu thµnh con ng­êi vÒ mÆt nh©n chñng, nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng tªn téi ph¹m sèng trong x· héi loµi ng­êi nh­ mét lo¹i h×nh riªng xÐt vÒ nh©n chñng häc.

(6) Emile Durkheim (1858-1917), nhµ x· héi häc ng­êi Ph¸p, t¸c gi¶ Le Suicide (KÎ Tù S¸t) vµ cïng víi Adolf Prins, t¸c gi¶ La DÐfense Sociale et Les Transformations du Droit PÐnal (Sù Phßng VÖ X· Héi vµ Nh÷ng BiÕn ThÓ cña LuËt H×nh), ®­îc c¸c nhµ téi ph¹m häc ch©u ¢u ng­ìng mé bëi c¸ch lý gi¶i nguån gèc téi ph¹m tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi.

(7) Kudriavsev, t¸c gi¶ cuèn H×nh ph¸p häc - Kriminologia), ®­îc coi nh­ s¸ch gèi ®Çu gi­êng cña c«ng an c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, gi¶i thÝch nguån gèc téi ph¹m nh­ hËu qu¶ cña x· héi cã giai cÊp, n¬i ngù trÞ nh÷ng quy luËt ng­êi bãc lét ng­êi. ª ViÖt Nam t«i kh«ng thÊy cã b¶n dÞch cuèn nµy, hoÆc nã cã ë d¹ng tµi liÖu néi bé mµ t«i kh«ng biÕt.

(8) Staatssicherheitsdienst, Bé MËt vô quèc gia cña Nhµ n­íc Céng hßa D©n chñ §øc, tån t¹i tõ n¨m 1957 tíi n¨m 1989. C¬ quan nµy cã 85.000 nh©n viªn vµ 500.000 chØ ®iÓm viªn. Ng­êi l·nh ®¹o Stasi tõ n¨m 1957 lµ Erich Mielke, bÞ tèng giam n¨m 1989.

(9) ¤ng to, quan lín.

(10) MËt th¸m, c¸ch gäi th«ng th­êng ë miÒn Nam håi tr­íc.