[phÇn 3]

Gi· tõ «ng Bèn vµ nghÒ båi tÇu, b¸c Hå ®i Anh, nãi lµ ®Ó häc tiÕng Anh.

Ng­êi kÓ chuyÖn vÒ cuéc ®êi b¸c khóc nµy lµ «ng Nam. ë Anh, viÖc ®Çu tiªn cña b¸c lµ ®i cµo tuyÕt cho tr­êng häc. Lµm ®óng ®­îc mét ngµy th× mÖt b¸ thë, ph¶i quÝt. Sau ®ã, xin ®­îc mét ch©n ®èt l Nh­ng nghÒ nµy còng kh«ng kh B¸c than "ë ®©y thËt ®¸ng sî, lu«n lu«n ë trong c¶nh tranh tèi tranh s¸ng... Trong hÇm hÕt søc nãng, ngoµi trêi hÕt søc rÐt, vµ kh«ng cã ®ñ quÇn ¸o, t«i bÞ c¶m... "(trang 25).

V× bÞ c¶m, b¸c n»m phÌ lu«n hai tuÇn. Lóc ¨n gÇn c¹n l¸ng, b¸c xin ®­îc mét ch©n röa b¸t kiªm ®æ r¸c. ¤ng Nam kÓ r»ng trong lóc hµnh nghÒ ®æ r¸c, b¸c biÓu diÔn ®­îc mét trß ngo¹n môc: ThÊy nh÷ng phÇn ¨n thõa bÞ vøt ®i phÝ qu¸ b¸c "gi÷ g×n s¹ch sÏ vµ ®­a l¹i cho nhµ bÕp". Ng­êi ®Çu bÕp Ðt-cèp-phi-e bÌn c¶m kh¸i vµ cho b¸c lªn chøc lµm b¸nh. C«ng viÖc nhÑ nhµng h¬n röa b¸t mµ l­¬ng cao h¬n.

B¸c Hå ®ßi "®i xem chiÕn tranh!"

C¸c cô ta d¹y r»ng: "¡n t×m ®Õn, ®¸nh nhau t×m ®Þ" D©n téc c¸c n­íc kh¸c dï kh«ng tõng nghe kinh nghiÖm kh«n ngoan cña c¸c cô ta, còng chØ xem chiÕn tranh trªn mµn ¶nh, trong r¹p h¸t, trong s¸ch vë... L¹ng qu¹ng vµo vïng chinh chiÕn ®Ó chÕt mÊt x¸c B¸c Hå tõ ®Çu s¸ch tíi giê vÉn ®­a ra nh÷ng lý do kh«n ngoan ®Ó gi¶i thÝch cho viÖc xuÊt ngo¹i cña m×nh: di Phi ch©u ®Ó xem c¸c n­íc, ®i Ph¸p ®Ó häc hái, ®i Anh ®Ó häc tiÕng Anh v.v...

B©y giê, b¸c hïng dòng tuyªn bè: ®i Ph¸p ®Ó xem chiÕn tranh! Ch¾c b¸c còng kh«ng tèi t¨m ®Õn thÕ, ®©y chØ lµ mét qu¶ phÐt l¸c ®Ó loÌ «ng Nam ®Êy th«Þ

¤ng Nam m« t¶ cuéc ra ®i cña b¸c Hå víi vÎ kh©m phôc: "...Vµ cø thÕ anh Ba ®i, kh«ng va ly, kh«ng hµnh l "

MÑ kiÕp! §i xem chiÕn tranh dÜ nhiªn ph¶i ®i ch©n tay kh«ng chø bª theo hµnh lý, va ly cång kÒnh th .. ch¹y lÑ thÕ nµo ®­îc!

Sau khi l¶m nh¶m Ýt dßng m« t¶ t×nh tr¹ng chiÕn tranh, nh¾c l¹i néi dung l¸ th­ cña anh Ba khoe r»ng ®· ®­îc gÆp nhµ ¸i quèc Phan chu Trinh v.v... chó TrÇn d©n Tiªn viÕt: "Cuéc pháng vÊn cña t«i ®Õn ®©y lµ hÕt, vµ còng tõ ®ã b¾t ®Çu khã kh¨n cho chóng t«Þ Chóng t«i kh«ng biÕt hái vµo ®©ô Kh«ng biÕt sau nµy anh Ba lµm g " (trang 28).

ThÕ lµ hÕt chuyÖn, thÕ lµ cuèn s¸ch ng­ng l¹i ë gi÷a trang 28 ch¨ng? Cuéc pháng vÊn hÕt. HÕt ng­êi ®Ó háÞ Kh«ng biÕt g× thªm vÒ anh B¹ Cuèn s¸ch ®­îc thùc hiÖn dùa trªn lêi kÓ ®i ®Õn chç hoµn toµn bÕ t¾c. Chó TrÇn d©n Tiªn tÞt ngãp, bu«ng bót. vµ ®éc gi¶ cã thÓ bu«ng cuèn s¸ch råi ch¨ng?

Ch­a ®©ô 28 trang v¨n ch­¬ng ca tông ®©u cã lµm b¸c tho¶ m·n ®­îc.

ThÕ nªn ngay sau khi kªu m×nh l©m vµo chç bÕ t¾c, b¸c l¹i viÕt tiÕp, tØnh bî

§©y lµ mét vµi ®o¹n v¨n xuÊt hiÖn ngay sau khi chó TrÇn d©n Tiªn bÕ t¾c:

"§øc bÞ ®¸nh b¹Þ ChiÕn tranh chÊm døt. Vua §øc trèn sang Na uy, vµ ë ®©y vua lµm nghÒ xÎ gç. §¶ng Céng s¶n B«n-sª-vÝch vµ Lª Nin ®· l·nh ®¹o c«ng n«ng Nga næi dËþ C¸ch m¹ng th¸ng M­êi thµnh c«ng. Nh÷ng ®oµn ®¹i biÓu c¸c n­íc th¾ng trËn vµ c¸c n­íc b¹i trËn ®Õn VÐc-x©y häp Héi nghÞ hoµ b×nh. Bªn c¹nh nh÷ng ®oµn ®¹i biÓu chÝnh thøc, cã nhiÒu ®oµn ®¹i biÓu thay mÆt cho c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc. Hä tíi lµ v× nghe cã 14 ®iÓm cña tæng thèng Mü Uyns¬n (Wilson). Cã c¶ ng­êi ¸i nhÜ lan, ng­êi Ên ®é, ng­êi TriÒu tiªn, ng­êi ¶ RËp v.v... Hä ®Õn ®Ó yªu cÇu ®éc lËp vµ tù dä Trong sè ®ã ng­êi ta thÊy cã «ng NguyÏn ¸i Quèc (tøc lµ anh Ba).

¤ng NguyÔn liªn l¹c víi c¸c ®oµn ®¹i biÓu TriÒu tiªn, ¸i nhÜ lan vµ c¸c ®oµn ®¹i biÓu kh¸c. ¤ng NguyÔn tæ chøc nhãm ng­êi ViÖt nam yªu n­íc ë pa-ri vµ ë c¸c tØnh kh¸c. Víi danh nghÜa cña tæ chøc nµy, «ng ®· nh÷ng yªu cÇu ra tr­íc héi nghÞ VÐc x©þ

Yªu cÇu gåm cã 8 kho¶n. Nh÷ng kho¶n chÝnh lµ:

- ViÖt nam tù trÞ
- Tù do héi häp, tù do tÝn ng­ìng, tù do b¸o chÝ, tù do ®i l¹i, ®¹i x¸ tï chÝnh tr
- QuyÒn lîi b×nh ®¼ng gi÷a ng­êi Ph¸p vµ ng­êi ViÖt Nam.
- B·i bá viÖc b¾t Ðp d©n mua r­îu vµ thuèc phiÖn. b·i bá thuÕ ®inh (ng­êi), thuÕ muèi vµ s­u dÞch.

Nh÷ng yªu cÇu Êy göi ®Õn cho c¸c ®oµn ®¹i biÓu ®ång minh vµ tÊt c¶ nghÞ viªn cña Quèc héi Ph¸p.

Còng nªn nh¾c l¹i lµ «ng Phan chu Trinh vµ «ng Phan v¨n Tr­êng kh«ng t¸n thµnh ho¹t ®éng cña nhãm ViÖt nam yªu n­íc, v× c¸c «ng Êy cho nhãm thanh niªn lµ "trÎ con" (trang 29).

"... §­îc nh÷ng sù thËt Êy rÌn luyÖn, «ng NguyÔn hiÓu r»ng nh÷ng lêi tuyªn bè tù do cña c¸c nhµ chÝnh trÞ t­ b¶n trong lóc chiÕn tranh thËt ra chØ lµ nh÷ng lêi ®­êng mËt ®Ó lõa bÞp c¸c d©n téc. Vµ muèn ®­îc gi¶i phãng, c¸c d©n téc chØ cã thÓ tr«ng cËy vµo m×nh, tr«ng cËy vµo lùc l­îng cña b¶n th©n m×nh.

Nh÷ng lêi yªu cÇu cña «ng NguyÔn còng nh­ c¸c ®¹i biÓu c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc kh¸c kh«ng cã kÕt qu¶ g× hÕt." (trang 30).

C¶ ®o¹n v¨n hoµn toµn lµ lêi tù thuËt cña b¸c. B¸c lµm g×, nghÜ g×, b¸c cø vanh v¸ch kÓ r¹ Häc kh«n ®­îc g× trong lóc Êy, b¸c còng khai lu«n ("§­îc nh÷ng sù thËt Êy rÌn luyÖn, «ng NguyÔn hiÓu r»ng...") C¸i trß viÕt tiÓu sö dùa trªn c¸c cuéc pháng vÊn, dùa trªn lêi kÓ cña c¸c «ng Bèn, «ng D©n, «ng Nam v.v... ®Õn ®©y bÞ dÑp ®i c¸i rôp. C¶ ®Õn nh÷ng lêi huyªnh hoang tù n©ng bi: B¸c bËn kh«ng viÕt tiÓu sö, b¸c khiªm tèn kh«ng muèn ai viÕt tiÓu sö... ë ®Çu s¸ch, lóc nµy còng bÞ b¸c quªn tiÖt.

T­ëng nh­, ®ªm h«m tr­íc, b¸c ®eo mÆt n¹ TrÇn d©n Tiªn ngåi viÕt thËt khuya, mÖt qu¸, trÝ t­ëng t­îng c¹n, phÞa ra ®Õn «ng Nam lµ hÕt vèn s¸ng t¸c, TrÇn d©n Tiªn phãng ®¹i xuèng giÊy mÊy dßng: "Cuéc pháng vÊn ®Õn ®©y lµ hÕt" råi bu«ng bót l¨n quay ra ng H«m sau, b¸c bõng m¾t dËy, hèt ho¶ng nh¶y lªn bµn viÕt tiÕp sù nghiÖp n©ng bi, b¸c quªn mÊt tiªu chó TrÇn d©n Tiªn, còng ch¼ng nhí chó Êy ®· bµy ra trß g×, viÕt c¸i g B¸c phom phom kÓ tiÕp thµnh tÝch, bÊt cÇn lêi rªn xiÕt cña chó Tiªn: "Chóng t«i kh«ng biÕt hái vµo ®©ô Kh«ng ai biÕt sau nµy anh Ba lµm g "

B¶o r»ng v× quªn mµ b¸c hµnh ®éng kú qu¸i nh­ thÕ th× còng kh«ng ®óng. Ch÷ nghÜa b¸c viÕt ra cßn lï lï trªn giÊy, v¨n ch­¬ng b¸c l¹i ®­îc in tíi in luÞ "V¨n m×nh" ®· lµ mét mãn hÊp dÉn, hay ho," "V¨n m×nh" tù ca tông th× cßn hay biÕt mÊy, ch¾c b¸c ph¶i ®äc l¹i c¶ ngµn lÇn, ®äc thñng giÊy lu«n, quªn sao ®­îc.

Kh«ng kÐm trÝ nhí, kh«ng ®Çn ®én, mµ nhÊt ®Þnh kh«ng thÊy mét ®o¹n s¸ch lè bÞch nh­ thÕ... ch¾c ch¾n b¸c Hå kÝnh yªu cña chóng nã khi ®äc ®Õn ®o¹n Êy l¹i lªn c¬n mÖ V¨n tù bi cña b¸c ®· t¸c dông vµo t©m trÝ b¸c nh­ ma tóy lµm ®ª mª, ®ê Én nh­ nh÷ng anh ghiÒn.

Còng trong ®o¹n v¨n l¹c bÇy v« duyªn nµy, b¸c Hå tÆng cho ®éc gi¶ nhiÒu chi tiÕt hay hä Xin quÝ vÞ ®éc gi¶ coi l¹i ®o¹n v¨n ®­îc trÝch dÉn ë trªn nãi vÒ b¶n yªu cÇu 8 kho¶n cña b¸c vµ lêi chª cña quÝ «ng Phan chu Trinh, Phan v¨n Tr­êng. Hai vÞ chª nhãm cña b¸c Hå l .. trÎ con.

BÞ chª b¸c cã vÎ hËm hùc l¾m, b¸c nh¾c l¹i vô nµy b»ng giäng cay có ra mÆt. Nh­ng l¹i chÝnh b¸c lµ ng­êi chøng minh lêi chª cña c¸c cô Phan chu Trinh, Phan v¨n Tr­êng lµ ®óng. Bëi v× sau ®ã:" Nh÷ng lêi yªu cÇu cña «ng NguyÔn còng nh­ cña c¸c ®¹i biÓu c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc kh¸c kh«ng cã kÕt qu¶ g× hÕt" vµ "§­îc nh÷ng sù thËt Êy rÌn luyÖn, «ng NguyÔn hiÓu r»ng nh÷ng lêi tuyªn bètù do cña c¸c nhµ chÝnh trÞ t­ b¶n trong lóc chiÕn tranh thËt ra chØ lµ nh÷ng lêi ®­êng mËt ®Ó lõa bÞp c¸c d©n téc."

B¶n yªu cÇu gåm 8 kho¶n th× ®· cã tíi 7 kho¶n d­ thõ¹ §ßi "ViÖt Nam ®­îc tù trÞ" lµ ®ñ råi, cßn ®ßi thªm: b·i bá viÖc Ðp d©n mua r­îu, b·i bá thuÕ muèi, ®ßi tù do héi häp, tù do tÝn ng­ìng v.v... chi n÷¹ Lµm thÕ cã kh¸c g× mét anh viÕt giÊy ®ßi nhµ, ®ßi l¹i quyÒn lµm chñ c¨n nhµ, xong råi l¹i thªm nh÷ng kho¶n: t«i ph¶i ®­îc tù do nÊu n­íng trong bÕp c¨n nhµ ®ã, t«i ph¶i ®­îc tù do sö dông cÇu tiªu c¨n nhµ ®ã v.v...

ViÖt nam ®­îc tù trÞ råi, m×nh ®­îc lµm chñ m×nh, ®­îc tæ chøc ®Êt n­íc m×nh råi th× Ph¸p nã ®øng ë ®©u ®Ó b·i bá dïm m×nh viÖc Ðp d©n mua r­îu vµ thuèc phiÖn? Ngè can kh«ng næi!

Tù nhiªn nh¶y chåm vµo kh¬i kh¬i viÕt mét ®o¹n (tõ trong 28 ®Õn gi÷a trang 31) råi th×nh l×nh, kh«ng b¸o hiÖu tr­íc, kh«ng gi¶i thÝch, b¸c rót lui tØnh b¬, trao l¹i c«ng t¸c cho chó TrÇn d©n Tiªn. Sau ba c¸i hoa thÞ ng¨n c¸ch "côm" v¨n ch­¬ng l¹c loµi cña b¸c, chó TrÇn d©n Tiªn viÕt tiÕp: "Mét ng­êi quen «ng NguyÔn ë Pa-ri ®· cho chóng t«i nhiÒu tµi liÖu rÊt quÝ b¸ô"(trang 31)

§Õn phiªn chó TrÇn d©n Tiªn lªn c¬n mª s¶ng. TÊt nhiªn, trong t×nh tr¹ng "tuy hai mµ mét" chó Tiªn, b¸c Hå lµm g× còng cã ®«i, cã cÆp, b¸c ®· s¶ng th× chó ph¶i mÖ Nh­ng c¬n mª nµy kÐo h¬i dµÞ Míi c©u tr­íc chó Tiªn kh¼ng ®Þnh: "Cuéc pháng vÊn cña t«i ®Õn ®©y lµ hÕt. Chóng t«i kh«ng biÕt hái vµo ®©ô KH¤NG AI BIÕT sau nµy anh Ba lµm g " Ngay c©u sau b¸c ®· viÕt tØnh b¬: "Mét ng­êi quen «ng NguyÔn... cho chóng t«i nhiÒu tµi liÖu quÝ b¸ô"

Hai c©u v¨n l¨ng m¹ «ng th©n sinh cña nhau thËm tÖ nh­ thÕ ch¾c ch¾n ®éi ngò v¨n n« Hµ néi ph¶i thÊþ Nh­ng kh«ng anh nµo d¸m hã hÐ phª b×nh, d¸m ®Ò nghÞ c¾t b

B¸c Hå th× mª s¶ng mµ c¸c ch¸u th× rÐt!

"¤ng nµy nãi víi chóng t«i nh­ sau:
"Lóc Êy, «ng NguyÔn lµ mét ng­êi yªu n­íc quyÕt t©m hy sinh tÊt c¶ cho Tæ quèc; nh­ng «ng NguyÔn lóc ®ã RÊT ÝT HIÓU VÒ CHÝNH TRÞ, KH¤NG BIÕT THÕ NµO Lµ C¤NG HéI, thÕ nµo lµ B·I C¤NG vµ thÕ nµo lµ CHÝNH §¶NG." (trang 31)

Lóc ®ã, "«ng NguyÔn" ®· hÕt tuæi vÞ thµnh niªn, ®· ®Õn Ph¸p, ®· ®i qua c¸c xø Phi ch©u, ®· ®Õn n­íc Anh v.v... nghÜa lµ ®· hoc. hái ®­îc nhhiÒu råi thÕ mµ vÉn mï tÞt, kh«ng viÕt thÕ nµo lµ b·i c«ng, lµ c«ng ®oµn, lµ chÝnh ®¶ng, vÉn "rÊt Ýt hiÓu vÒ chÝnh trÞ"

x H¼n quÝ vÞ ®éc gi¶ cßn nhí. ë nh÷ng trang ®Çu s¸ch, lóc NguyÔn tÊt Thµnh míi lµ mét cËu bÐ 15 tuæi, ch­a ra khái n­íc, th× l¹i ®­îc TrÇn d©n Tiªn t©ng bèc lµ mét cËu bÐ s¸ng suèt vÒ chÝnh trÞ, cËu chª bai kh¾p l­ît c¸c nhµ c¸ch m¹ng Phan béi Ch©u, Phan chu Trinh... råi chª cô Hoµng hoa Th¸m lµ phong kiÕn. Lóc nhá s¸ng suèt thÕ, ®Õn tuæi tr­ëng thµnh, b«n ba h¶i ngo¹i, häc hái trau giåi kiÕn thøc hµng ngµy l¹i ho¸ ra "rÊt Ýt hiÓu vÒ chÝnh trÞ" nghÜa lµ cµng lín cµng ngu dèt ®Þ

Ph¶i ch¨ng v× b¸c Hå tù th­¬ng m×nh qu¸, tù phôc m×nh qu¸ nªn hay sèt ruét, bèc nh»ng. Võa thÊy cËu bÐ NguyÔn tÊt Thµnh ra tuång lµ b¸c ph¶i ca tông ngay, cÇm lßng kh«ng ®Ëu, chê kh«ng næÞ ThÕ nªn chÝnh nh÷ng lêi ca tông véi vµng cña b¸c lµm cho b¸c ho¸ ra kÎ tiÕn bé giËt lïÞ Lóc nhá kh«n, lóc lín d¹Þ M­êi l»m tuæi th× s¸ng mµ lóc hai m­¬i ®Çu ãc l¹i tèi h

§äc ®i ®äc l¹i ®o¹n v¨n nµy, KiÒu Phong ®©m ra hå nghi: Ph¶i ch¨ng kü thuËt tù n©ng bi cña b¸c cã chç trôc trÆc ®· t¹o ra t×nh c¶nh nghÞch th­êng, hay sù thËt ®óng nh­ thÕ? Sù thËt ®óng lµ b¸c Hå cµng lín cµng tèi t¨m ®Ø

Bëi v× cø nh×n vµo phÇn ®Êt n­íc ViÖt nam ®­îc b¸c h­íng dÉn th× còng thÊy mét t×nh tr¹ng giËt lïi t­¬ng tù. D­íi sù l·nh ®¹o anh minh cña B¸c, c¶ miÒn B¾c hïng hôc ch¹y ng­îc chiÒu tiÕn cña nh©n lo¹Þ b¸c Hå cµng lín cµng tèi t¨m, ¸c ®éc. Nh©n d©n ®­îc b¸c l·nh ®¹o cµng lóc cµng ®æ dèc µo µo "tõ ng­êi xuèng v­în" mÊt cã mÊy n¨m! (th¬ NguyÔn chÝ ThiÖn).

Còng chÝnh trong thêi kú nµy, con c¸o giµ Céng s¶n ®· nh×n thÊy ë NguyÔn tÊt Thµnh mét ®Ö tö s¸ng gi¸, mét tªn tay sai ®¾c lùc. Nã ra tay ve vuèt, nu«i nÊng, d¹y dç cËô

"Trong tÊt c¶ nh÷ng tê b¸o Ph¸p, chØ cã tê "D©n chóng", c¬ quan cña §¶ng x· héi Ph¸p lµ ®· in nh÷ng lêi yªu cÇu cña ViÖt nam. ¤ng NguyÔn ®Õn toµ b¸ä Chñ nhiÖm b¸o, «ng S¹c-L«ng-ghª (Charles Longuer), ch¸u ngo¹i C¸c M¸c vµ nghÞ viªn cña Quèc héi Ph¸p, ®· tiÕp «ng. ¤ng NguyÔn lÊy lµm l¹, v× ch­a bao giê «ng ta ®­îc ai ®ãn tiÕp th©n mËt nh­ thÕ! ¤ng L«ng-ghª gäi «ng NguyÔn lµ ®ång chÝ th©n ¸Þ ¤ng nãi cho «ng NguyÔn râ tÊt c¶ c¶m t×nh cña «ng ®èi víi nh©n d©n ViÖt nam. ¤ng khuyÕn khÝch «ng NguyÔn viÕt bµi vµ «ng sÏ ®¨ng lªn tê b¸o "D©n chóng" ®Ó lµm cho nh©n d©n Ph¸p hiÓu râ nh÷ng sù bÊt c«ng x¶y ra ë ViÖt nam. Cã thÓ nãi r»ng cuéc gÆp gì Êy ®· më ®­êng cho sù hiÓu biÕt chÝnh trÞ cña «ng NguyÔn. Nã còng lµm cho «ng NguyÔn hiÓu râ nh©n d©n Ph¸p.

¤ng NguyÔn kh«ng ®ñ tiÕng Ph¸p ®Ó viÕt vµ ph¶i khÈn kho¶n yªu cÇu «ng Phan v¨n Tr­êng viÕt thaþ ¤ng Tr­êng viÕt giái, nh­ng kh«ng muèn ký tªn. Mµ chÝnh «ng NguyÔn ®· ph¶i ký tªn nh÷ng bµi b¸ä

Nh­îc ®iÓm vÒ trÝ thøc lµm cho «ng NguyÔn rÊt khã chÞu . NhÊt lµ «ng Tr­êng kh«ng viÕt tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu «ng NguyÔn muèn nãÞ V× vËy, «ng NguyÔn b¾t tay vµo viÖc häc lµm b¸ä Th­êng lui tíi toµ b¸o "D©n chóng", «ng lµm quen víi nh÷ng ng­êi Ph¸p kh¸c trong ®ã cã chñ bót tê "§êi sèng thî thuyÒn".

Còng nh­ «ng L«ng-ghª, ng­êi chñ bót nµy còng rÊt ®¸ng mÕn. ¤ng b¶o «ng NguyÔn viÕt tin tøc cho tê b¸o cña «ng. BiÕt r»ng kh«ng thÓ nhê «ng Tr­êng viÕt m·i, «ng NguyÔn nãi thËt lµ m×nh cßn kÐm tiÕng Ph¸p. Ng­êi chñ bót nãi: §iÒu ®ã kh«ng ng¹i; cã thÕ nµo anh viÕt thÕ Êþ T«i sÏ ch÷a bµi cña anh tr­íc khi ®­a in. Anh kh«ng cÇn viÕt dµi: n¨m, s¸u dßng còng ®­îc. ¤ng NguyÔn b¾t ®Çu viÕt rÊt khã kh¨n. Tin tøc vÒ ViÖt nam «ng NguyÔn kh«ng thiÕu, «ng thiÕu nhÊt lµ v¨n Ph¸p..." (trang 31-32) §o¹n v¨n nµy cho ®éc gi¶ thÊy hai ®iÒu: 1- Nh÷ng ng­êi nh­ «ng Phan v¨n Tr­êng ®èi xö víi cËu NguyÔn tÊt Thµnh rÊt tö tÕ, bao dung. Tuy chª nhãm cña Hå lµ "trÎ con", kh«ng t¸n thµnh ®­êng lèi ho¹t ®éng cña Hå, nh­ng thÊy Hå dèt Ph¸p v¨n, viÕt kh«ng ®­îc, «ng Phan v¨n Tr­êng vÉn ra tay viÕt gióp, råi cho Hå ký tªn. Trong tËp håi ký nµy Hå kªu ca r»ng: "¤ng Tr­êng kh«ng viÕt tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu «ng NguyÔn muèn nãÞ" NghÜa lµ Hå muèn nãi nhiÒu, cã "ý kiÕn" nµy nä ghª l¾m nh­ng «ng Tr­êng cø dÑp ®i, cÊt bít ®Þ Nghe Hå rªn xiÕt, ta cã c¶m t­ëng lµ «ng Tr­êng ®· Õm tµi cña mÇm non chÝnh trÞ NguyÔn tÊt Thµnh, ®· c¾t bá cña cËu nh÷ng ý kiÕn, lêi lÏ hay ho, xuÊt x¾c l¾m.

Nh­ng «ng Tr­êng ®· chÞu khã viÕt bµi dïm cËu, cho cËu ký tªn, ®Ó thæi cËu lªn, tÊt nhiªn «ng còng mong cËu cã nh÷ng ý kiÕn hay ho ®Ó «ng ®ì vÊt v Cßn Ðm tµi cËu lµm g VËy t¹i sao «ng cø "kh«ng viÕt tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu «ng NguyÔn muèn nãÞ" ? ta ®· cã c©u tr¶ lêi n»m trong ®o¹n tr­íc "¤ng NguyÔn" ®· træ tµi nãi ë héi nghÞ VÐc-x©þ ¤ng ®ßi hái r»ng n­íc Ph¸p ph¶i ®Ó "ViÖt Nam tù trÞ" Vµ ®ã míi lµ mét kho¶n. Sau khi ViÖt Nam tù trÞ råi ong cßn ®ßi thªm tíi bÈy kho¶n n÷a: Ph¸p kh«ng ®­îc Ðp d©n ViÖt mua r­îu vµ thuèc phiÖn, ph¶i bá thuÕ dinh, thuÕ muèi vµ s­u dÞch v.v..

"¤ng NguyÔn" nãi nh­ thÕ th× ch¾c ®oµn ®¹i biÓu ®ång minh ë héi nghÞ ®· ®­îc mét phen c­êi vì bông.

¤ng Phan v¨n Tr­êng ch¾c ph¶i dÑp bít nh÷ng lêi lÏ lÌm bÌm cña "«ng NguyÔn" ®i v× ®©u cã chñ ®Ých gióp "¤ng NguyÔn" viÕt v¨n kh«i hµÞ

2-b¸c Hå lóc vÒ giµ thÌm kh¸t lêi x­ng tông mµ lóc trÎ th× cø chÕt lÞm ng­êi ®i v× nh÷ng c©u vuèt vÑ C¶ hai nçi thÌm kh¸t nµy ®Òu lµm cho b¸c u mª, ®ê ®Én. Khi ®­îc ch¸u ngo¹i C¸c M¸c xoa ®Çu, b¸c h¶ hª ghi l¹i: "¤ng NguyÔn lÊy lµm l¹, v× ch­a bao giê «ng ta ®­îc ®ãn tiÕp th©n mËt nh­ thÕ! ¤ng L«ng-ghª gäi «ng NguyÔn lµ ®ång chÝ th©n ¸ ." vµ b¸c reo lªn: " Cã thÓ nãi r»ng cuéc gÆp gì Êy ®· më ®­êng cho sù hiÓu biÕt chÝnh trÞ cña «ng NguyÔn."

Lóc míi tíi Ph¸p, ®i uèng cµ phª, lÇn ®Çu tiªn ®­îc mét anh båi gäi lµ «ng, b¸c ®· s­íng mª t¬i vµ véi v· kÕt luËn: " Ng­êi Ph¸p ë Ph¸p rÊt tèt." B©y giê ®­îc mét anh Céng s¶n géc gäi lµ "®ång chÝ th©n ¸i" th× tÊt nhiªn " ¤ng NguyÔn ph¶i thÊy ngay: Céng s¶n lµ mét chÕ ®é dÔ th­¬ng nhÊt thÕ giíÞ

Nhê anh chñ bót mét tê b¸o Céng s¶n h­íng dÉn, b¸c Hå dÇn dÇn viÕt ®­îc nh÷ng mÈu tin ng¾n. §©y lµ ®o¹n m« t¶ thêi kú b¸c häc lµm b¸o:

"... Khi thÊy viÕt ®· bít sai lÇm «ng chñ bót b¶o «ng NguyÔn: " B©y giê anh viÕt dµi h¬n mét tÝ, viÕt ®é b¶y t¸m dßng" ¤ng NguyÔn viÕt b¶y, t¸m dßng.

DÇn dÇn «ng NguyÔn cã thÓ viÕt c¶ mét cét b¸o vµ cã khi dµi h¬n. Lóc bÊy giê, ng­êi chñ bót b¹n th©n cña «ng NguyÔn khÏ b¶o: "B©y giê anh viÕt ng¾n l¹Þ ViÕt tõng nµy hoÆc tõng nµy dßng. Kh«ng viÕt dµi h¬n."

"¤ng NguyÔn thÊy r»ng ph¶i rót ng¾n còng khã nh­ tr­íc kia ph¶i kÐo dµÞ Nh­ng còng hÕt søc cã g¾ng. Vµ «ng thµnh c«ng. ¤ng b¾t ®Çu VµO LµNG B¸O tõ ® " (trang 32-33).

Tµi nghÖ míi viÕt ®­îc mét cét b¸o ®· bÞ chñ bót b¶o ph¶i viÕt ... ng¾n l¹Þ ThÕ mµ mÇm non b¸o chÝ NguyÔn ¸i Quèc ®· khoe ng¾ng lªn lµ m×nh "vµo lµng b¸o" råi ! nÕu ë miÒn Nam tr­íc n¨m 1975, víi v¨n tµi "b¶y t¸m dßng" nh­ thÕ, ký gi¶ NguyÔn ¸i Quèc may ph­íc l¾m th× xin ®­îc lµm ®µn em cña «ng V¨n §« chuyªn trÞ ®i nhÆt tin xe c¸n ch

Nh÷ng bµi häc vÒ b¸o chÝ cña b¸c còng ch¼ng gièng aÞ Trong khi mét ký gi¶ ph¶i häc c¸ch s¨n tin, viÕt tin, ®iÒu tra, pháng vÊn v.v... th× bµi häc mµ anh chñ bót Céng s¶n d¹y b¸c quanh ®i quÈn l¹i vÉn lµ: "ViÕt n¨m, s¸u dßng". B©y giê, ph¶i viÕt dµi mét tÝ ®é b¶y t¸m dßng". "B©y giê, ph¶i viÕt ng¾n l¹Þ" Khi viÕt håi ký khoe m×nh "vµo lµng b¸o" tÊt nhiªn b¸c ph¶i tr×nh lµng tÊt c¶ nh÷ng bµi häc hay ho s¸ng gi¸ nhÊt, nh÷ng c©u ®èi tho¹i s©u s¾c nhÊt gi÷ thµy trß b¸c. C¸i s©u s¾c nhÊt Êy chØ lµ chuyÖn viÕt ng¾n, viÕt dµi !

Nh­ng b¸o chÝ kh«ng ph¶i lµ n¹n nh©n duy nhÊt. Sau khi hµnh h¹ lµng b¸o, b¸c quay qua tra tÊn, ®Êu tè lµng v¨n.

TrÇn D©n Tiªn kÓ tiÕp:

"VÒ v¨n häc, «ng NguyÔn thÝch ®äc SÕch-Pia (ShakeSpeare) vµ §Ých-ken (Dickens) b»ng tiÕgn Anh, Lç TÊn b»ng tiÕng Trung Hoa vµ Huy-g« (Hugo), D«-la (Zola) b»ng tiÕng Ph¸p. A-na-ton Ph¬-r¨ng-s¬ (Anatole France) vµ Lª-¤ng T«n-stoi (Leon Tolstoi) cã thÓ nãi lµ nh÷ng ng­êi §ì §ÇU V¡N HäC cho «ng NguyÔn.

§äc nh÷ng truyÖn ng¾n cña A-na-t«n Ph¬-r¨ng-X¬ vµ cña Lª-«ng T«n-st«i, «ng NguyÔn thÊy høng thó vÒ v¨n ch­¬ng gi¶n ®¬n vµ tù nhñ: "Ng­êi ta chØ cÇn viÕt ®iÒu g× ng­êi ta thÊy vµ c¶m, b»ng c¸ch n¾m lÊy mµu s¾c vµ ho¹t ®éng cña sù vËt, nh­ thÕ th× viÕt cun~g kh«ng khã l¾m. " (trang 33).

Riªng lêi tù nhñ cña b¸c ®· lµ mét c©u nhËn ®Þnh vÒ v¨n ch­¬ng l¶m nh¶m, lñng cñng vµ cã thÓ khiÕn c¸c «ng Antole France vµ Leon Tolstoi khãc thÐt. ViÕt ®iÒu g× "ng­êi ta thÊy vµ c¶m" th× ®­îc råi, nh­ng l¹i "b»ng c¸ch n¾m lÊy (?) mµu s¾c vµ ho¹t ®éng cña sù vËt" th× lµ nghÜa thÕ nµá

Lª-«ng T«n-st«i vµ A-na-t«n Ph¬-ra)ng-X¬ lµ 2 nhµ v¨n xÊu sè nhÊt. Hä lµ thñ ph¹m gîi høng cho b¸c Hå l¨n x¶ vµo lµng v¨n, g©y cho b¸c c¶m t­ëng "viÕt cun~g kh«ng khã l¾m."

Nh­ng c¸i téi lín nhÊt cña hä lµ "®ì ®Çu v¨n häc" cho Hå chÝ Minh. §ì ®Çu b»ng c¸ch nµá §äc v¨n Hå? Söa v¨n Hå? khuyÕn khÝch Hå viÕt? Giíi thiÖu t¸c phÈm cña Hå? ChØ cho Hå nh÷ng s¸ch cÇn ®äc? Nh÷ng chuyÖn cÇn häc? Th­ tõ qua l¹i bµn chuyÖn v¨n ch­¬ng víi Hå? H­íng dÉn Hå vµo lµng v¨n?

May ph­íc cho «ng v¨n sÜ Nga vµ «ng v¨n sÜ Ph¸p nµy: C¶ hai ®Òu kh«ng sèng ®ång thêi víi Hå. C¶ hai chØ cã mét hµnh ®éng liªn hÖ víi Hå duy nhÊt lµ hä viÕt s¸ch ®Ó l¹i cho ®êi, vµ Hå ®äc ®­îc, høng thó vÒ "v¨n ch­¬ng gi¶n ®¬n" cña hä, thÕ th«Þ C¸i viÖc Hå mõng rì reo lªn: hai «ng Êy ®ì ®Çu v¨n häc cho t«i ! hoµn toµn ngoµi dù t­ëng cña hä, ngoµi trÝ t­ëng t­îng cña ng­êi b×nh th­êng.

§äc s¸ch cña ng­êi x­a, c¶m høng v× s¸ch råi cÇm bót viÕt v¨n, lµm th¬ ... chuyÖn Êy x¶y tíi cho nhiÒu ng­êÞ Nh­ng nhËn v¬ t¸c gi¶ cuèn s¸ch lµ ng­êi "®ì ®Çu v¨n häc" cho m×nh th× cæ kim, §«ng T©y chØ cã mÇm non v¨n nghÖ Hå chÝ Minh d¸m lµm c¸i c«ng viÖc nhËn qu¬, nhËn quµng tr¬ trÏn ®Õn thÕ.

Trong tÊt c¶ nh÷ng tr­êng hîp "thÊy kÎ sang b¾t quµng lµm hä" cña d©n ViÖt, còng ch­a tõng cã vô nhËn quµng nµo kh«i hµi h¬n.

Theo g­¬ng b¸c, nh÷ng anh v¨n c«ng chuyªn lµm vÌ cã thÓ h« ho¸n "NguyÔn Du ®· ®ì ®Çu v¨n häc cho t«i" bëi v× c¸c anh Êy ®· ®äc vµ thÝch truyÖn KiÒô

C¸c thi hµo, thi b¸ Lý B¹ch, §ç Phñ, B¹ch C­ DÞ v.v... sÏ can téi "®ì ®Çu v¨n häc" cho mét «ng chuyªn lµm th¬ qu¶ng c¸o thuèc ho Bµ lang träc v× «ng nµy còng mª ®äc §­êng thi d÷ l¾m .

B¸c cã viÕt mét sè truyÖn ng¾n, ®­îc tê "Nh©n §¹o" ®¨ng t¶Þ Nh©n ®¹o kh«ng ph¶i lµ mét tê b¸o v¨n ch­¬ng. Nã lµ tê truyÒn ®¬n qu¶ng c¸o chÕ ®é Céng s¶n. TruyÖn ng¾n ®­îc ®¨ng trªn "Nh©n §¹o" kh«ng chøng tá v¨n tµi, chØ thÓ hiÖn kh¶ n¨ng lµm ®Çy tí Céng s¶n.

VÒ t¸c phÈm lín cña Hå th×:

"¤ng NguyÔn chØ viÕt mét quyÓn s¸ch duy nhÊt lµ quyÓn: "B¶n ¸n kÕt téi chÖ ®é thùc d©n Ph¸p" quyÓn nµy gåm nh÷ng tµi liÖu chèng thùc d©n Ph¸p, TRÝCH TRONG NH÷NG S¸CH CñA NG¦êI PH¸P VIÕT §Ó ë TH¦ VIÖN QUèC GI¹" (trang 34)

Tµi s¸ng t¸c cña b¸c ®· yÕu kÐm mµ ®Õn kh¶ n¨ng viÕt s¸ch kÓ téi thùc d©n cña b¸c còng kh«ng kh C«ng t¸c cùc nhäc nhÊt cña mÇm non v¨n nghÖ NguyÔn ¸i Quèc lµ ch¹y vµo th­ viÖt cãp nhÆt nh÷ng trang s¸ch cña c¸c t¸c gi¶ Ph¸p, gom l¹i, lµm mét cuèn s¸ch cña m×nh, mµ l¹i lµ "QUYÓN S¸CH DUY NHÊT."

ë ®o¹n trªn, chó TrÇn D©n Tiªn ®­¬ng huyªnh hoang r»ng b¸c "kh«ng cã mét phót nµo quªn Tæ Quèc m×nh bÞ giµy xÐo vµ ®ång bµo m×nh bÞ ¸p bøc." (trang 34). Nh­ng tæ quèc bÞ giµy xÐo, ®ång bµo bÞ ¸p bøc thÕ nµo b¸c kh«ng viÕt (hay kh«ng viÕt næi) thµnh s¸ch. ViÖc Êy ®©u cã ®ßi hái ë b¸c mét kh¶ n¨ng s¸ng t¸c, t­ëng t­îng. ChØ cÇn ghi l¹i vông vÒ nh÷ng chuyÖn ®ang x¶y ra ë ViÖt Nam lµ b¸c cã mét cuèn s¸ch dµþ Nh­ng ng­êi ®­îc Leon Tolstoi vµ Anatole France "®ì ®Çu v¨n häc" chØ lµm næi mét viÖc lµ ®i chÐp nh÷ng trang s¸ch trong th­ viÖn, s¾p xÕp l¹i råi hïng dòng ký tªn!

Téi nghiÖp hai «ng Leon Tolstoi vµ Anatole France ! ChØ v× viÕt v¨n "gi¶n ®¬n" ®­îc b¸c thÝch mµ mang c¸i hä "®ì ®Çu v¨n häc" cho mét c©y bót qu¸ tåÞ

VÒ c«ng tr×nh s¸ng t¸c cña b¸c, TrÇn D©n Tiªn bèc:

"§Çy h¨ng h¸i, «ng NguyÔn viÕt c¶ mét vë kÞch RåNG TRE".(trang 34)

§¸ng lÏ chó Tiªn ph¶i viÕt: "¤ng NguyÔn viÕt vë kÞch Rång Tre" hoÆc "¤ng NguyÔn viÕt mét vë kÞch nhan ®Ò lµ Rång TrÑ" Nh­ng th«i, chuyÖn v¨n ch­¬ng b¸c lñng cñng th× nãi sao cho hÕt. (V¶ l¹i, trÔ råÞ NÕu b¸c cßn sèng, "NÕu cã b¸c trong ngµy vui di t¶n" th× ta ®· göi b¸c ®Õn trung t©m ViÖt ng÷ Hång Bµng tu nghiÖp lµ mäi chuyÖn em th¾m ngay, khái mÊt c«ng chª baÞ)

Xin quÝ vÞ ®éc gi¶ chó ý ®Õn ch÷ "c¶" trong c©u v¨n cña TrÇn D©n Tiªn. Ch÷ "c¶" lµm cho c©u v¨n nh­ reo lªn mét c¸ch l·ng xÑt. "...«ng NguyÔn viÕt C¶ mét vë kÞch. "C¶" kh«ng hµm ý tÊt c¶ (cã ai viÕt nöa vë kÞch råi ng­ng ®©ô) ViÕt c¶ mét vë kÞch th× cã g× lµ ghª gím, phi th­êng?

TrÇn D©n Tiªn reo hß th¸n phôc víi ngô ý r»ng: ngoµi cuèn s¸ch cãp nhÆt, b¸c cßn viÕt ®­îc mét vë kÞch n÷a ®Êþ ¤i chao! ChØ cÇn gië bÊt cø mét ®Æc san, bÝch b¸o nµo cña trÎ em trung häc miÒn Nam, chóng ta còng gÆp nh÷ng siªu nh©n ngang tµi víi b¸c "viÕt c¶ mét vë kÞch." Cã em viÕt c¶ hai ba vë kÞch lËn.

Vë kÞch Rång Tre hay ho cì nµá

TrÇn D©n Tiªn viÕt: "§¹i ý vìi kÞch nh­ thÕ nµy: Cã nh÷ng c©y tre th©n h×nh qu»n quÑä Nh÷ng ng­êi ch¬i ®å cæ lÊy vÒ ®Ïo gät thµnh con rång. Nã lµ mét ®å ch¬Þ Lµ con rång nh­ng thËt ra chØ lµ mét khóc trÑ Lµ mét khóc tre, nh­ng l¹i h·nh diÖn cã tªn vµ h×nh d¸ng con rång. Tuy vËy chØ lµ mét qu¸i vËt v« dông." (trang 34)

Tre, tróc lµ gièng mäc th¼ng. T©y con cã thÓ kh«ng biÕt, chø ng­êi gèc MÝt nh­ b¸c Hå ph¶i biÕt. Mét c©y tre mäc cong queo lµ ®· lµ hiÕm, ë ®©y b¸c Hå baá: "Cã nh÷ng c©y tre th©n h×nh qu»n quÑo" nghÜa lµ nhiÒô Nh­ lêi ¸n T÷ x­a nãi: "C©y quÝt mäc ë phÝa Nam s«ng Hoµi th× ngät, mäc ë phÝa B¾c s«ng Hoµi th× chua, lµ v× thñy thæ kh¸c nhaô" VËy nay, nh÷ng c©y tre mäc ë ngoµi ®êi th× th¼ng mµ mäc trong lßng b¸c l¹i qu»n quÑo ch¼ng lµ v× t©m ®Þa b¸c cong queo kh¸c th­êng ch¨ng?

Tre cong queo ®· hiÕm, mµ cong queo ®Õn ®é nh­ con r¾n, con rång uèn khóc th× ®óng lµ kim cæ kú quan. Trªn thÕ gian nh÷ng gièng c©y cong queo ®©u cã thiÕu g B¸c l¹i chän ®óng loµi c©y mäc th¼ng nhÊt, b¾t nã cong ®Ó viÕt kÞch th× ®óng lµ ®· "vËn dông hÕt ãc s¸ng t¹o", hÕt tiÖt lu«n.

§Êy lµ c¸i kho¶n chän vËt, b©y giê h·y xÐt c¸ch chän ng­êi cña kÞch t¸c gia Hå. Ng­êi ch¬i ®å cæ lµ ng­êi chuyªn s­u tÇm vµ cã thÓ bu«n b¸n ®å cæ. Mét c©y tre cong queo ®©u cã ph¶i lµ mét mãn ®å cæ ®¸ng ®Ó hä s­u tÇm. Nhµ ch¬i ®å cæ ®i kiÕm c©y tre cong ®· l¹, c¸i viÖc ®Ïo gät nã thµnh con rång cµng l¹ h¬n. ViÖc ch¬i ®å cæ kh«ng cho hä cã bµn tay tµi hoa cña mét nhµ ®iªu kh¾c. ViÕt nh­ thÕ th× còng kh«ng kh¸c g× kÓ chuyÖn r»ng ë bªn ®­êng cã mét khóc gç, cã mÊy anh chuyªn gia thiÕn heo ®em khóc gç vÒ ®eâ gät nã thµnh mét ... c©y ®ên!

Muèn ®Ïo gät c©y tre cong queo thµnh con rång, nh©n vËt kÞch cña b¸c ph¶i lµ mét nhµ ®iªu kh¾c, hay hÌn nhÊt th× còng lµ mét «ng thî méc khÐo taþ

Nh­ng kÞch cña b¸c nhÊt ®Þnh b¾t mÊy tay ch¬i ®å cæ h× hôc gät c©y tre thµnh con rång, coi bé hä còng gian khæ ¸c liÖt nh­ nh©n d©n bÞ b¸c b¾t biÕn sái ®¸ thµnh ... c¬m vËy! Anh nµo lät vµo tay b¸c còng hèc h¸c!

Vì kÞch ®­îc b¸c g¸n cho mét ý nghÜa cao siªu: "Lµ mét khóc tre, nh­ng l¹i h·nh diÖn cã tªn vµ h×nh d¸ng con rång."

Míi nghe t­ëng ghª, t­ëng s¸ng kiÕn míi l¹ Nh­ng ý kiÕn nµy, tiÕc thay, b¸c Hå l¹i thuæng cña tiÒn nh©n. Bµi th¬ "TiÕn sÜ giÊy" cña cæ nh©n th©m trÇm, s©u s¾c biÕt bao nhiªô C¸i anh chµng thuæng l¹i, ®em vÒ viÕt kÞch, lµm thµnh chuyÖn rång, chuyÖn r¾n võa ng« nghª võa ngí ngÈn ch¼ng ra lµm sao c

X­a nay, trong håi ký, bót ký, nh÷ng truyÖn tøc c­êi, nh÷ng hµnh ®éng lè bÞch, nh÷ng s¸ng t¸c vông d¹i, non kÐm ®­îc kÓ l¹i kh«ng ph¶i lµ hiÕm. Nh­ng khi kÓ nh÷ng chuyÖn Êy, t¸c gi¶ chØ cèt dùng l¹i mét thuë xa x­a, mét thêi non trÎ lóc mµ t¸c gi¶ ch­a tr­ëng thµnh, ch­a lµm ra c¸i g× nªn hån. ChØ nh÷ng thiªn tµi, thÇn ®ång míi cã nh÷ng thµnh tÝch lín lao ®¸ng khoe khoang tõ lóc cßn rÊt tr Ngoµi ra ng­êi ta kÓ l¹i chuyÖn cò ®Ó c­êi, ®Ó giÔu cît chót ®Ønh ... kiÓu nh­ mét ng­êi nh¾c l¹i c¸i bÖnh tÌ dÇm cña m×nh thêi bÐ d¹i, vËy th«i .

B¸c kh«ng ph¶i lµ thiªn tµi, thÇn ®ång. NÒn v¨n ch­¬ng, kÞch cîm cña b¸c dï ®­îc tíi hai v¨n hµo Nga vµ Ph¸p "®ì ®Çu v¨n häc" vÉn chØ lµ mét cuèn s¸ch cãp nhÆt, mét vë kÞch lÌm bÌm, dë Ñc . ThÕ mµ b¸c long träng ghi l¹i tÊt c¶ mét c¸ch nghiªm trang, nh­ ghi l¹i mét ®o¹n ®êi thµnh c«ng lín lao, víi nh÷ng thµnh tÝch to lín !

T×nh yªu qu¶ thùc ®· lµm ng­êi ta mï qu¸ng. B¸c si mª b¸c qu¸ nªn kh«ng bao giê thÊy næi sù lè bÞch cña ng­êi yªô

"Trong thêi gian ë Paris, «ng NguyÔn sèng rÊt cùc khæ..." (trang 34).

¤ hay ! §· vµo lµng b¸o T©y lµ ngon råi, kháe råi sao cßn "rÊt cùc khæ." T©y vèn träng nhµ v¨n, nhµ b¸ä ¤ng nhµ v¨n, kÞch t¸c gia kiªm ký gi¶ NguyÔn ¸i Quèc sao l¹i th¶m vËû

H·y nghe chó TrÇn D©n Tiªn kÓ tiÕp: "§Ó kiÕm tiÒn, «ng NguyÔn lµm nghÒ röa ¶nh vµ phãng ®¹i ¶nh. ChÝnh cô Phan Chu Trinh ®· d¹y cho «ng NguyÔn nghÒ nµþ" (trang 34).

(ë ®©y chóng ta l¹i cã dÞp thÊy tÊm lßng bao dung cña nhµ c¸ch m¹ng Phan Chu Trinh. GÆp mét kÎ lÊc cÊc, b¾ng nh¾ng nh­ Hå, «ng vÉn kh«ng giËn, kh«ng ghÐt, vÉn d¹y nghÒ cho). Con ng­êi ®ãi nhÊt cña lµng b¸o T©y, ngoµi nghÒ röa ¶nh, cßn cã mét c¸i "giãp" cao quÝ h¬n:

"¤ng lµm c¶ nghÒ S¥N VÏ §å Cæ. ë Paris cã nhiÒu nhµ LµM GI¶ §å Cæ TRUNG QUèC; hä lµm ®å gç, b×nh phong vµ nh÷ng vËt kh¸c b¾t ch­íc theo kiÓu Trung Quèc. Hä s¬n b»ng s¬n NhËt vµ vÏ hoÆc viÕt nh÷ng ch÷ ngo»n ngoÌo gi¶ ch÷ Trung Quèc. Nh÷ng bµ quÝ téc gi¶, nh÷ng träc phó rÊt ham nh÷ng vËy Êy, kh«ng biÕt lµ ®å gi¶ vµ mua rÊt ®¾t. C«ng viÖc s¬n vÏ gi¶ ®å cæ Trung quèc rÊt dÔ cho «ng NguyÔn, KH¤NG MAY ®Êy chØ lµ m«t. c«ng viÖc hµng mïa, mçi n¨m chØ lµm vµi th¸ng." (trang 34-35)

èi trêi ! Hãa ra b¸c Hå chÝ Minh rùc rì tªn vµng cña chóng nã ®i lµm c¸i nghÒ chÕ t¹o ®å cæ gi¶ ®Ó lõa bÞp mÊy bµ giµ!

T­ëng t­îng ra c¸i mÆt b¸c nghÖt, c¸i l­ìi b¸c thÌ, c¸i tay b¸c cÆm côi viÕt nh÷ng ch÷ "ngo»n ngoÌo" gi¶ lµm ch÷ Trung Quèc, thÊy "anh minh" kh«ng thÓ t¶ ®­îc, chØ h¬i kÐm l­¬ng thiÖn tÝ th«Þ

§äc ®Õn chç nµy, ta thÊy mét nghi vÊn v¨n häc ®· ®­îc gi¶i to¶, ®· cã lêi gi¶i thÝch. QuÝ vÞ cßn nhí: khi viÕt vë kÞch Rång Tre, b¸c "s¸ng t¹o" r»ng: "Nh÷ng ng­êi ch¬i ®å cæ ®em khóc tre cong quÑo vÒ ®Ïo gät thµnh con rång v.v..." ThËt ra cã lÏ b¸c ®Þnh viÕt: "nh÷ng ng­êi LµM §å Cæ ®em khóc tre vÒ ®Ïo gät..."

Lµm ®å cæ? ë trªn ®êi ®©u cã lo¹i ng­êi tµi ba ®Õn thÕ. Mãn ®å ®­îc coi lµ cæ, ph¶i cã bµn tay cña thêi gian xi¸ vé KÎ lµm c¸i ®Üa thêi Khang Hy còng chØ lµ mét anh thî ®å gèm chuyªn lµm ®Üa lµm chÐn. Tr¨m n¨m, ngµn n¨m sau, mét mãn ®å tÇm th­êng hãa ra ®å cæ. §©u cã ai lµm ra mét mãn g× råi lËp tøc biÕn nã giµ ®i vµi tr¨m n¨m thµnh ®å cæ. §å cæ kh«ng ai lµm ®­îc trõ phi nã lµ ®å ... gi Vµ ®ã lµ nghÒ cña chµng.

B¸c ngåi lµm ®å cæ gi¶ hung h·ng qu¸ nªn nã nhËp t©m, hãa ra nã mÐo mã nghÒ nghiÖp, khi viÕt kÞch còng ®­a ®¹i c¸i nghÒ bÊt l­¬ng ®ã v« t¸c phÈm vµ kh¸n gi¶ míi cã dÞp thÊy "ng­êi ch¬i ®å cæ" l¹i cã kh¶ n¨ng ®Ïo rång, gät ph­îng!

¤i chao! NÕu trêi kh«ng xui, ®Êt kh«ng khiÕn cho b¸c tù khoe ra th× bè ai mµ biÕt ®­îc b¸c l¹i cã lóc ch¬i nh÷ng trß gian vÆt, bÊt nh©n, ®i lõa läc mÊy bµ giµ khê kh¹o nh­ thÕ !

Còng ë chç nµy, thªm mét lÇn n÷a ta biÕt TrÇn D©n Tiªn chÝnh lµ b¸c. NÕu ®øa kh¸c viÕt håi ký giïm b¸c mµ l¹i phang ra c¸i nghÒ lõa bÞp bµ giµ cña b¸c thña thiÕu thêi, khiÕn b¸c nom buån c­êi qu¸ nh­ thÕ th× ®éi ngò v¨n n« sÏ xóm l¹i khiÒn nã thÊy mÑ

B¸c cã hai nghÒ ®é th©n. C¸i nghÒ cô Phan Chu Trinh d¹y cho (röa ¶nh, phãng ®¹i ¶nh) th× oai hïng, l­¬ng thiÖn mµ c¸i nghÒ b¸c tù kiÕm lÊy l¹i bÊt l­¬ng qu¸ ®i th«Þ Sao kh«ng noi g­¬ng nh÷ng l·o «ng di t¶n rùc rì tªn vµng, th­êng cµy hay giãp phom phom mµ giãp nµo còng ®µng hoµng c

Lóc Êy cßn trÎ tóng ®ãi, chµng thanh niªn NguyÔn ¸i Quèc bÊn qu¸ ph¶i sinh nhai b»ng c¸i nghÒ lõa bÞp. Th«i th× còng th«ng c¶m, bá qu¹ Nh­ng khi viÕt håi ký, b¸c ®· giµ ®Çu råi, ®· biÕt suy nghÜ, ®¾n ®o råi, thÕ mµ cßn lªn giäng tiÕc hïi hôi: "KH¤NG MAY, ®©y chØ lµ mét c«ng viÖc hµng mïa, mçi n¨m chØ lµm vµi th¸ng." !

B¸c kh«ng may mét, th× nh©n d©n ViÖt Nam kh«ng may m­êÞ

Gi¶ thö r»ng c¸i trß s¬n ®å cæ bÞp bµ ®Çm giµ cña b¸c lóc ®ã mµ phån thÞnh, b¸c may m¾n h¬n, kiÕm ¨n kh¸ h¬n, bËn rén suèt bèn mïa th× cã lÏ b¸c ®· thµnh mét tay s¬n ®å cæ gi¶ chuyªn nghiÖp vµ, víi sù chÞu khã, tµi l¸u c¸ vÆt, b¸c sÏ thµnh c«ng. N­íc Ph¸p cã thªm mét th»ng bÞp nh­ng n­íc ViÖt tho¸t ®­îc mét kÎ h¹i n­íc, tµn d©n .

Kh«ng may thËt. Uæng thËt. KiÒu Phong còng tiÕc hïi hôÞ