Nh÷ng anh th©n céng th­êng nhËn ®Þnh: Hå lµ mét ng­êi quèc gia, m·i sau míi thµnh céng s¶n. Nh÷ng «ng quèc gia ng©y th¬ còng phô häa: Hå khÐo giÊu c¸i ®u«i céng s¶n trong suèt thêi gian kh¸ng chiÕn, sau nµy míi lé ra. Nh­ng theo chÝnh lêi b¸c th× cê liÒm bóa, b¶n chÊt tay sai ®¾c lùc cña Nga ®· ®­îc b¸c tr­¬ng lªn ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu. Trang 76 b¸c kÓ: "Trong thêi kú ®Çu, phong trµo lan réng vµ ¨n s©ô.. Trong nh÷ng tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh, nh©n d©n ViÖt Nam ®· lËt ®æ chÕ ®é cai trÞ cña Ph¸p vµ phong kiÕn vµ LËp ChÝnh QuyÒn X« ViÕt. Hä tuyªn bè ®éc lËp vµ thi hµnh tù do d©n chñ. Nh÷ng ñy ban x·, ñy ban huyÖn ®­îc dùng nªn". Nh­ thÕ, võa chiÕm ®­îc vµi n¬i, b¸c ®· ¸p dông ngay c¸ch cai trÞ, tæ chøc kiÓu Liªn X«, nghÜa lµ ®óng s¸ch vë cña quan thÇy. Bao nhiªu bµi b¶n häc ®­îc tõ Nga (trong nh÷ng kho¶ng thêi gian "biÕn mÊt","mÊt tÝch" v.v...)®­îc ®em ra dïng c¶.

Êy thÕ nh­ng khi bän ®Õ quèc kÕt téi nh÷ng con ng­êi chñ tr­¬ng "lËp chÝnh quyÒn s« viÕt ë NghÖ TÜnh Êy lµ Céng s¶n, lµ ®µn em Nga th× b¸c l¹i kh«ng chÞu. Ngay ë trang sau (trang 77) b¸c hËm hùc viÕt:

"Bän ®Õ quèc BÞa §Æt r»ng nh÷ng ng­êi c¸ch m¹ng ®ã lµ tay sai cña §Ö tam quèc tÕ, cña Liªn x« ... §Õ quèc Anh cho r»ng «ng NguyÔn lµ tay sai cña Liªn x«. "

Hai ch÷ "bÞa ®Æt" ë ®©y bËt lªn c¸i ý phñ nhËn mét ®iÒu xÊu xa ng­êi ta g¸n cho m×nh. ThÕ míi l¹. MÆc dÇu b¸c giÉy nÈy lªn, chèi cho b»ng ®­îc c¸i m¸c Céng s¶n, c¸i téi lµm ®Çy tí Nga, chÝnh phñ Anh vÉn biÕt râ hµnh tung vµ chñ tr­¬ng cña b¸c.

ThÕ lµ «ng "NguyÔn" bÞ phó lÝt Anh tãm cæ nhèt ë H­¬ng C¶ng.

Ch­a Bao Giê S­íng ThÕ

Tõ trang 77 ®Õn trang 84, b¸c Hå m« t¶ nh÷ng chuyÖn bÞ giam gi÷, bÞ ®­a ra tßa xö råi ®­îc tha. Vµ, ngé nghÜnh v« cïng, c¶ ®o¹n v¨n Êy lµ mét bµi dµi ca ngîi nÒn t­ ph¸p cña ®Õ quèc Anh.

Lóc bÞ giam ë xµ lim (®­îc coi lµ thêi kú tï ®µy ghª gím nhÊt) b¸c bÞ ¨n uèng khæ së nh­ sau:

"Mçi ngµy hai lÇn, chóng cho «ng ¨n c¬m g¹o xÊy vµ m¾m thèi. Mçi tuÇn hai lÇn, chóng cho «ng ¨n THÞT Bß, C¥M TR¾NG. ThËt lµ mét b÷a tiÖc sang!" (trang 78)

G¹o xÊy, m¾m thèi nhµ tï b×nh th­êng nµo còng cã. ChØ d­íi chÕ ®é Céng s¶n th× sinh viªn c¸c tr­êng c¶i t¹o míi cã nhiÒu ngµy ngåi m¬ ­íc ®­îc chót m¾m thèi, chót g¹o xÊy mµ còng... kh«ng cã, ph¶i nhai ®ì bo bo. ThÕ nh­ng xµ lim b¸c ë cø mét tuÇn hai lÇn thùc ®¬n l¹i cã kho¶n "c¬m tr¾ng víi thÞt bß". §em chuyÖn Êy ra kÓ khæ,ba'c kh«ng sî nh©n d©n miÒn B¾c sinh ra m¬ ­íc ®­îc lµm tï nh©n ë H­¬ng c¶ng sao ?

§Êy lµ vô ¨n uèng, giê ®Õn vô hái cung.

X­a nµy, chuyÖn tra vÊn, hái cung vÉn lµ chuyÖn ®¸ng sî ®èi víi tÊt c¶ tï nh©n. Ng­êi ta truyÒn tông nh÷ng h×nh thøc tra tÊn d· man cña thùc d©n: ®i tÇu bay, tÇu ngÇm, quay ®iÖn, k×m kÑp v.v... thÕ mµ b¸c Hå l¹i kho¸i ®­¬,c ®i hái cung míi l¹. B¸c lµ ng­êi gan d¹ phi th­êng, m×nh ®ång da s¾t, coi th­êng mäi trß tra tÊn, khinh bØ nh÷ng cùc h×nh ch¨ng? H·y nghe b¸c gi¶i thÝch:

"Nh÷ng buæi bÞ ®­a ®i hái cung lµ nh÷ng lóc nghØ ng¬i kho¸i nhÊt ë trong tï. Mét lµ ®­îc ra khái xµ lim mét lóc, c¸i xµ lim nghÑt thë, tèi om vµ h«i h¸m. Hai lµ v× bän trïm mËt th¸m th­êng hái cung «ng, mêi «ng Hót Thuèc L¸ Anh" (trang 79)

Hãa ra nhµ c¸ch m¹ng v« s¶n kh«ng bÞ ®¸nh ®Êm g×, l¹i cßn ®­îc ph× phÌo thuèc l¸ th¬m, nªn thÝch bÞ hái cung qu¸ x¸.

Nh­ng "®i hái cung" còng ch­a s­íng b»ng ®au èm. Khi tï nh©n NguyÔn ¸i Quèc Ó m×nh, tôi cai tï ®Õ quèc ¡ng lª thùc d©n th©m ®éc lËp tøc cho ®i n»m bÖnh viÖn. Vµ «ng NguyÔn l¹i khoe nh¾ng lªn:

"¤ng cã ®­îc c¸i gi­êng tèt vµ ®­îc ¨n c¬m t©þ ¤ng nãi:" C¶ ®êi ch­a bao giê NguyÔn ®­îc ¨n uèng sung s­íng nh­ thÕ nµy." (trang 82)

Thó thËt mét lêi khoe ph¶n ®éng ®Çy tÝnh c¸ch tuyªn truyÒn chèng ph¸ C¸ch m¹ng v« s¶n, sØ nhôc nÆng nÒ ®µn anh Liªn xé Cho ®Õn lóc nµy th× ®êi «ng NguyÔn ®· dµi råi, ®· n¨m lÇn b¶y l­ît «ng ®Õn n­íc quan thÇy ®Ó chÇu chùc hoÆc häc tËp. Liªn x« nu«i nÊng, chiªu ®·i «ng d÷ l¾m. VËy mµ, ch­a cã khi nµo ®ång chÝ "NguyÔn" ®­îc "¨n uèng sung s­íng" b»ng lóc lµ mét tï nh©n cña ¡ng lÖ X· héi g­¬ng mÉu, thiªn ®­êng Liªn x« ®·i kh¸ch kh«ng tö tÕ hËu hÜnh b»ng chÕ ®é thùc d©n c­ sö víi ... tï. NÕu chÝnh b¸c ch¼ng khai ra th× mÊy ai biÕt ®­îc c¸i chç hay ho Êy.

Lßng tèt cña thùc d©n Anh ch­a ngõng ë ®©þ Hä cßn cö mét luËt s­ tµi ba lµ Loseby ra c·i cho b¸c. Vµ v× ¡ng lª kh«ng cã c¸i mãn tßa ¸n nh©n d©n nªn dï b¸c Hå lµ mét tªn Céng s¶n chÝnh hiÖu, mét tªn tay sai trung thµnh cña Nga, b¸c vÉn ®­îc xö lµ ... v« téi. ¤ng ch¸nh ¸n chØ yªu cÇu ph¹m nh©n ph¶i rêi khái H­¬ng c¶ng.

LuËt s­ Loseby vÉn kh«ng chÞu, c·i cho b¸c tr¾ng ¸n råi «ng ta cßn muèn b¸c kh«ng bÞ ®uæi khái H­¬ng c¶ng. ¤ng chèng ¸n lªn tíi tßa ¸n cña Hoµng ®Õ Anh ë Lu©n ®«n.

Vµ cuèi cïng «ng ta thµnh c«ng, b¸c Hå reo lªn: "ThÕ lµ «ng NguyÔn th¾ng lîi" (trang 84)

B¸c ®· cã c«ng tr¹ng g× trong vô "th¾ng lîi" nµy? C¬m tr¾ng thÞt bß hai tuÇn mét lÇn lµ c«ng cña nhµ tï Anh. B¸c ®­îc n»m nhµ th­¬ng, ®­îc ¨n nh÷ng b÷a "s­íng nhÊt ®êi" lµ nhê «ng luËt s­ ng­êi Anh, nhê chÕ ®é ®èi xö víi tï nh©n cña Anh. B¸c ®­îc tha bæng lµ nhê tßa ¸n ¡ng lª kh«ng gièng tßa ¸n nh©n d©n, nhê «ng luËt s­ ng­êi Anh lçi l¹c. B¸c chØ cã c«ng may m¾n ®­îc ë tï d­íi chÕ ®é thùc d©n Anh! ThÕ th«i.

Hµng triÖu tï nh©n cña nh÷ng nhµ tï do chÝnh b¸c dùng nªn sau nµy kh«ng cã anh nµo may m¾n, tèt ph­íc nh­ thÕ. NhiÒu kÎ ch¾c ®· sèng sãt, sèng dai h¬n nÕu gÆp lò cai tï tö tÕ b»ng mét phÇn tr¨m, mét phÇn ngµn cai tï ¡ng lª thùc d©n, ®Õ quèc.

o o o

Còng trong ®o¹n håi ký vÒ nh÷ng ngµy lªu bªu ë TÇu, ta hay gÆp nh÷ng c©u v¨n m« t¶ thõa th·i, v« duyªn. Mét thÝ dô n»m ë trang 84: "¤ng NguyÔn trèn ®i, ®ãng vai mét nhµ bu«n to Trung quèc. Tõ H­¬ng c¶ng ®Õn nhµ mét ng­êi b¹n th©n cña «ng L«dd¬-bai ë mét thµnh phè kh¸c. ë ®©y «ng NguyÔn sèng nh­ mét nhµ giÇu ®i nghØ. ¤ng ®i d¹o trong rõng, ®i th¨m c¸c chïa. ¤ng lµm quen víi c¸c ng­êi v¨n nghÖ. ¤ng viÕt bµi cho nh÷ng tê b¸o ®Þa ph­¬ng, b»ng tiÕng Anh vµ tiÕng Trung quèc, ký tªn kh¸c nhaô ¤ng Th­êng TËp ThÓ Dôc §Ó LÊy L¹i Søc."

C©u cuèi võa l¹c lâng võa dµi dßng. VÏ ra h×nh ¶nh mét «ng NguyÔn c¶i trang, hµnh tung bÝ mËt, m« t¶ «ng ®i d¹o, th¨m chïa, lµm quen víi v¨n nghÖ sÜ, viÕt b¸o ... lµ ®ñ råi, chuyÖn tËp thÓ thao th× còng nh­ vô ¨n uèng, t¾m giÆt, ®i cÇu . §éc gi¶ ®©u cÇn nh÷ng chi tiÕt Êy . ChuyÖn kÓ v« duyªn mµ lêi kÓ th× thõa . Môc ®Ých cña tËp thÓ dôc ®©u cã bÝ hiÓm g× mµ ph¶i gi¶i thÝch. Nãi «ng th­êng tËp thÓ dôc lµ ®ñ, cÇn g× ph¶i "®Ó cho nã khoÎ" hay "®Ó lÊy l¹i søc". Cø ®µ lÌm bÌm Êy, tinh thÇn m« t¶ Êy, b¸c ph¶i viÕt thªm: hµng tuÇn «ng t¾m vµi lÇn cho nã s¹ch, mçi s¸ng «ng ®i cÇu ®Ó tr¸nh bÖnh t¸o bãn, khi ®i tÌ «ng vÈy rÊt kû ®Ó khái ­ít quÇn v.v... §· thÕ, c¸i viÖc bçng d­ng kÓ lµ b¸c th­êng tËp thÓ dôc vµo thêi kú ®Æc biÖt nµy khiÕn ng­êi ®äc ®©m ngê: ch¾c tr­íc ®ã b¸c l­êi, ch¶ tËp tµnh g×, giê míi thÓ thao chót ®Ønh, ph¶i véi khoe .

Tõ trang 87, b¸c m« t¶ t×nh h×nh ViÖt Nam, nh÷ng ho¹t ®éng cña ®¶ng Céng s¶n sau khi ®¹i chiÕn thÕ giíi thø hai bïng næ. B¸c nhËn träng tr¸ch sang TÇu cÇu viÖn. V×: "§Õn lóc cÇn tranh thñ thªm sù gióp ®ì cña §ång minh. §ång minh gÇn nhÊt vµ cã quan hÖ nhÊt ®Õn viÖc chèng NhËt ë ViÖt Nam lµ Trung quèc. V× vËy, ph¶i t×m ®Õn Trung quèc. Trong nh÷ng ng­êi C¸ch m¹ng ViÖt Nam, «ng NguyÔn lµ ng­êi hiÓu biÕt Trung quèc vµ ng­êi Trung quèc h¬n hÕt. V× vËy mäi ng­êi ®ång thanh cö «ng NguyÔn ®i Trung quèc. §i bé ®Õn Trïng Kh¸nh kh«ng ph¶i lµ mét viÖc dÔ dµng. Nh­ng «ng NguyÔn nhËn lêi ra ®Þ" (trang 90)

Chµ! Khóc nµy ly kú rïng rîn ®©y. Kh«ng cÇn bÞ b¸c hèi thóc, ®éc gi¶ vÉn b¾t ®Çu c¶m thÊy håi hép. B¸c lµ tay "bÝ mËt" cã h¹ng. Håi cßn vÞ thµnh niªn, chØ míi söa so¹n ®i lµm båi tÇu, b¸c ®· bÝ mËt. Khi lªn tÇu sang Nga, c¶ «ng thuyÒn tr­ëng lÉn thñy thñ ®oµn ®Òu biÕt, b¸c vÉn c­¬ng quyÕt "bÝ mËt". Phen nµy, nhËn c«ng t¸c xuÊt ngo¹i cÇu viÖn, cøu n­íc, b¸c bÝ mËt ph¶i biÕt.

Qu¶ nhiªn, tr­íc khi lªn ®­êng, b¸c ra chiªu, træ tµi gi¸n ®iÖp, qua mÆt phe ®Þch vï vï: "§Ó ®¸nh l¹c h­íng bän mËt th¸m «ng NguyÔn lÊy tªn lµ "Hå ChÝ Minh." (trang 90)

§éc gi¶ ch­ng höng. Cã vËy th«i sao? Tõ chuyÖn gi¸n ®iÖp nghiªm chØnh trong binh th­ §«ng T©y ®Õn nh÷ng cuèn tiÓu thuyÕt James Bond, ng­êi ta Ýt gÆp mét ph­¬ng ph¸p "®¸nh l¹c h­íng" nµo gi¶n dÞ nh­ vËy: ®æi tªn. KÎ ch­a tõng bÞ nghi ngê, theo dâi cã thÓ lµm trß Êy ®­îc. B¸c th× ngôy trang, thay h×nh ®æi d¹ng, vÎ mÆt b«i r©u ... ch­a ch¾c ®· lõa ®­îc bän mËt th¸m. V¶ l¹i chóng nã chØ theo dâi b¸c th«i chø cã chËn b¸c l¹i ®Ó hái tªn ®©u mµ hßng ®em tªn míi ra "®¸nh l¹c h­íng".

V× kh¶ n¨ng "bÝ mËt" chØ lµ nh÷ng trß ví vÈn nh­ thÕ nªn: "®i liÒn m­êi ®ªm vµ n¨m ngµy, cô Hå ®Õn mét thÞ trÊn Trung quèc, ch­a kÞp nghØ ch©n th× ngµy h«m ®ã cô bÞ b¾t."(trang 90) Ch¾c tôi t×nh b¸o TÇu, kh¶ n¨ng t×nh b¸o kÐm, ch­a biÕt «ng NguyÔn ®· cã tªn míi, nªn kh«ng bÞ "l¹c h­íng" cø vå ®¹i . Vµ cô Hå bÞ tãm cæ h¬i sím.

¤i! §øc PhËt Tæ!

Lóc míi bÞ cum, b¸c còng quËy d÷ l¾m: "Quèc D©n §¶ng giam cô vµo nhµ lao C.H.S. h¬n hai tuÇn, ngµy mang g«ng, ®ªm cïm ch©n. Cô quen huyÖn tr­ëng, tr­íc kia ®· gÆp nhau ë Q.L. nh­ng huyÖn tr­ëng tõ chèi kh«ng gÆp cô . Cô göi ®iÖn cho nh÷ng nhµ cÇm quyÒn cao cÊp, kh«ng thÊy tr¶ lêi." (trang 90)

Hãa ra c¸i anh ®ång minh mµ b¸c ®ang hÝ höng tÝnh cÇu viÖn l¹i ch¬i b¸c mét vè nÆng. Cßn chÕ ®é tï ®Çy cña Trung quèc th× khái nãi, vå ®­îc cô Hå lµ nã cho cô "ngµy mang g«ng, ®ªm cïm ch©n" liÒn mét khi, ®©u cã nh­ tôi thùc d©n Anh, cö c¶ mét luËt s­ lçi l¹c ra c·i cho cô, lóc cô èm l¹i cho ®i n»m nhµ th­¬ng ¨n nh÷ng b÷a ngon nhí ®êi v.v...

B¸c rªn rØ vÒ nh÷ng chuyÖn cùc khæ trong tï nh­ sau:"C¸i lµm cho cô khæ nhÊt lµ ghÎ vµ rËn. Cô bÞ ghÎ kh¾p ng­êi, ®Çy c¶ c¸nh tay vµ bµn taþ Kh«ng ph¶i lµ mét thø mµ lµ hai thø ghÎ: ghÎ ruåi ngøa vµ lë, cßn rËn th× v« sè. Kh«ng cã c¸ch g× trõ tiÖt ®­îc rËn. ë ®©u còng cã: trong quÇn ¸o, trong ch¨n chiÕu, trong v¸n n»m. RËn vµ rÖp tranh nhau hµnh h¹ nh÷ng ng­êi tï. §ªm ®Õn hä bÞ mét kÎ thï ®¸ng sî n÷a lµ muçi ." (trang 92)

T­ëng g×. ë tï mµ chØ cã vô ghÎ lë, muçi, rÖp, n»m gÇn cÇu tiªu ... th× th­êng th«i . B¸c rªn xiÕt qu¸ cã thÓ lµm cho nh÷ng «ng tï c¶i t¹o c­êi vì bông. Häc viªn c¶i t¹o cña b¸c ®©u cã sung s­íng thÕ. Hä cßn bÞ b¾t buéc lao ®éng cËt lùc trong khi bông ®ãi kinh niªn. Nhµ tï cña b¸c cã nhiÒu mãn ¨n ch¬i ®éc ®Þa h¬n nhiÒu .

Khi bÞ gi¶i ®Õn LiÔu Ch©u, b¸c ®­îc ®èi xö tö tÕ h¬n: "Tõ QuÕ l©m ng­êi ta gi¶i cô ®i LiÔu Ch©u, giam vµo nhµ giam qu©n sù. ë ®©y cô ®­îc h­ëng "chÕ ®é chÝnh trÞ". Cã ®ñ c¬m ¨n, m­êi l¨m phót buæi s¸ng ®Ó ®i Øa, cã ng­êi g¸c. Kh«ng bÞ g«ng, kh«ng bÞ xÝch. ThØnh tho¶ng Cô cã thÓ ®äc mét tê b¸o hoÆc mét quyÓn s¸ch. Mét h«m Côc tr­ëng côc chÝnh trÞ ®Õn b¾t cãc ë trong phßng ng­êi kh¸c. ¤ng nµy h¹ lÖnh ng­êi g¸c cho phÐp Cô ®i d¹o nöa giê trong s©n nhá, c¾t tãc cho cô vµ cho cô t¾m n­íc nãng." (trang 93)

§Õn ®©y, b¸c c¶m kh¸i qu¸, s­íng qu¸, b¸c ®ét ngét reo lªn: "§øc PhËt tæ ®¹i tõ ®¹i bi, tèt biÕt bao! MÊy h«m sau ghÎ lÆn gÇn mét nöa!" (trang 93) §­îc t¾m n­íc nãng mét ph¸t, b¸c s­íng thÊy ... §øc PhËt tæ, nªn l¹i quªn bÐng mÊt chó TrÇn d©n Tiªn. MÆt n¹ TrÇn d©n Tiªn rít mÊt tiªu håi nµo b¸c kh«ng hay. §éc gi¶ ®¶ng trÝ nhÊ, Ýt chÞu suy nghÜ nhÊt, ®Õn lóc nµy còng thÊy ngay TrÇn d©n Tiªn chÝnh lµ b¸c. V¨n n« nµo kÓ chuyÖn b¸c mµ l¹i d¸m tù tiÖn h« ho¸n mét c©u l¹ng qu¹ng nh­ thÕ! §­îc anh cai tï cho t¾m n­íc nãng mét ph¸t kªu rÇm "®¹i tõ bi, tèt biÕt bao!". NhÐt vµo miÖng b¸c mét lêi rªn s­íng tØ nh­ thÕ ®Ó chäc quª, ®Ó lµm gi¶m uy tÝn cña b¸c µ?

C¸i anh ®· cho b¸c t¾m n­íc nãng mét ph¸t ®Ó ®êi nµy míi lµ qu©n ®éc ®Þa. Cïm kÑp, tï ®Çy khiÕn b¸c bÞ ghÎ lë, ®ãi rÐt chØ t¨ng uy tÝn b¸c. Lµm cho b¸c, hµng chôc n¨m sau, cßn ph¶i th¶ng thèt la lªn trong s¸ch "§¹i tõ ®¹i bi! tèt biÕt bao" míi thËt lµ h¹i ®êi t­ cña b¸c. Nã tè c¸o r»ng nhµ c¸ch m¹ng v« s¶n, con ng­êi ®­îc nhiÒu kÎ t«n x­ng lµ vÜ nh©n Êy còng khèn ®èn v× c¸i x¸c phµm.

(B¸c cã mét bé thÇn kinh b»ng thÐp, mét ý chÝ s¾t ®¸, lu«n lu«n b×nh th¶n coi th­êng c¸i ®au cña thÓ x¸c, nh­ng lµ nçi ®au thÓ x¸c cña ... nh÷ng ®øa kh¸c th«i .

Con d©n b¸c bÞ tï ®Çy, ®Êu tè. §µn bµ, trÎ nÝt tan x­¬ng n¸t thÞt v× kh«ng thÝch Céng s¶n, b¸c tØnh b¬ . HÕt thÕ hÖ nµy ®Õn thÕ hÖ kia ch¸y ngïn ngôt trong lß chiÕn tranh, b¸c tØnh b¬ . Nh­ng khi th©n x¸c b¸c thÌm thuèc, b¸c ngåi th¾c thám cÇu nguyÖn ®­îc "bÞ thÈm vÊn" ®Òu ®Òu (®Ó ®­îc hót thuèc th¬m ¡ng lª), kh«ng lý g× tíi mèi nguy s¬ sÈy tiÕt lé nh÷ng ®iÒu cã h¹i cho c¸c ®ång chÝ . Khi th©n x¸c b¸c thÌm t¾m mµ bçng ®­îc cho t¾m, th× dï kÎ cho chÝnh lµ cai tï, b¸c vÉn kªu tíi c¶ "§øc PhËt tæ" ®Ó ca ngîi sù tèt bông cña nã! Th©n x¸c võa ®­îc vuèt ve lµ ý chÝ l¹ng qu¹ng, ph¸t ng«n bõa b·i, mª s¶ng ngay, ch¼ng cßn ra c¸i thÓ thèng g×.) Tõ trang 110, b¸c Hå kÓ chuyÖn thêi lµm chñ tÞch. Sau mét thêi gian dµi chiÕn ®Êu gian khæ, b¸c rêi hang P¾c Bã vÒ Hµ Néi h­ëng thµnh qu¶ chiÕn th¾ng, træ tµi cai trÞ d©n . §Õn ®©y th× c¸i m¸y "tù ca tông" cña b¸c ®· ch¹y ®Òu, dï lµ "ng­êi v« cïng khiªm tèn" b¸c còng cø ®µnh ph¶i nhòn nhÆn c«ng nhËn r»ng m×nh ®óng lµ vÞ th¸nh, kh«ng cßn g× ph¶i nghi ngê n÷a.

Nh­ng trong lóc bÞa ra vµi mÈu chuyÖn ®Ó tù n©ng bi, nhµ s¸ng t¹o Hå chÝ Minh l¹i s¶n xuÊt ®­îc nh÷ng lêi phÐt l¸c rÊt tiÕu l©m.

B¸C Hå CHO ¸O

Nguyªn v¨n lêi b¸c kÓ:

"Ngµy 2-9-1945.

Ngµy chÝnh phñ Hå chÝ Minh ra m¾t nh©n d©n.

Hå chñ tÞch söa so¹n ®i dù lÔ. Cô Hå chît thÊy m×nh kh«ng cã quÇn ¸o.

VÒ viÖc quÇn ¸o cã hai chuyÖn ®¸ng kÓ:

1- Võa míi ë rõng vÒ ®Õn Hµ Néi, mét vâ quan ngo¹i quèc ®Õn chµo Hå chñ tÞch, vâ quan nµy bËn quÇn ka-ki vµ ¸o b»ng v¶i dï. Vâ quan thó thËt lµ kh«ng cã ¸o nµo kh¸c. LËp tøc chñ tÞch CëI ¸O KHO¸C NGOµI vµ biÕu ng­êi vâ quan Êy. ThÊy ng­êi nµy c¶m ®éng vµ b¨n kho¨n kh«ng muèn nhËn chiÕc ¸o. Chñ tÞch c­êi nãi: "Chóng ta quen biÕt nhau kh«ng nªn kh¸ch khÝ. Anh nhËn ®i . T«i cßn mét c¸i ¸o n÷a", vµ ng­êi vâ quan ra ®i víi bé quÇn ¸o ®Çy ®ñ, cßn chñ tÞch th× suèt ngµy mÆc ¸o s¬-mi .

... Trong rõng, Hå chñ tÞch còng nh­ c¸c chiÕn sÜ du kÝch, ai còng quen bËn quÇn ®ïi vµ ë trÇn. VÒ ®Õn Hµ Néi, Hå chñ tÞch còng GI÷ NGUY£N Bé QUÇN ¸O KHI ë TRONG RõNG." (trang 111)

Bé quÇn ¸o cña b¸c khi ë trong rõng lµ bé nµo, gåm nh÷ng mãn g×, kh«ng thÊy nãi. §éc gi¶ chØ cã mét c¸ch hiÓu lµ b¸c "nh­ c¸c chiÕn sÜ du kÝch" còng: "bËn quÇn ®ïi vµ ë trÇn".

VÒ Hµ Néi, Hå chñ tÞch "gi÷ nguyªn bé quÇn ¸o khi ë trong rõng" nghÜa lµ chñ tÞch vÉn ch¬i mét qu¶ quÇn ®ïi vµ ë trÇn.

ThÕ nh­ng «ng Chñ tÞch chØ cã mçi c¸i quÇn ®ïi trªn ng­êi l¹i biÓu diÔn ®­îc mét mµn tõ thiÖn, nh­êng c¬m xÎ ¸o rÊt ¶o thuËt. ThÊy «ng vâ quan ngo¹i quèc nghÌo khæ r¸ch r­íi qu¸, chØ cã c¸i ¸o b»ng v¶i dï, Chñ tÞch th­¬ng l¾m. Vµ «ng chñ tÞch giÇu lßng nh©n, dï ®ang cëi trÇn vÇn cø ... cëi ¸o kho¸c ngoµi ra biÕu «ng vâ quan nh­ th­êng!

§ang ë trÇn trïng trôc mµ l¹i cëi ®­îc ¸o kho¸c ngoµi ®· siªu . Nh­ng b¸c Hå cßn siªu h¬n, cho ¸o kho¸c ngoµi ®i råi, b¸c kh«ng trë l¹i t×nh c¶nh ë trÇn mµ l¹i "suèt ngµy mÆc ¸o s¬-mi".

Th­¬ng thay! C©u chuyÖn cho ¸o cña b¸c míi chµo ®êi ë cuèi trang 110 th× võa ®Õn gi÷a trang 111 ®· bÞ t¸c gi¶ giÕt chÕt th¼ng c¼ng, h­ëng d­¬ng ®­îc ®óng 21 dßng.

ChuyÖn cho ¸o cã thÓ thËt v× mÊy anh céng s¶n rÊt ­a nÆng phÇn tr×nh diÔn nh÷ng trß nh­ thÕ. Nh­ng khi ®­îc kÓ l¹i nã hãa ra chuyÖn tiÕu l©m, chØ v× b¸c tham qu¸ . B¸c muèn ®­îc tiÕng cã lßng nh©n ®ång thêi l¹i muèn mäi ng­êi tin lµ b¸c ®· chÞu ®ùng gian khæ, nghÌo ®ãi nh­ mÊy anh du kic'h: ë rõng chuyªn trÞ quÇn ®ïi mµ vÒ tíi Hµ Néi råi vÉn kh«ng kh¸c lóc ë rõng . Tham th× th©m ! V× m¶i mª vå tÊt c¶ nh÷ng c¸i tèt ®Ñp vÒ m×nh, b¸c tù du m×nh vµo hoµn c¶nh ngÆt nghÌo: §ang ë trÇn mµ vÉn cø ph¶i cëi ¸o kho¸c ngoµi cho b»ng ®­îc !

NHµ B¸O N¢NG BI

VÒ ngµy ra m¾t ®ång bµo, b¸c Hå tù n©ng bi nh­ sau:

"Mét vÞ Chñ tÞch ®· tr¨m lÇn thay ®æi tªn, lµm m­êi hai nghÒ kh¸c nhau, bÞ tï nhiÒu lÇn, mét lÇn bÞ kÕt ¸n tö h×nh, mét lÇn cã tin lµ chÕt - nh©n d©n chê ®îi ®­îc thÊy, kh«ng nh÷ng lµ vÞ Chñ tÞch ®Çu tiªn cña n­íc Céng Hßa míi, mµ cßn l¹ vÞ Chñ tÞch kh¸c th­êng ." (trang 111) B¸c ®· lµ vÞ chñ tÞch ®Çu tiªn th× lÊy ®©u ra c¸c chñ tÞch kh¸c ®Ó so s¸nh xem b¸c lµ lo¹i th­êng hay kh¸c th­êng Hay b¸c tÝnh tù ca m×nh lµ Chñ tÞch "phi th­êng" nh­ng chän lén ch÷?

Nh÷ng thµnh tÝch cña Chñ tÞch nh­ "bÞ kÕt ¸n tö h×nh, bÞ tï nhiÒu lÇn" ®¸ng khoe r¹ Nh­ng c¸i mµn ®æi tªn, lµm nhiÒu nghÒ th× cã g× ghª gím, phi th­êng ®©ô Bän trém c­íp, tµ gian ®æi tªn nh­ m¸y, ®æi nhiÒu h¬n b¸c . B¸c l­u l¹c n¨m b¶y n­íc mµ lµm cã 12 nghÒ lµ yÕu. KiÒu Phong b«n ba cã mçi n­íc Mü mµ ®· quÊt ®ñ 14 nghÒ råi, so víi ®ång bµo tÞ n¹n th× con sè 14 còng xoµng. ViÖc ®æi tªn ®æi nghÒ xoµnh xo¹ch ®©u cã ph¶i lµ nh÷ng thµnh tÝch phi th­êng, lµm cho ngµi chñ tÞch thªm vÜ ®¹i.

Tuy nhiªn, tù n©ng bi ®Õn khóc nµy, b¸c cã vÎ h¶ hÖ LÇn ®Çu tiªn, b¸c cho phÐp mét v¨n n« xi¸ vµo n©ng bi tiÕp. ThËt lµ mét biÕn cè träng ®¹i, mét vinh dù lín cho anh v¨n n« . Con ng­êi cã may m¾n kú diÖu, ®­îc chia xÎ c«ng t¸c n©ng bi víi b¸c lµ aØ §éc gi¶ kh«ng ®­îc biÕt . B¸c ®©u cã thÌm nªu tªn h¾n ra . B¸c chØ viÕt:

"§©y lµ MéT NHµ B¸O kÓ l¹i c¶m t­ëng cña m×nh sau buæi mÝt tinh". (trang 111)

"Nhµ b¸o nµy ®­îc b¸c chän lµ ph¶i v× "c¶m t­ëng" cña anh ta quanh quÈn h¬i nhiÒu ë nh÷ng lêi t©ng bèc b¸c lªn tíi m©y xanh . Nh­ng ®Æc biÖt, anh nhµ b¸o nµy cã mét lèi n©ng bi kh¸ gièng b¸c . C¨n cø trªn nh÷ng sù kiÖn ví vÈn, anh ta h« lªn nh÷ng lêi "hãt" rÊt bÊt ngê:

"Tõ xa t«i thÊy Chñ tÞch Hå chÝ Minh. Chñ tÞch ®éi mò v¶i ®· ng¶ mÇu vµng v× m­a giã, ®i mét ®«i dÐp cao su, mÆc mét bé quÇn ¸o ka-ki . Khi chñ tÞch b¾t ®Çu ®äc b¶n Tuyªn Ng«n §éc LËp, giäng sang s¶ng cña Chñ tÞch cßn nh¾c l¹i rõng nói xa x¨m, chiÕn tranh du kÝch . §äc mét ®o¹n vµ gi÷a nh÷ng tiÕng vç tay, tiÕng hoan h« nhiÖt liÖt. Chñ tÞch nãi:

"T«i nãi ®ång bµo nghe râ kh«ng?"

C©u hái gi¶n ®¬n nµy lµm tiªu tan tÊt c¶ nh÷ng c¸i g× cßn xa c¸ch gi÷a Chñ tÞch vµ nh©n d©n, vµ lµm thµnh mét mèi t×nh th¾m thiÕt kÕt chÆt l·nh tô vµ quÇn chóng. Víi c©u hái L_ LôNG nµy kh«ng mét ai ngê Chñ tÞch Hå chÝ Minh ®· trõ bá tÊt c¶ lÔ tiÕt tÊt c¶ h×nh thøc Chñ tÞch trë thµnh "Cha Hå" cña d©n téc ViÖt Nam .

"T«i nãi ®ång bµo nghe râ kh«ng?", tÊt c¶ quÇn chóng c¶m thÊy s©u s¾c lßng th­¬ng yªu cña mét ng­êi Cha, cña chñ tÞch Hå chÝ Minh ®èi víi quÇn chóng, víi nh©n d©n." (trang 113-114)

Tr­íc hÕt h·y bµn vÒ c©u hái:"T«i nãi ®ång bµo nghe râ kh«ng?" Anh "nhµ b¸o" kªu r»ng "c©u hái l¹ lïng, kh«ng mét ai ngê."

L¹ lïng, kh«ng ai ngê ®­îc thËt, v× mét diÔn gi¶ th­êng chØ ®Æt c©u hái nh­ thÕ khi thÊy mÆt kh¸n gi¶ nghÖt ra, kh«ng hiÓu, kh«ng nghe râ m×nh nãi g×. Cßn b¸c Hå th× hái c©u Êy "gi÷a nh÷ng tiÕng vç tay, tiÕng hoan h« nhiÖt liÖt." B¸c ®äc xong mét ®o¹n, kh¸n gi¶ ph¶i hiÓu, ph¶i chÞu l¾m míi vç tay, hoan h« . §­îc mäi ng­êi hoan h« mµ l¹i g©n cæ hái: "Nghe t«i cã râ kh«ng" th× ngu qu¸ . Hái thÕ cã kh¸c g× chöi kh¸n gi¶ hoan h«, vç tay mét c¸ch mï qu¸ng, kh«ng nghe kh«ng hiÓu mÑ g× còng cø vç tay bõa.

B¸c ®Æt c©u hái ®· v« duyªn, kh«ng ®óng chç mµ anh nhµ b¸o diÔn lêi b¸c ®Ó t©ng bèc cßn l·ng nh¸ch, v« duyªn h¬n.

ChØ hái "T«i nã ®ång bµo nghe râ kh«ng?" mµ "lµm thµnh mét mèi t×nh th¾m thiÕt kÕt chÆt l·nh tô vµ quÇn chóng"... trë thµnh "cha Hå" cña d©n téc ViÖt Nam... lµm cho tÊt c¶ quÇn chóng c¶m thÊy s©u s¾c lßng th­¬ng yªu..."! MÑ kiÕp! ThÕ th× nh÷ng c¸n bé h¹ng bÐt, nh÷ng ca sÜ mÇm non, nh÷ng anh b¸n thuèc ª gi÷a chî, vµ hµng triÖu diÔn gi¶ tÇm th­êng trªn ®êi ®Òu cã thÓ trë thµnh "cha giµ d©n téc, th­¬ng yªu quÇn chóng s©u s¾c" nÕu hä lªn diÔn ®µn víi mét c¸i micro tåi. M¸y khuÕch ©m rÌ rÌ, tiÕng nãi lóc cã lóc kh«ng... cam ®oan anh diÔn gi¶ sÏ lín tiÕng hái mét c©u gièng hÖt nh­ b¸c, dï ch¼ng hÒ "th­¬ng d©n s©u s¾c".

B¸c chØ x× ra mét c©u hái tÇm th­êng mµ anh nhµ b¸o ®· suýt xoa, ca tông b»ng ®ñ lêi dÞ hîm, lè l¨ng. Xem c¸ch n©ng bi cña anh nµy sao mµ gièng b¸c qu¸. Hay lµ anh nhµ b¸o kia ch¼ng ph¶i xa l¹ mµ chÝnh lµ chó... TrÇn D©n Tiªn?

S¸u VÊn §Ò CÊp B¸ch

Ngµy 3 th¸ng 9, Hå chÝ Minh häp héi ®ång chÝnh phñ lÇn ®Çu tiªn. T­êng thuËt vÒ buæi häp, TrÇn D©n Tiªn cho thÊy chØ cã mét m×nh b¸c nãi, ®­a ra kÕ ho¹ch, héi ®ång cã th¶o luËn h¨ng say còng chØ lµ ®Ó hoµn toµn ®ång ý víi Chñ tÞch.

C¸c bé tr­ëng t¸n thµnh véi vµng qu¸ nªn ý kiÕn cña b¸c ®­îc gi÷ nguyªn con, tha hå lén xén, l¶m nh¶m. B¸c nªu ra c¸c vÊn ®Ò "cÊp b¸ch" ®¸nh sè cÈn thËn tõ 1 tíi 6.

VÊn ®Ò thø s¸u (Tuyªn bè tÝn ng­ìng tù do vµ l­¬ng gi¸o ®oµn kÕt) ®¸ng lÏ ph¶i n»m trong vÊn ®Ò thø ba (Thùc hiÖn d©n chñ) th× b¸c t¸ch ra lµm hai. VÊn ®Ò thø t­, thø n¨m th× hoµn toµn lén xén, b¸t nh¸o:

Nguyªn v¨n: "VÊN §Ò THø T¦: ChÕ ®é thùc d©n ®· ®Çu ®éc d©n ta víi r­îu vµ thuèc phiÖn. Nã ®· dïng mäi thñ ®o¹n hßng hñ hãa d©n téc chóng ta b»ng nh÷ng thãi xÊu, l­êi biÕng, gian gi¶o, tham « vµ nh÷ng thãi xÊu kh¸c . Chóng ta cã nhiÖm vô cÊp b¸c lµ ph¶i gi¸o dôc l¹i nh©n d©n chóng ta. Chóng ta ph¶i lµm cho d©n téc chóng ta trë nªn mét d©n téc dòng c¶m yªu n­íc, yªu lao ®éng, mét d©n téc xøng ®¸ng víi n­íc ViÖt Nam ®éc lËp.

T«i ®Ò nghÞ më mét chiÕn dÞch gi¸o dôc l¹i tinh thÇn nh©n d©n b»ng c¸ch thùc hiÖn: CÇN, KIÖM, LI£M, CHÝNH.

"VÊN §Ò THø N¡M: ThuÕ th©n, thuÕ chî, thuÕ ®ß lµ 1 lèi bãc lét v« nh©n ®¹o. T«i ®Ò nghÞ bá ngay ba thø thuÕ Êy. Cuèi cïng t«i ®Ò nghÞ TUYÖT §èI CÊM HóT THUèC PHiÖN" (trang 116).

ChuyÖn cÊm hót thuèc phiÖn ph¶i n»m trong "vÊn ®Ò thø t­", ngay sau khi b¸c tè thùc d©n ®Çu ®éc d©n ta b»ng r­îu vµ thuèc phiÖn. VÊn ®Ò thø n¨m ®ang nãi chuyÖn thuÕ, tù nhiªn l¹i phang ngay ra c¸i kho¶n cÊm thuèc phiÖn, lén xén qu¸ . Lóc ®ã b¸c ch­a dïng nh÷ng ch÷ "tµn tÝch do thùc d©n ®Ó l¹i" nh­ng tinh thÇn ®ç thõa ®· cao . B¸c b¶o thùc d©n hñ hãa lµm cho d©n ta "gian gi¶o". Nh­ng trong sè nh÷ng ng­êi ViÖt gian gi¶o, b¸c vµ c¸n bé VÑm cña b¸c tµi nghÖ ë møc th­îng thõa, gian khiÕp l¾m. Còng bÞ thùc d©n hñ hãa ch¨ng?

B¸c muèn më chiÕn dÞch gi¸o dôc l¹i tinh thÇn nh©n d©n, nh­ng ®ßi d¹y d©n ph¶i cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh. D©n ®ang ®ãi nh¨n r¨ng, ch¶ cÇn ai d¹y còng cÇn kiÖm. B¸c muèn d¹y d©n hai ®­íc tÝnh Êy, th«i th× còng ®­îc ®i . Nh÷ng c¸i kho¶n liªm chÝnh th× ph¶i d©n cho c¸c quan lín, quan bÐ c¸n bé cña b¸c chø . D©n chóng cã quyÒn hµnh chøc t­íc g× mµ sî hä kh«ng liªm kh«ng chÝnh.

C¸i kho¶n "vÊn ®Ò thø n¨m" míi khiÕp: B¸c ban lÖnh miÔn thuÕ. Thùc d©n bµy ra kh«ng biÕt bao nhiªu thø thuÕ ®éc ¸c, b¸c l¹i chØ bá cã ba: ThuÕ th©n, thuÕ chî, thuÕ ®ß .

Cã nh©n d©n nµo chÕt v× thuÕ chî thuÕ ®ß ®©u. B¸c thùc t×nh kh«ng biÕt ®Õn nh÷ng "lèi bãc lét v« nh©n ®¹o" kh¸c cña thùc d©n? Hay b¸c biÕt, nh­ng kÝn ®¸o gi÷ l¹i, chØ tha cho nh©n d©n vµi mãn thuÕ ví vÈn, cã sè th©u yÕu kÐm nhÊt ®Ó lµm c¶nh.