Khãa häp th­êng niªn lÇn thø 55 cña ñy ban Nh©n quyÒn LHQ n¨m nay khai m¹c t¹i GenÌve ngµy 22.3 vµ kÐo dµi cho ®Õn 30.4.99. Sù kiÖn b¶n Phóc tr×nh chuyÕn ®i ®iÒu tra t×nh tr¹ng ®µn ¸p t«n gi¸o t¹i ViÖt Nam trung tuÇn th¸ng 10 n¨m ngo¸i (1998) cña «ng Abdelfattah Amor ch­a ®­îc chÝnh thøc ®äc tr­íc §iÖn Quèc Liªn mµ ®· thÊt tho¸t loan qua ba h·ng th«ng tÊn Reuters, AP, AFP, lµ ®iÒu hy h÷u, ch­a hÒ xÈy ra.

Dï c¸c b¶n tin Êy viÕt ng¾n ch­a ®Çy mét trang, l¹i qu¸ s¬ l­îc, nh­ng vÉn lµm nhµ cÇm quyÒn Hµ Néi v« cïng giËn d÷. ¤ng Lª Sü V­¬ng Hµ, ph¸t ng«n nh©n bé Ngo¹i giao, ®· lªn tiÕng h«m 18.3 phñ nhËn b¶n phóc tr×nh vµ tè c¸o «ng Amor "kh«ng kh¸ch quan vµ thiÕu thiÖn chÝ". Hµ Néi cßn däa r»ng "Nh÷ng c¸ nh©n hay tæ chøc nµo ®Õn ViÖt Nam ho¹t ®éng cho nh©n quyÒn hay t«n gi¸o, lµm ph­¬ng h¹i néi bé cña ®Êt n­íc sÏ kh«ng cßn ®­îc chÊp nhËn". Mét lêi h¨m däa bÊt chÊp luËt ph¸p. Lµ quèc gia thµnh viªn cña LHQ, CHXHCNVN ph¶i thi hµnh ph¸n quyÕt cña ñy ban Nh©n quyÒn LHQ, ph¶i ®ãn tiÕp c¸c ph¸i ®oµn LHQ ®i ®iÒu tra. Chø kh«ng thÓ tù quyÒn cÊm c¶n.

B¶n Phóc tr×nh cña «ng Abdelfattah Amor, B¸o c¸o viªn LHQ ®Æc nhiÖm vÊn ®Ò ®µn ¸p t«n gi¸o trong thÕ giíi, dµi 66 trang : 35 trang vÒ t×nh h×nh vi ph¹m tù do t«n gi¸o trong thÕ giíi vµ 31 trang vÒ chuyÕn ®i ®iÒu tra ViÖt Nam tõ 19 ®Õn 28.10.98. ñy ban B¶o vÖ QuyÒn lµm Ng­êi ViÖt Nam xin h©n h¹nh chia xÎ víi c¸c c¬ quan truyÒn th«ng ng­êi ViÖt vµ céng ®ång c¸c t«n gi¸o trong vµ ngoµi n­íc c¸c th«ng tin quan träng ghi trong b¶n Phóc tr×nh cña «ng Amor, tr­íc ngµy b¶n nµy ®­îc chÝnh thøc c«ng bè.

Phóc tr×nh mang tªn "QuyÒn d©n sù vµ chÝnh trÞ, ®Æc biÖt viÖc BÊt bao dung t«n gi¸o - ChuyÕn viÕng th¨m ViÖt Nam (phÇn bæ sung)". Gäi lµ phóc tr×nh nh­ng ®Ých thÞ lµ b¶n C¸o tr¹ng nghiªm kh¾c tè c¸o Nhµ n­íc céng s¶n ViÖt Nam ®µn ¸p c¸c t«n gi¸o. Sau phÇn DÉn nhËp, b¶n Phóc tr×nh chia lµm 4 phÇn. PhÇn mét, nãi vÒ Ph¸p chÕ ViÖt Nam trong lÜnh vùc bao dung vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng ; PhÇn hai nãi vÒ ChÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc bao dung vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng ; PhÇn ba tr×nh bµy hiÖn tr¹ng c¸c céng ®ång t«n gi¸o (PhËt gi¸o, C«ng gi¸o, Cao §µi, Hßa H¶o, Tin Lµnh, Håi gi¸o) ; PhÇn bèn ®­a ra nh÷ng KÕt luËn vµ KhuyÕn thØnh.

ë phÇn DÉn nhËp, «ng Amor cho biÕt lý do ®Õn ViÖt Nam, lé tr×nh c¸c cuéc gÆp gì vµ nh÷ng khã kh¨n, ng¨n cÊm B¸o c¸o viªn LHQ thi hµnh c«ng t¸c. Ph¸i ®oµn «ng Amor ®Õn lµm viÖc t¹i Hµ Néi tõ ngµy 19 ®Õn 21.10.98, ë HuÕ hai ngµy 22-23.10, ë Saigon 24-27.10, ë T©y Ninh ngµy 27.10, ngµy 28.10 trë l¹i Hµ Néi. PhÝa chÝnh quyÒn thõa tiÕp «ng Amor gåm cã : thø tr­ëng ngo¹i giao, thø tr­ëng bé C«ng an, thø tr­ëng bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, Tr­ëng ban t«n gi¸o chÝnh phñ, Bé T­ ph¸p, ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o, còng nh­ c¸c vÞ ®¹i diÖn Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam, Gi¸o héi C«ng gi¸o, vµ Héi ®ång Ch­ëng qu¶n Tßa th¸nh T©y Ninh.

¤ng Amor tr¸ch cø nhµ cÇm quyÒn Hµ Néi ®· g©y "Nh÷ng c¶n trë nghiªm kh¾c vµ trÇm träng trong c¸c cuéc tiÕp xóc riªng t­ vµ däc nh÷ng lÇn di chuyÓn (...) ; kh«ng ®­îc gióp ®ì ®Õn quËn NghÜa Hµnh ë Qu¶ng Ng·i gÆp gì Hßa th­îng l·nh ®¹o Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt (GHPGVNTN) ThÝch HuyÒn Quang. Cßn bÞ ®éng ch¹m ®Õn c¬ thÓ bëi nhiÒu c¸ nh©n mÆc th­êng phôc tù nhËn ®¹i diÖn chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, nh­ng l¹i kh«ng chÞu xuÊt tr×nh chøng minh th­ cña hä, ng¨n c¶n kh«ng cho B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm gÆp ThÝch Qu¶ng §é, ThÝch TuÖ Sü, ThÝch TrÝ Siªu, c¸c thµnh viªn thuéc GHPGVNTN võa ®­îc tr¶ tù do trong khu«n khæ ©n x¸ cña nhµ cÇm quyÒn ViÖt Nam".

Do yªu cÇu, B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm ®· ®­îc ®Õn tr¹i c¶i t¹o Z 30A ë Xu©n Léc tØnh §ång Nai tiÕp xóc víi ba thµnh viªn thuéc GHPGVNTN, ThÝch Kh«ng T¸nh, ThÝch NhËt Ban vµ ThÝch ThiÖn Minh. §Õn n¬i míi biÕt ThÝch NhËt Ban ®· ®­îc tr¶ tù do mét h«m tr­íc (...) Cuéc tiÕp xóc víi ThÝch Kh«ng T¸nh vµ ThÝch NhËt Ban chØ thùc hiÖn theo quy ­íc LHQ sau mét thêi gian dµi th­¬ng th¶o t¹i chç víi qu¶n gi¸o tr¹i ; tuy nhiªn B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm ®· tù ý rót ng¾n cuéc tiÕp xóc v× qu¶n gi¸o tr¹i liªn tôc xuÊt hiÖn vµ sau cïng ngåi c¹nh bªn, lµm mÊt tÝnh c¸ch riªng t­ cña cuéc tiÕp xóc. MÆt kh¸c, sau khi kiÓm so¸t, ng­êi qu¶n gi¸o nµy tuyªn bè lµ thµnh viªn cña GHPGVNTN ThÝch HuÖ §¨ng vµ ba tu sÜ C«ng gi¸o John Bosco Ph¹m Minh TrÝ, Bernard NguyÔn ViÕt Hu©n, Michael NguyÔn V¨n TÝnh kh«ng cã mÆt ë tr¹i nµy. MÆc dï nhiÒu nguån tin phï hîp vµ ®¸ng tin cËy x¸c nhËn sù hiÖn diÖn cña hä.

"Dï B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm thØnh cÇu, nh­ng c¸c vÞ ®¹i diÖn bé Ngo¹i giao kh«ng chÞu cung cÊp danh s¸ch c¸c tï nh©n t«n gi¸o ®­îc tr¶ tù do, th¸c cí r»ng bé kh«ng ®­îc c¸c c¬ quan liªn hÖ th«ng tin. T¹i TP Hå ChÝ Minh, B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm gÆp gì riªng víi ng­êi ®¹i diÖn Tin Lµnh, Môc s­ Paul ¸i. Ng­êi ta sÏ hiÓu r»ng, hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cña cuéc viÕng th¨m nµy h¹n chÕ nguån th«ng tin mµ lÏ ra B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm cã thÓ thu tËp vµ nay tr×nh bµy qua b¶n phóc tr×nh".

KÕt thóc phÇn DÉn nhËp, «ng Amor, B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm, "nh¾c nhë ChÝnh phñ ViÖt Nam vÒ tÝnh tÊt yÕu ph¶i t«n träng nh÷ng quy ­íc vµ b¶o ®¶m liªn quan ®Õn nhiÖm kú cña «ng, ®Æc biÖt lµ quyÒn tù do ®i l¹i vµ tù do tiÕp xóc bÊt cø ai cã kh¶ n¨ng soi s¸ng cho «ng, mµ kh«ng bÞ c©u thóc vµ bÞ buéc vµo c¸c hËu qu¶ xÊu".

Chóng t«i xin ®i ngay vµo phÇn KÕt luËn vµ KhuyÕn thØnh cña «ng Amor mµ chóng t«i cho lµ thùc tÕ vµ quan träng nhÊt, võa nãi lªn râ rµng thùc c¶nh t«n gi¸o t¹i ViÖt Nam võa ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ. Tõ tr­íc tíi nay, ch­a cã v¨n kiÖn nµo cña LHQ x¸c ®¸ng nh­ thÕ.

KÕt LuËn vµ KhuyÕn ThØnh cña LHQ (PhÇn Bèn) :

T¸m trang KÕt luËn vµ KhuyÕn thØnh dµy ®Æc nh÷ng sù kiÖn vµ yªu s¸ch. Chóng t«i xin tãm gän nh÷ng ®iÓm quan träng nhÊt :

"1. Trong khi ®iÒu 18 cña C«ng ­íc quèc tÕ vÒ c¸c QuyÒn D©n sù vµ ChÝnh trÞ còng nh­ ®iÒu 1 trong Tuyªn ng«n lo¹i trõ mäi h×nh thøc BÊt bao dung vµ Ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi t«n gi¸o hay tÝn ng­ìng, quy ®Þnh mäi h¹n chÕ ph¶i th«ng qua luËt ph¸p (...) khi c¸c h¹n chÕ nµy cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ an ninh, trËt tù vµ sù lµnh m¹nh c«ng céng, ®¹o ®øc hay nh÷ng tù do c¨n b¶n cña ng­êi kh¸c, th× ®iÒu 70 trªn HiÕn ph¸p ViÖt Nam l¹i dùa vµo c¸c "chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc" rÊt m¬ hå vµ co gi¶n (...) ®­a tíi c¸c h¹n chÕ kh«ng ®­îc luËt quèc tÕ dù liÖu.

"2. §iÒu 4 cña HiÕn ph¸p ®Æt ra nguyªn t¾c "lùc l­îng l·nh ®¹o" cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (...) ThÕ th× c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc lµ chÝnh s¸ch cña §¶ng víi mét b¶n th©n ý thøc hÖ xem t«n gi¸o nh­ thuèc phiÖn, nghÜa lµ ph¶i ®¸nh ®æ. Dï sau nµy cã diÔn biÕn sang c«ng nhËn t«n gi¸o, nh­ ChØ thÞ ngµy 2.7.98 c«ng nhËn t«n gi¸o lµ nhu cÇu t©m linh, tuy vÉn cè c«ng chØ huy t«n gi¸o, dïng t«n gi¸o nh­ c«ng cô chÝnh trÞ.

"3. ý thøc hÖ céng s¶n lµ "t«n gi¸o cña Nhµ n­íc hay Quèc gi¸o", luËn cø nµy luËt quèc tÕ kh«ng ®Æt thµnh vÊn ®Ò, mµ chØ xem xÐt ë møc ®é biÓu d­¬ng cña ý thøc hÖ Êy. (...) §iÒu cÇn yÕu lµ c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc kh«ng nªn gi¸m hé t«n gi¸o trong viÖc ®Þnh nghÜa néi dung, kh¸i niÖm hay c¸c giíi h¹n cña t«n gi¸o, v­ît khái c¸c ®iÒu quan yÕu dù liÖu trong Tuyªn ng«n n¨m 1981 lo¹i trõ mäi h×nh thøc BÊt bao dung vµ Ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi t«n gi¸o hay tÝn ng­ìng vµ C«ng ­íc quèc tÕ vÒ QuyÒn d©n sù vµ chÝnh trÞ.

"4. NhiÒu ®iÒu kho¶n trong NghÞ ®Þnh 69, c¸c H­íng dÉn sè 500 vµ 379, ChØ thÞ ngµy 2.7.98, NghÞ ®Þnh Quy chÕ qu¶n chÕ hµnh chÝnh 31/CP còng nh­ bé luËt H×nh sù ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò nghiªm träng so víi luËt quèc tÕ (...) khiÕn vi ph¹m tù do tæ chøc cña c¸c céng ®ång t«n gi¸o (...) ; kiÓm so¸t qu¸ chÆt chÏ nh÷ng sinh ho¹t t«n gi¸o (...) ; ng¨n cÊm quan hÖ cña giíi tu sÜ ViÖt Nam víi ng­êi ®ång ®¹o ë n­íc ngoµi (...) ; sù tù do in Ên c¸c s¸ch t«n gi¸o bÞ ng¨n cÊm v× chØ do nhµ xuÊt b¶n cña Nhµ n­íc kiÓm so¸t (...), ch¼ng kh¸c g× mét h×nh thøc kiÓm duyÖt.

"5. RÊt nhiÒu ®iÒu kho¶n trong c¸c ChØ thÞ, NghÞ ®Þnh, H­íng dÉn... thuéc lÜnh vùc t«n gi¸o rÊt m¬ hå, kh«ng chÝnh x¸c, hæ lèn (fourre-tout)... ®­a tíi sù b¾t bí, giam cÇm, tï ®µy, dï c¸c sinh ho¹t t«n gi¸o hoµn toµn phï hîp víi luËt quèc tÕ.

"6. Nh÷ng ®iÒu kho¶n m¬ hå cho phÐp trõng ph¹t c¸c biÓu hiÖn xuÊt ph¸t tõ tù do t«n gi¸o hay tÝn ng­ìng phï hîp theo luËt quèc tÕ. Nh­ NghÞ ®Þnh 31/CP cho phÐp qu¶n chÕ hµnh chÝnh bÊt cø ai x©m ph¹m "an ninh quèc gia" mµ kh«ng cÇn th«ng qua tßa ¸n. ¤ng Amor nh¾c l¹i vµ ®ång t×nh víi lêi kÕt luËn vµ khuyÕn thØnh cña Tæ Hµnh ®éng chèng b¾t bí tr¸i phÐp phóc tr×nh ngµy 18.1.95 t¹i diÔn ®µn LHQ nh­ sau : "Liªn quan ®Õn bé LuËt H×nh sù vÒ nh÷ng téi ph¹m x©m ph¹m an ninh quèc gia, ®Æc biÖt ®iÒu 73, Tæ Hµnh ®éng gîi ý nªn thay ®æi ®Ó cho viÖc trõng ph¹t ®­îc minh b¹ch , lµm sao cho ai còng biÕt râ kh«ng lËp lê n­íc ®«i ®iÒu cÊm kþ.

"7. ChØ thÞ ngµy 2.7.98 cña Bé ChÝnh trÞ râ rµng lµ ®· xem t«n gi¸o nh­ mét c«ng cô tuyªn truyÒn cho Ban D©n vËn, §¶ng vµ nhµ cÇm quyÒn, phôc vô cho c¸c chÝnh s¸ch nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, an ninh, quèc phßng (...). T«n gi¸o nh­ lµ vËt thÓ chÝnh trÞ, chø kh«ng cßn lµ t¸c nh©n cña x· héi, tù do quyÕt ®Þnh lÊy vËn mÖnh m×nh. Cuèi cïng mét chñ tr­¬ng nh­ thÕ ph¶n chèng víi tù do t«n gi¸o hay tÝn ng­ìng nh­ luËt quèc tÕ quy ®Þnh".

Sau mÊy kÕt luËn quan träng Êy, «ng Amor khuyÕn thØnh Nhµ n­íc ViÖt Nam c¸c ®iÒu sau ®©y :

"1. B¶o ®¶m sù t­¬ng hîp gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ViÖt Nam víi luËt quèc tÕ, nh­ Tuyªn ng«n lo¹i trõ mäi h×nh thøc BÊt bao dung vµ Ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi t«n gi¸o hay tÝn ng­ìng n¨m 1981 vµ C«ng ­íc quèc tÕ vÒ c¸c QuyÒn d©n sù vµ chÝnh trÞ.

"2. Hßa dÞu vµ hñy bá mäi h¹n chÕ ®èi víi tù do t«n gi¸o, mÆt kh¸c lo¹i trõ c¸c thµnh ng÷ hay kh¸i niÖm m¬ hå, kh«ng chÝnh x¸c vµ hæ lèn (fourre-tout) ®Ó mäi ng­êi hiÓu râ ®iÒu cÊm kþ.

"3. C«ng nhËn vai trß tÝch cùc cña c¸c t«n gi¸o, b»ng c¸ch ly khai chÝnh s¸ch chèng t«n gi¸o, cho phÐp c¸c t«n gi¸o sinh ho¹t mµ kh«ng bÞ nhµ cÇm quyÒn giíi h¹n hay kiÓm so¸t, vµ cho phÐp t«n t¹o c¸c n¬i thê ph­îng.

"4. Nh÷ng hiÖn tr¹ng trªn ®©y, nÒn ph¸p chÕ víi quyÒn lùc tèi cao cña nhµ cÇm quyÒn kiÓm so¸t chÆt chÏ, nh­ng còng b»ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vµ §¶ng vèn ­u t­ chuyÖn ng¨n ngõa mäi tæ chøc d¸m ®Æt l¹i vÊn ®Ò quyÒn lùc vµ ¶nh h­ëng cña nhµ n­íc, qua mét hÖ thèng kiÓm so¸t nghiªm kh¾c, nh­ bé m¸y hµnh chÝnh cña Ban t«n gi¸o, ba c¬ chÕ kiÓm so¸t x· héi vµ c¸c tæ chøc t«n gi¸o, lµ c«ng an khu vùc, hé khÈu vµ lý lÞch.

"5. C¸c kh«ng gian kiÓm so¸t tù do t«n gi¸o ph©n tÝch trªn ®©y xen kÏ vµo hoµn c¶nh h¹n chÕ chung, ®Õn c¶ cÊm ®o¸n trong ph¹m vi t«n gi¸o. Cho nªn ®iÒu chñ yÕu lµ nh÷ng kh«ng gian tù do cÇn ®­îc dµn tr¶i dÇn dÇn ®Õn toµn thÓ ph¹m vi t«n gi¸o song song víi viÖc hñy bá c¸c h¹n chÕ bÊt hîp ph¸p so víi luËt quèc tÕ".

C¸c h¹n chÕ quan träng mµ «ng Amor nhÊn m¹nh trong phÇn KÕt luËn vµ KhuyÕn thØnh lµ :

a) C¸c céng ®ång t«n gi¸o (PhËt gi¸o, Cao §µi, Hßa h¶o, Håi gi¸o) kh«ng ®­îc tù do thiÕt lËp vµ duy tr× mét c¸ch ®éc lËp, ngo¹i trõ Gi¸o héi C«ng gi¸o vµ ®a sè c¸c Héi th¸nh Tin Lµnh ; tuy ë ®©y ph¶i nhÊn m¹nh sù kiÖn ñy ban §oµn kÕt C«ng gi¸o vµ Gi¸o héi Tin Lµnh ViÖt Nam ë Hµ Néi coi nh­ ho¹t ®éng bªn lÒ vµ xem nh­ nh÷ng vÝ dô ph¶n diÖn cña c¸c tæ chøc tù do. Trong khi Gi¸o héi C«ng gi¸o ®­îc ®éc lËp néi t¹i, th× c¸c Héi th¸nh Tin Lµnh mong manh h¬n. Sù ®éc lËp cña hä nhê ®· chèng tr¶ d÷ déi víi ¸p lùc c«ng khai muèn quy vÒ mét tæ chøc hîp nhÊt, vµ hä chØ ®­îc nhµ cÇm quyÒn c«ng nhËn trªn thùc tÕ chø kh«ng chÝnh thøc. VÒ mÆt ®ã, t×nh tr¹ng c¸c Héi th¸nh Tin Lµnh thuéc d©n téc Ýt ng­êi sÏ lµ ®èi t­îng kh¶o s¸t ®Æc thï h¬n.

Tr­êng hîp c¸c céng ®ång PhËt gi¸o, Hßa H¶o, Cao §µi vµ Håi gi¸o, quy t¾c chung lµ h×nh thµnh nh÷ng tæ chøc do chÝnh quyÒn kiÓm so¸t hoÆc ph¶i chÞu s¸p nhËp vµo c¸c tæ chøc nµy. (...) §Æc biÖt nh­ tr­êng hîp Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt, Héi PhËt gi¸o Khmers Krom, cùu Héi ®ång Tßa th¸nh Cao §µi, vµ cùu Gi¸o héi PhËt gi¸o Hßa H¶o. Hoµn c¶nh cña c¸c tæ chøc kh«ng ®­îc c«ng nhËn nµy, cßn bÞ nhµ cÇm quyÒn cÊm ho¹t ®éng, sÏ lµ ®èi t­îng kh¶o s¸t d­íi ®©y.

"b) C¸c céng ®ång t«n gi¸o kh«ng ®­îc tù do qu¶n lý c¸c sinh ho¹t cña m×nh, ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng t«n gi¸o ph¶i ®Ö tr×nh cho nhµ cÇm quyÒn vµ ph¶i ®­îc chÊp thuËn ;

c) viÖc ®µo t¹o tu sÜ cña c¸c céng ®ång t«n gi¸o bÞ h¹n chÕ sè l­îng vµ ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn cho phÐp ;

d) sù bæ nhiÖm vµ phong chøc hµng gi¸o phÈm cao cÊp ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn chÊp thuËn ;

e) sù di chuyÓn vµ thuyªn chuyÓn c¸c nhµ tu hµnh ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn cho phÐp ;

f) sù x©y dùng vµ t«n t¹o c¸c n¬i thõa tù ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn chÊp thuËn, c¸c c¬ së t«n gÝao bÞ chiÕm dông sau n¨m 75 kh«ng ®­îc hoµn tr¶ mÆc dï hai H­íng dÉn 379 vµ 500 quy ®Þnh ;

g) c¸c s¸ch t«n gi¸o, v¨n hãa t«n gi¸o vµ t¹p chÝ t«n gi¸o do nhµ n­íc Ên hµnh, v× c¸c céng ®ång t«n gi¸o kh«ng ®­îc quyÒn cã nhµ xuÊt b¶n riªng. ViÖc kiÓm so¸t nµy lµ h×nh thøc kiÓm duyÖt ;

h) c¸c céng ®ång t«n gi¸o kh«ng ®­îc phÐp ho¹t ®éng qua lÜnh vùc x· héi, y tÕ, gi¸o dôc, v.v... Nh÷ng c¬ së v¨n hãa, gi¸o dôc, x· héi vµ bÖnh x¸ tÞch thu sau n¨m 75 kh«ng ®­îc nhµ cÇm quyÒn hoµn tr¶".

Trong b¶n Phóc tr×nh, «ng Amor còng nh¾c ®Õn viÖc "phong trµo gi¸o dôc tuæi trÎ Gia §×nh PhËt tö ViÖt Nam bÞ ph¸ vì ®Ó biÕn thµnh mét Chi héi Liªn hiÖp Thanh niªn cña §¶ng céng s¶n".

"Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt, tæ chøc PhËt gi¸o Khmer Krom, Cao §µi vµ Hßa H¶o bÞ cÊm ho¹t ®éng (...) Bëi vËy, c¸c tæ chøc nµy kh«ng ®­îc quyÒn sinh ho¹t t«n gi¸o b×nh th­êng, nÕu kh«ng muèn bÞ nhµ cÇm quyÒn trõng ph¹t gi¸n tiÕp qua c¸c biÖn ph¸p theo dâi, quÊy nhiÔu, qu¶n thóc, b¾t bí, giam cÇm, qu¶n chÕ, tï ®µy, c¶i t¹o, tÞch biªn gi¸o s¶n, v.v...

Do c¸c h¹n chÕ vµ ®µn ¸p nãi trªn, «ng Amor chµo ®ãn c¸c cuéc ©n x¸ n¨m ngo¸i, trong sè nµy cã c¸c nhµ l·nh ®¹o t«n gi¸o. Tuy nhiªn «ng cÊt lêi kªu gäi nhµ cÇm quyÒn Hµ Néi, «ng viÕt : "Sau khi trao tr¶ tù do cho c¸c tu sÜ vµ tÝn ®å, thËt cÇn thiÕt cho hä h­ëng mäi quyÒn tù do cña ng­êi c«ng d©n (nh­ phôc håi hé khÈu, hoµn tr¶ tµi s¶n, v.v...). B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm còng khuyÕn khÝch ChÝnh phñ ViÖt Nam më réng thªm c¸c biÖn ph¸p ©n x¸ cho mäi tï nh©n cßn bÞ giam gi÷ v× lý do sö dông «n hßa vµ chÝnh ®¸ng quyÒn tù do ng«n luËn, tÝn ng­ìng, t­ t­ëng vµ t«n gi¸o. (...) MÆt kh¸c, B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm cho r»ng kh«ng nªn cã nh÷ng kiÓm so¸t g©y vi ph¹m quyÒn tù do t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng, thÓ hiÖn qua nh÷ng h¹n chÕ, c­ìng bøc, cÊm ®o¸n vµ trõng ph¹t ®èi víi c¸c nhµ l·nh ®¹o t«n gi¸o, c¸c tÝn ®å, c¸c tæ chøc t«n gi¸o, c¸c n¬i thê tù, víi së h÷u tµi s¶n t«n gi¸o, viÖc in Ên xuÊt b¶n, cïng mäi sinh ho¹t".

"B»ng c¸ch ®ã, ViÖt Nam míi cã thÓ cñng cè vai trß cña m×nh trong céng ®ång nh©n lo¹i".

§Ó HiÓu Râ C¸c øc ChÕ vµ §µn ¸p T«n Gi¸o t¹i ViÖt Nam CÇn Trë L¹i 3 PhÇn §Çu cña B¶n Phóc Tr×nh :

PhÇn mét cña b¶n Phóc tr×nh ph©n tÝch chi ly vµ chØ trÝch sù ®µn ¸p t«n gi¸o dùa trªn nÒn t¶ng luËt ph¸p cña §¶ng céng s¶n vµ Nhµ n­íc. Khëi ®Çu víi nghÞch lý trªn HiÕn ph¸p, mét ®»ng ®iÒu 70 c«ng nhËn tù do t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng, mét ®»ng ®iÒu 4 quy ®Þnh "§¶ng céng s¶n ViÖt Nam, ... theo chñ nghÜa M¸c-Lª vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, lµ lùc l­îng l·nh ®¹o Nhµ n­íc vµ x· héi". ¤ng Amor nhËn ®Þnh : "Theo c«ng thøc vµ sù kÕt hîp nh­ thÕ, b¶n chÊt hai ®iÒu nµy ®· lµm c¶n trë tù do t«n gi¸o".

B»ng sù quan t©m, b»ng ph©n tÝch c¸c ®iÒu luËt vµ ®èi chiÕu víi thùc t¹i thÊy ®­îc qua chuyÕn ®iÒu tra 10 ngµy, b¶n Phóc tr×nh cña «ng Amor ®· lµm næi bËt : "2 NghÞ ®Þnh 69/H§BT n¨m 91 vÒ ho¹t ®éng t«n gÝao vµ 31/CP n¨m 97 vÒ Quy chÕ qu¶n chÕ hµnh chÝnh ; 2 H­íng dÉn ho¹t ®éng t«n gi¸o 379/TTg n¨m 93 vµ 500 HD/TGCP n¨m 93 ; còng nh­ ChØ thÞ 2.7.98 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o trong t×nh h×nh míi".

¤ng Amor ®¶ kÝch "c¸c téi x©m ph¹m "an ninh quèc gia" trong ch­¬ng mét cña bé luËt H×nh sù (®­a tíi c¸c ¸n tï, chung th©n hay tö h×nh) mµ «ng cho lµ qu¸ "m¬ hå" vµ "co gi¶n" nh»m ng¨n c¶n tù do t«n gi¸o, nh­ c¸c ®iÒu 73, 74, 81, 82, 205A, 199, 198 vµ 215". ¤ng nh¾c l¹i lêi ph¸n quyÕt tr­íc ®©y cña Tæ Hµnh ®éng chèng B¾t bí tr¸i phÐp ®i ®iÒu tra chÕ ®é nhµ tï t¹i ViÖt Nam th¸ng 10 n¨m 94 vµ phóc tr×nh tr­íc §¹i héi ®ång Nh©n quyÒn LHQ ngµy 18.1.95 : "B¶n viÕt hiÖn nay trong ®iÒu 73 m¬ hå ®Õn nçi cã thÓ dÉn ®Õn sù trõng ph¹t nh÷ng kÎ dïng b¹o ®éng cho nh÷ng môc tiªu chÝnh trÞ, mµ cßn trõng ph¹t c¶ nh÷ng ng­êi chØ hµnh xö chÝnh ®¸ng quyÒn tù do ng«n luËn vµ tù do t­ t­ëng cña hä".

PhÇn hai cña b¶n Phóc tr×nh nãi ®Õn chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong lÜnh vùc bao dung vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng. ë phÇn nµy, «ng Amor tr×nh bµy hai nguån th«ng tin. Mét nguån ngoµi chÝnh quyÒn vµ mét nguån do chÝnh quyÒn cung cÊp. Nguån ngoµi chÝnh quyÒn ®Õn tõ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, cho biÕt cã sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch t«n gi¸o sau n¨m 1990. Do c¸c biÕn ®éng trong thÕ giíi, nh­ bøc t­êng B¸ Linh sôp ®æ, chiÕn tranh l¹nh chÊm døt, xu thÕ toµn cÇu hãa khiÕn nhµ cÇm quyÒn ph¶i më cöa ®Ó b¶o vÖ quyÒn bÝnh, ®Æc biÖt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. §¶ng céng s¶n ph¶i thõa nhËn "gi¸ trÞ thùc dông" cña t«n gi¸o vµ quyÕt ®Þnh s¸p nhËp vµo chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. ChÝnh s¸ch míi ®èi víi t«n gi¸o trªn mÆt c«ng khai ®µnh bá r¬i môc tiªu hñy diÖt t«n gi¸o ; bao dung t«n gi¸o thÓ hiÖn qua viÖc cho tù do cóng kiÕn, nh­ng vÉn duy tr× nh÷ng h¹n chÕ ®Ó b¶o ®¶m sù can thiÖp vµo c¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o. Nh÷ng c«ng cô dïng kiÓm so¸t t«n gi¸o gåm cã :

"a) Ph¸p luËt, ®Æc biÖt bé LuËt H×nh sù, NghÞ ®Þnh qu¶n lý hµnh chÝnh 31/CP ;

"b) Bé m¸y hµnh chÝnh xö lý vÊn ®Ò t«n gi¸o gåm cã : Ban t«n gi¸o chÝnh phñ, Ban D©n vËn, MÆt trËn Tæ quèc vµ Bé C«ng an ;

"c) Ph¸t triÓn c¸c c¬ cÊu t«n gi¸o nhµ n­íc ®Ó dïng c¸c t«n gi¸o lµm hËu thuÉn chÝnh trÞ ;

"d) Ba c¬ cÊu kiÓm so¸t : C«ng an khu vùc, Hé khÈu vµ chÕ ®é Lý lÞch. C«ng an khu vùc theo dâi mäi ho¹t ®éng cña ng­êi d©n, ng¨n cÊm nh÷ng cuéc héi häp 3 ng­êi trë lªn, cã quyÒn cung cÊp hay tÞch thu hé khÈu. Hé khÈu, v¨n kiÖn hµnh chÝnh ghi râ qu¸ tr×nh sinh ho¹t cña ng­êi d©n do c«ng an khu vùc thiÕt lËp, lµ l¸ bïa hé mÖnh cho mäi sinh ho¹t x· héi. C«ng an khu vùc n¾m ®éc quyÒn ban ph¸t hay thu håi hé khÈu. Lý lÞch lµ v¨n kiÖn ghi ®ñ th«ng tin vÒ qu¸ khø cña ng­êi tu sÜ ®èi víi c¸ch m¹ng, chÝnh kiÕn hä tr­íc vµ sau thêi C¸ch m¹ng, ngay c¶ th©n nh©n hay b¹n bÌ cña ng­êi tu sÜ còng ph¶i kª khai tr×nh lªn Ban T«n gi¸o chÝnh phñ tr­íc khi ®­îc chÊp nhËn vµo hµng ngò tu sÜ"

PhÇn chÝnh quyÒn th«ng tin, th× "c¸c tu sÜ bÞ b¾t kh«ng v× lý do t«n gi¸o mµ v× ph¹m ph¸p ; giíi tu sÜ ®­îc tù do ®i l¹i theo kh¶ n¨ng cho phÐp cña nhµ cÇm quyÒn ®Þa ph­¬ng".

PhÇn ba cña b¶n Phóc tr×nh nãi ®Õn hiÖn tr¹ng c¸c céng ®ång t«n gi¸o. ë ®©y «ng Amor ghi l¹i "sè liÖu c¸c t«n gi¸o t¹i ViÖt Nam tÝnh ®Õn n¨m 1996 do nhµ cÇm quyÒn Hµ Néi cung cÊp. TÝnh ®æ ®ång lµ 7 triÖu 3 PhËt gi¸o, 4 triÖu 9 C«ng gÝao, 4 tr¨m ngh×n Tin Lµnh, 93 ngh×n Håi gi¸o, 1 triÖu mèt Cao §µi vµ 1 triÖu 2 Hßa H¶o. Toµn quèc cã 14 ngh×n chïa, 6 ngh×n nhµ thê c«ng gi¸o, 437 nhµ nguyÖn Tin Lµnh, 71 ®Òn thê Håi gi¸o, 896 Th¸nh thÊt Cao §µi, 115 Th¸nh thÊt Hßa H¶o".

¤ng Amor còng cung cÊp nguån tin phi chÝnh phñ, theo ®ã th× "PhËt gi¸o cã mÆt t¹i ViÖt Nam tõ 20 thÕ kû, 80% quÇn chóng theo PhËt gi¸o ; C«ng gÝao du nhËp ViÖt Nam tõ 1615 víi 6 triÖu tÝn ®å ; Cao §µi thµnh lËp n¨m 1926 víi 3 triÖu tÝn ®å ; Hßa H¶o thµnh lËp n¨m 1939 víi 2 triÖu tÝn ®å, Tin Lµnh du nhËp n¨m 1911 víi 700 ngh×n tÝn ®å, vµ Håi gi¸o 50 ngh×n tÝn ®å".

ë phÇn thø ba nµy, «ng Amor tuÇn tù cho biÕt t×nh tr¹ng ®i ®iÒu tra qua c¸c céng ®ång PhËt gi¸o, C«ng gi¸o, Cao §µi, Hßa H¶o, Tin Lµnh, Håi gi¸o. ë mçi céng ®ång, «ng ®Òu nªu râ 3 nguån tin. Mét lµ nguån gi¶i thÝch cña nhµ cÇm quyÒn Hµ Néi. Hai lµ lêi gi¶i thÝch cña giíi t«n gi¸o theo Nhµ n­íc. Vµ ba do c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cung cÊp.

Céng §ång PhËt Gi¸o - Nguån th«ng tin cña «ng Amor

Tr­êng hîp Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt, «ng ®i vµo chi tiÕt viÖc Nhµ n­íc cÊm ®o¸n kh«ng cho «ng gÆp c¸c Hßa th­îng ThÝch HuyÒn Quang, ThÝch Qu¶ng §é, c¸c Th­îng täa ThÝch TuÖ Sü, ThÝch TrÝ Siªu, ThÝch NhËt Ban, ThÝch HuÖ §¨ng. ¤ng cho biÕt chi tiÕt C«ng an ®· ¸p lùc víi vÞ trô tr× Thanh Minh ThiÒn viÖn ®Ó tù ý giíi PhËt gi¸o kh«ng më cöa ®ãn «ng vµo gÆp Hßa th­îng ThÝch Qu¶ng §é. Nh­ng vÞ nµy ph¶n ®èi ®ßi tù thiªu, nªn c«ng an míi ra tay ng¨n chËn «ng Amor vµ ph¸i ®oµn LHQ vµo chïa. Kh«ng gÆp ®­îc TT. ThÝch NhËt Ban, nh­ng «ng còng th«ng tin sù tr¹ng th­îng täa bÞ qu¶n thóc sau khi ®­îc tr¶ tù do vµ ghi lêi tuyªn bè cña th­îng täa nãi r»ng : "T«i rêi nhµ tï nhá ®Ó vµo nhµ tï lín".

¤ng ghi nguyªn v¨n lêi ph¸t biÓu cña hai Th­îng täa ThÝch Kh«ng T¸nh vµ ThÝch ThiÖn Minh t¹i tr¹i C¶i t¹o Xu©n Léc, tØnh §ång Nai. Th­îng täa ThÝch Kh«ng T¸nh tuyªn bè : "T«i bÞ b¾t v× lý do t«n gi¸o vµ v× trao tµi liÖu cho («ng Louis Joinet, cÇm ®Çu ph¸i ®oµn LHQ thuéc) Tæ Hµnh ®éng chèng b¾t bí tr¸i phÐp ®Õn ViÖt Nam n¨m 1994". §o¹n nµy «ng Amor ghi chó vµ x¸c nhËn r»ng «ng ®· kiÓm tra chi tiÕt vµ qu¶ thËt ®ã lµ tµi liÖu cña Hßa th­îng ThÝch Qu¶ng §é göi Tæng bÝ th­ §ç M­êi (NhËn ®Þnh vÒ nh÷ng sai lÇm tai h¹i cña ®¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®èi víi D©n téc vµ PhËt gi¸o). Th­îng täa ThÝch ThiÖn Minh, (bÞ kÕt ¸n 2 lÇn chung th©n), th× tuyªn bè : "T«i bÞ giam gi÷ v× trong qu¸ khø ®· chèng ®èi viÖc (nhµ n­íc) sö dông tïy tiÖn mét ng«i chïa lµm v¨n phßng vµ v× t«i ®· tè c¸o nh÷ng vi ph¹m nh©n quyÒn t¹i ViÖt Nam (...) T«i yªu cÇu ñy ban Nh©n quyÒn LHQ yªu s¸ch (víi nhµ cÇm quyÒn céng s¶n) tr¶ tù do v« ®iÒu kiÖn cho mäi tï nh©n t«n gi¸o vµ chÝnh trÞ, hoµn tr¶ tÊt c¶ tµi s¶n t­ h÷u cña t«n gi¸o, t«n träng nh©n quyÒn vµ ®a ®¶ng, ®Æc biÖt bá ®iÒu 4 trªn HiÕn ph¸p vÒ tèi th­îng quyÒn cña §¶ng céng s¶n ®Ó cho mçi ng­êi cã thÓ tham gia vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn cho ViÖt Nam".

Hai vÞ còng "x¸c nhËn c¸c tï nh©n t«n gi¸o bÞ giam chung víi tï h×nh sù ; mäi sinh ho¹t t«n gi¸o bÞ cÊm, hä kh«ng ®­îc quyÒn dïng tªn tu sÜ, hä b¾t buéc ph¶i lao ®éng (...). Hä than phiÒn vÒ ®iÒu kiÖn giam gi÷ tåi tÖ, ®Æc biÖt chÕ ®é biÖt giam ph¹m nh©n, cßng cïm, cÊm dïng giÊy, bót, nguy c¬ m¾c bÖnh Sida v× ph¶i dïng chung mét l­ìi dao c¹o r©u, lao ®éng c­ìng bøc nh÷ng tï nh©n trªn 70 tuæi, vµ giam cÇm nh÷ng bÖnh nh©n, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi m¾c bÖnh t©m thÇn. Hai tï nh©n yªu s¸ch sù ®éc lËp (khái chÝnh trÞ) cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt".

Nguån th«ng tin cña ChÝnh quyÒn :

VÒ phÝa chÝnh quyÒn, th× Ban t«n gi¸o chÝnh phñ gi¶i thÝch r»ng "n¨m 1981, mét thiÓu sè trong Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt kh­íc tõ gia nhËp vµo Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam (...) Nh÷ng thµnh viªn thuéc GHPGVNTN bÞ b¾t v× kh«ng t«n träng luËt ph¸p".

§iÒu míi mÎ thÊy qua b¶n Phóc tr×nh, lµ §¶ng vµ Nhµ n­íc vÉn tiÕp tôc xem PhËt gi¸o nh­ mét Héi ®oµn th«ng tôc theo Dô sè 10 d­íi thêi Ph¸p thuéc, chø kh«ng c«ng nhËn nh­ mét gi¸o héi t«n gi¸o. ñy ban B¶o vÖ QuyÒn lµm Ng­êi ViÖt Nam ®· ®iÖn tho¹i hái «ng Amor vµ ®­îc x¸c nhËn r»ng, trong c¸c tµi liÖu do Ban t«n gi¸o chÝnh phñ cung cÊp b»ng ngo¹i ng÷, c¸i gäi lµ Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam (tøc PhËt gi¸o Nhµ n­íc hay Quèc doanh) ®­îc dÞch sang tiÕng Ph¸p lµ "Association Bou®histe du Viet Nam". DÞch ng­îc l¹i sÏ lµ "Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam", chø kh«ng lµ Gi¸o héi dÞch b»ng tõ ô Ðglise (Church) hoÆc CongrÐgation.

"Thø tr­ëng bé C«ng an phñ nhËn viÖc c«ng an ®éi lèt nhµ S­ trµ trén vµo c¸c chïa, nh­ng x¸c ®Þnh mäi c«ng d©n cÇn ®­îc kiÓm so¸t (...) ViÖn nghiªn cøu T«n gi¸o th× b¶o kh«ng ®ñ tµi liÖu ®Ó x¸c nhËn c¸c ho¹t ®éng cña GHPGVNTN hîp ph¸p hay kh«ng (...) §¸p c©u hái vÒ cuéc biÓu t×nh PhËt gi¸o t¹i HuÕ ngµy 24.5.93 ®ßi hái tù do vµ nh©n quyÒn, Phã chñ tÞch thµnh phè HuÕ tuyªn bè r»ng kh«ng nªn lîi dông t«n gi¸o lµm nh÷ng viÖc xÊu (...) ; nh­ng vô nµy ®· gi¶i quyÕt vµ nh÷ng kÎ tr¸ch nhiÖm ®· ra khái tï. Cßn «ng Tr­ëng ban T«n gi¸o thµnh phè HuÕ gi¶i thÝch r»ng nÕu cuéc biÓu t×nh nµy mang mµu s¾c t«n gi¸o thùc sù, toµn d©n sÏ næi lo¹n".

"VÒ ng­êi Khmers krom, ®¹i diÖn Ban T«n gÝao cho biÕt hä lµ thµnh viªn cña Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam víi sè l­îng trªn 10.000 T¨ng sÜ trªn tæng sè 28.000 dï d©n sè thÊp. Thø tr­ëng C«ng an cho r»ng ng­êi Khmers krom ®­îc tù do t«n gi¸o".

Nguån th«ng tin cña Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam (Nhµ n­íc) :

"§¹i diÖn cña Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam tuyªn bè PhËt tö h­ëng quyÒn tù do t«n gi¸o, ®­îc x©y dùng vµ t«n t¹o chïa chiÒn, ®­îc xuÊt b¶n kinh s¸ch, ®µo t¹o T¨ng Ni qua c¸c ViÖn PhËt häc hay göi ®i du häc. Hä còng x¸c nhËn r»ng sù di chuyÓn cña T¨ng Ni ph¶i ®­îc Héi cho phÐp. §¹i diÖn Héi t¹i TP Hå ChÝ Minh cho biÕt gi¸o lý ®¹o PhËt ®­îc ®éc lËp nh­ng nhÊn m¹nh danh s¸ch T¨ng sinh ph¶i ®Ö tr×nh cho nhµ cÇm quyÒn. §¸p lêi hái (cña «ng Amor) vÒ c¸c nhµ s­ gi¶ (c«ng an) trµ trén trong c¸c chïa, th× ®­îc tr¶ lêi ®©y chØ lµ "chuyÖn thø yÕu".

"VÒ tr­êng hîp GHPGVNTN, ®¹i diÖn Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam gi¶i thÝch r»ng c¸c vÞ tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc nµy kh­íc tõ thèng nhÊt víi Héi, v× lý do quan ®iÓm kh¸c biÖt cña hä trong vÊn ®Ò ph¸t triÓn PhËt gi¸o vµ ®èi víi c¸c thiÕt chÕ Nhµ n­íc. (...) C¸c vÞ ®¹i diÖn Héi ë Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh tuyªn bè r»ng c¸c vô b¾t bí hµng gi¸o phÈm GHPGVNTN liªn hÖ víi viÖc kh«ng chÊp nhËn Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam cña hä, còng nh­ viÖc sinh ho¹t ngoµi khu«n khæ cña Héi duy nhÊt ®­îc c«ng nhËn. (...) Mét ®¹i diÖn Héi ë HuÕ tuyªn bè r»ng Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam kh«ng ®¸nh gi¸ c¸c cuéc b¾t bí vµ kÕt ¸n nµy, ®ã lµ chuyÖn cña Nhµ n­íc. (...) §¸p lêi hái cña «ng Amor vÒ cuéc biÓu t×nh 40.000 ng­êi t¹i HuÕ ngµy 24.5.93, vÞ ®¹i diÖn ë HuÕ gi¶i thÝch con sè nµy kh«ng thùc tÕ so víi d©n sè HuÕ kho¶ng 100.000 ng­êi, ®©y chØ lµ sè ng­êi qua ®­êng ®­îc céng l¹i, nh­ng còng nãi cuéc biÓu t×nh nµy do c¸c T¨ng sÜ trÎ g©y rèi chèng Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam".

"VÒ giíi Khmers krom bÞ cho lµ sèng bªn lÒ, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc t«n gi¸o, c¸c ®¹i diÖn Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ë Hµ Néi gi¶i thÝch cã vµi vÊn ®Ò nhá tån t¹i nh­ng t×nh tr¹ng chung cña hä kh¸ tèt ®Ñp ; Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam hËu thuÉn hä cho hä xuÊt d­¬ng du häc".

Nguån th«ng tin cña giíi phi chÝnh phñ

(...) "§a sè c¸c nguån tin phi chÝnh phñ chÊp nhËn sù kiÖn Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt (GHPGVNTN) tõ kh­íc gia nhËp Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam, mµ hä xem lµ héi cña Nhµ n­íc, ®Ó ng¨n chËn m­u toan cña nhµ cÇm quyÒn nh»m v« hiÖu hãa PhËt gi¸o ; sù thµnh lËp Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ®Æt GHPGVNTN ra ngoµi vßng luËt ph¸p ; sù tranh chÊp cña PhËt gi¸o næi cém sau ®¸m tang cña vÞ l·nh ®¹o GHPGVNTN, ThÝch §«n HËu, n¨m 1992, víi sù kÕ tôc l·nh ®¹o cña Hßa th­îng ThÝch HuyÒn Quang bÞ giam gi÷ kh«ng xÐt xö tõ n¨m 1982. Theo c¸c nguån tin nµy, nhµ cÇm quyÒn ®· ®µn ¸p cuéc biÓu t×nh cña c¸c T¨ng sÜ ë HuÕ th¸ng 5.1993, nhÊt lµ viÖc b¾t gi÷ ThÝch TrÝ Tùu, ThÝch H¶i T¹ng, ThÝch H¶i ThÞnh, ThÝch H¶i Ch¸nh ; Ph¸i ®oµn cøu trî n¹n nh©n lò lôt ®ång b»ng s«ng Cöu long th¸ng 10 n¨m 1994, b¾t gi÷ ThÝch Kh«ng T¸nh, ThÝch NhËt Ban, ThÝch TrÝ Lùc, NhËt Th­êng vµ §ång Ngäc, qua th¸ng giªng 95 b¾t ThÝch Qu¶ng §é, Tæng th­ ký GHPGVNTN, vµ duy tr× ¸p lùc lªn khèi PhËt tö thuéc GHPGVNTN (quÊy nhiÔu, theo dâi, tÞch thu tµi s¶n, v.v...). Phong trµo Gia §×nh PhËt tö ViÖt Nam, n»m trong hÖ thèng gi¸o dôc PhËt gi¸o, bÞ ph¸ vì ®Ó biÕn thµnh mét "Chi héi Liªn hiÖp Thanh niªn" thuéc ®¶ng Céng s¶n". (...)

"VÒ giíi Khmers krom, theo c¸c nguån tin phi chÝnh phñ vµ kÓ c¶ ng­êi Khmers krom, tËp trung ë vïng ch©u thæ Cöu Long th× hä ®ang yªu s¸ch sù t«n träng b¶n s¾c chñng téc vµ t«n gi¸o. Tuy gÇn ®©y viÖc thùc hµnh t«n gi¸o vµ c¸c n¬i thê tù ®­îc c¶i thiÖn, ng­êi Khmers krom vÉn tranh c·i sù x©m ph¹m cña nhµ cÇm quyÒn vµo néi bé t«n gi¸o vµ céng ®ång cña hä. C¸c yªu s¸ch cña hä lµ :

a) Thµnh lËp héi PhËt gi¸o Kmer krom ®éc lËp víi Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ;

b) Tù do tuyÕt ®èi vÒ nghi lÔ, nhÊt lµ quyÕt ®Þnh b¾t c¸c chïa Khmers krom ph¶i cö hµnh lÔ héi Kathinatean cïng mét ngµy, tr¸i víi truyÒn thèng PhËt gi¸o cö hµnh trong th¸ng 10 nh­ng ®Ó cho tÝn ®å tù ý lùa chän thêi ®iÓm ;

c) Hoµn tr¶ c¸c chïa vµ tµi s¶n bÞ tÞch thu sau n¨m 1975 ;

d) C¸c T¨ng sÜ cùu tï lÊy l¹i quy chÕ tu sÜ vµ ®­îc trë vÒ chïa cña hä.

Céng §ång C«ng Gi¸o - Nguån th«ng tin cña chÝnh quyÒn :

(...) "§¸p lêi hái cña «ng Amor vÒ viÖc ®µo t¹o tu sÜ C«ng gi¸o, ®¹i diÖn Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ tuyªn bè r»ng Gi¸o héi C«ng gi¸o cã 6 Chñng viÖn ®µo t¹o linh môc ; nh­ng nhÊn m¹nh r»ng mäi chñng sinh ph¶i lµ "c«ng d©n tèt".

Nguån th«ng tin cña Gi¸o héi C«ng gi¸o :

"C¸c vÞ ®¹i diÖn Gi¸o héi C«ng gi¸o nhËn ®Þnh r»ng, tõ thêi më cöa 1990, t×nh h×nh cña céng ®ång C«ng gi¸o tiÕn triÓn tõ tõ, võa ph¸t triÓn võa duy tr× c¸c h¹n chÕ (so víi thêi gian tr­íc bÞ ®µn ¸p vµ ph©n biÖt ®èi xö v× lý do xem Gi¸o héi C«ng gi¸o nh­ c«ng cô cña T©y ph­¬ng vµ chñ nghÜa thùc d©n). Sù thùc hµnh t«n gi¸o manh nha m¹nh mÏ vµ ph¸t triÓn trong giíi trÎ. Sù ph¸t triÓn nµy cã thÓ gi¶i thÝch qua c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®èi víi t«n gi¸o cïng víi sù t×m kiÕm ®øc tin ®Ó c©n b»ng víi ®êi sèng c©u thóc cña x· héi bªn ngoµi".

Dï thÕ, "c¸c vÞ ®¹i diÖn C«ng gi¸o vÉn nh¾c nhë sù duy tr× c¸c h¹n chÕ gióp nhµ cÇm quyÒn x©m ph¹m vµo néi bé t«n gi¸o, t¸c ®éng ®Õn hoµn c¶nh t«n gi¸o cña ng­êi C«ng gi¸o :

a) Ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng t«n gi¸o ph¶i ®­îc chÝnh quyÒn chÊp thuËn. Nh÷ng ho¹t ®éng phô ch­a Ên ®Þnh ph¶i lµm ®¬n xin, nh­ xem lÔ hoÆc tËp häp giíi trÎ ;

b) Sè l­îng Linh môc thiÕu hôt v× gÆp khã kh¨n trong viÖc ®µo t¹o (h¹n chÕ sè l­îng (numerus clausus) vµ thêi h¹n 2 n¨m míi cho tuyÓn sinh), thô phong linh môc ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn chÊp thuËn, vµ nhu cÇu (më thªm) Chñng viÖn (xin phÐp më hai Chñng viÖn ë Th¸i B×nh vµ Xu©n Léc ®Ó tiÕp tay víi 2 Chñng viÖn hiÖn hµnh ë Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh) vµ ®ßi tr¶ l¹i Chñng viÖn ®¹i häc ë §µ L¹t lµ tµi s¶n cña tßa th¸nh Vatican ;

c) Sù phong chøc Gi¸m môc vµ Tæng gi¸m môc cña Vatican ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn chuÈn y. T×nh c¶nh míi ®­îc khai th«ng gÇn ®©y nhê cuéc th­¬ng th¶o gi÷a Hµ Néi vµ Tßa Th¸nh (tham kh¶o c¸c gi¸m môc ViÖt Nam thiÕt lËp danh s¸ch ®Ó cho Hµ Néi chän lùa) ;

d) Nh÷ng khã kh¨n chÝnh trÞ vµ hµnh chÝnh vÉn tån t¹i trong viÖc thô phong hay thuyªn chuyÓn c¸c linh môc ;

e) sù di chuyÓn môc vô cña c¸c linh môc tõ xø ®¹o nµy ®Õn xø ®¹o kh¸c ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn cho phÐp ;

f) X©y dùng vµ t«n t¹o c¸c n¬i thê ph­îng ph¶i ®­îc nhµ cÇm quyÒn chÊp thuËn ;

g) ThiÕu Kinh Th¸nh, Gi¸o héi C«ng gi¸o xin phÐp lËp nhµ xuÊt b¶n t¸ch l×a Nhµ n­íc ®Ó b¶o ®¶m quyÒn tù do in Ên s¸ch ®¹o vµ ng¨n ngõa kiÓm duyÖt ;

h) Gi¸o héi C«ng gi¸o xin ®­îc tham gia c«ng t¸c gi¸o dôc vµ tæ chøc c¬ quan x· héi vµ bÖnh x¸ ;

i) Mong muèn §øc Gi¸o hoµng viÕng th¨m".

(...) "Nh÷ng thuËn lîi võa thÊy chØ do nhµ cÇm quyÒn ®Ó ng¬ cho lµm h¬n lµ nh÷ng b¶o ®¶m cña mét chÝnh s¸ch vµ ph¸p chÕ thuËn h¶o víi tù do t«n gÝao cïng c¸c biÓu hiÖn cña tù do nµy. (...) Nªn chó ý viÖc lËp thµnh ñy ban §oµn kÕt C«ng gi¸o n¨m 1983 do chÝnh quyÒn chØ ®¹o kh«ng cã tÝnh c¸ch ®¹i diÖn bao nhiªu vµ còng kh«ng g©y thµnh vÊn ®Ò cho Gi¸o héi C«ng gi¸o.

"VÒ c¸c tu sÜ bÞ tï, c¸c vÞ ®¹i diÖn Gi¸o héi C«ng gi¸o cho biÕt cã 3 vÞ cßn giam gi÷ ë tr¹i Z 30A ë Xu©n Léc, mét ë tr¹i T.5, ®éi 25 ë ThiÖu Yªn, Thanh hãa. Trong cuéc viÕng th¨m, B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm ®­îc giíi C«ng gÝao cho biÕt ngµy 24.10.98 NguyÔn ViÕt Hiªn vµ NguyÔn Ch©u §¹t ®­îc tr¶ tù do, hai linh môc ë tr¹i Z 30A.

Nguån th«ng tin cña giíi phi chÝnh quyÒn :

Nh÷ng nguån tin ®¸ng tin cËy cña giíi phi chÝnh quyÒn cho biÕt sù hiÖn h÷u t¹i tr¹i Z 30A ba tu sÜ C«ng gi¸o, John Bosco Ph¹m Minh TrÝ, Bernard NguyÔn ViÕt Hu©n vµ Michael NguyÔn V¨n TÝnh ; nguån tin còng cho biÕt tu sÜ John Bosco Ph¹m Minh TrÝ m¾c bÖnh t©m thÇn.

Céng §ång Cao §µi - Nguån th«ng tin cña «ng Amor :

"B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm nh¾c nhë r»ng «ng kh«ng ®­îc gÆp gì c¸c Chøc s¾c thuéc Héi ®ång Tßa Th¸nh (bÞ gi¶i thÓ n¨m 1979). Sau chuyÕn ®i trë vÒ, míi ®­îc biÕt Thõa sö Lª Quang TÊn (ë TP Hå ChÝ Minh) vµ Phèi s­ Th¸i ThÕ Thanh (ë T©y Ninh) ®· bÞ C«ng an ng¨n cÊm kh«ng cho gÆp B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm, «ng Ph¹m C«ng HiÓn vµ bµ Lª Kim Biªn (ë Kiªn giang) ®· bÞ b¾t".

Nguån th«ng tin cña Héi ®ång Ch­ëng qu¶n ë Tßa Th¸nh Cao §µi :

"B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm ®­îc kho¶ng 30 Chøc s¾c cao cÊp tiÕp ®ãn t¹i Tßa Th¸nh T©y Ninh. Tuy nhiªn, chØ mét ng­êi, tù giíi thiÖu nh­ thµnh viªn thuéc Héi ®ång Ch­ëng qu¶n cña Tßa Th¸nh, thay mÆt lªn tiÕng ; kh«ng mét ng­êi nµo kh¸c -- ngay c¶ vÞ Chøc s¾c tèi cao -- ®­îc tham luËn. Cã nhiÒu ng­êi ghi chÐp cuéc gÆp gì, dï r»ng cuéc tiÕp xóc ®­îc thu b¨ng vµ qu©y h×nh. Khi B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm t×m c¸ch th¶o luËn víi mét sè Chøc s¾c, th× thµnh viªn Héi ®ång Ch­ëng qu¶n, nh©n danh tËp thÓ tiÕp ®ãn, l­u ý r»ng kh«ng cã g× ®Ó nãi thªm vµ lÔ phÐp chÊm døt cuéc gÆp gì. VÞ ®¹i diÖn nµy cho biÕt hiÖn t×nh céng ®ång Cao §µi rÊt tèt ®Ñp, hoµn toµn ®­îc tù do t«n gi¸o. §¸p c©u hái cña B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm vÒ viÖc nhµ cÇm quyÒn x©m ph¹m néi bé Cao §µi vµ b¾t bí hµng Chøc s¾c, vÞ ®¹i diÖn nµy tuyªn bè Héi Cao §µi ®¹i diÖn cho 99% tÝn ®å, mÆt kh¸c, chØ cã mét nhóm tÝn ®å kh«ng ®¸ng kÓ bÊt m·n. ¤ng ta nãi thªm r»ng mét sè ng­êi Cao §µi vi ph¹m gi¸o lý Cao §µi khiÕn hä "bá ®¹o" ; nh÷ng kÎ bÞ kÕt ¸n ch¼ng liªn quan g× ®Õn c¸c sinh ho¹t t«n gi¸o".

Nguån th«ng tin cña giíi phi chÝnh quyÒn :

"NhiÒu nguån tin cña giíi phi chÝnh phñ, kÓ c¶ nguån Cao §µi, cho biÕt nhµ cÇm quyÒn ®· thi hµnh chÝnh s¸ch x©m ph¹m néi bé ®¹o Cao §µi :

a) Tõ 1975 ®Õn 79 : NghÞ ®Þnh 297 ngµy 11.11.77 ®Æt Gi¸o héi Cao §µi d­íi sù kiÓm so¸t cña MÆt trËn Tæ quèc ; tÞch thu gi¸o s¶n ; ho¹t ®éng t«n gi¸o ph¶i xin phÐp ; b¾t bí c¸c Chøc s¾c ; ngµy 20.9.78, MÆt trËn Tæ quèc kÕt ¸n c¸c ho¹t ®éng t«n gi¸o cña Cao §µi lµ ph¶n c¸ch m¹ng ;

b) Tõ 1979 ®Õn 1996 : NghÞ ®Þnh 01/HTDL ngµy 1.3.79 gi¶i thÓ tÊt c¶ hÖ thèng Chøc s¾c vµ thiÕt lËp mét Héi ®ång §iÒu hµnh do nhµ cÇm quyÒn kiÓm so¸t, vi ph¹m néi quy Cao §µi gi¸o quy ®Þnh tõ n¨m 1926 ;

c) Tõ 1996 : ChØ thÞ 01-HK/TV ngµy 27.5.96 cña Thµnh ñy §¶ng bé T©y Ninh ra lÖnh viÖc ph¸ vì c¬ cÊu §¹o trong thêi gian th¸ng 6 cho ®Õn th¸ng 9.96 ®Ó thay thÕ b»ng Gi¸o héi Cao §µi Nhµ n­íc. Ngµy 5.5.97 c«ng bè HiÕn ch­¬ng ®èi nghÞch víi HiÕn ch­¬ng cña ®¹o Cao §µi".

Céng §ång Hßa H¶o - Nguån th«ng tin cña ChÝnh quyÒn :

"B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm kh«ng ®­îc gÆp gì giíi ®¹i diÖn céng ®ång Hßa H¶o, chÝnh thøc hay riªng t­. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ cho biÕt ®¹o Hßa H¶o lµ mét trong 6 t«n gi¸o chÝnh thøc. Tuy nhiªn, mét ®¹i diÖn bé Ngo¹i giao biÓu thÞ r»ng tæ chøc Hßa H¶o kh«ng hiÖn h÷u".

Nguån th«ng tin cña giíi phi chÝnh quyÒn :

"Theo nh÷ng nguån tin phi chÝnh phñ, kÓ c¶ nguån Hßa H¶o, tõ n¨m 1975 nhµ cÇm quyÒn quyÕt ®Þnh ®ãng cöa mäi c¬ së hµnh chÝnh trung ­¬ng, ®Þa ph­¬ng vµ lµng x· cña Gi¸o héi Hßa H¶o (3589 c¬ së), còng nh­ c¸c n¬i thê tù, c¸c c¬ së x· héi, v¨n hãa (trªn 5000 c¬ së ë tØnh An Giang), mét ®¹i häc, mét bÖnh viÖn vµ mét trung t©m ho»ng ®¹o ; cÊm phæ biÕn s¸ch SÊm truyÒn, cÊm cö hµnh lÔ ®¹o c«ng céng, ngay c¶ ngµy Th¸nh lÔ kû niÖm Khai s¸ng ®¹o. (...) Tõ n¨m 1993, «ng Lª Quang Liªm, Chñ tÞch ñy ban Trung ­¬ng Gi¸o héi Hßa H¶o (bÞ gi¶i thÓ) ®· göi nhiÒu KiÕn nghÞ yªu cÇu phôc håi Gi¸o héi vµ tè c¸o c¸c s¸ch cña Nhµ n­íc b«i b¸c vÞ Gi¸o chñ cña ®¹o Hßa H¶o".

Céng §ång Tin Lµnh - Nguån th«ng tin cña ChÝnh quyÒn :

"§¸p lêi hái cña B¸o c¸o viªn ®Æc nhiÖm vÒ viÖc kh«ng t«n träng quyÒn tù do cña tÝn h÷u Tin Lµnh, ®Æc biÖt víi d©n téc Ýt ng­êi, Thø tr­ëng C«ng an tr¶ lêi, luËn cø cña Hoa Kú tr­íc ®©y vÒ viÖc ph¸ hñy c¸c n¬i thê tù lµ sai l¹c ; «ng x¸c nhËn viÖc t«n träng c¸c n¬i thê tù còng nh­ c¸c d©n téc Ýt ng­êi".

Nguån th«ng tin cña giíi phi chÝnh quyÒn :

(...) Nhµ cÇm quyÒn kh«ng c«ng nhËn chÝnh thøc c¸c Héi Th¸nh Tin Lµnh ngoµi Gi¸o héi Tin Lµnh ViÖt Nam (®Æt c¬ së ë Hµ Néi quy tô 20 gi¸o héi nhá), ®­îc xem lµ Gi¸o héi cña Nhµ n­íc. §Ó kh«ng bÞ chÝnh quyÒn lòng ®o¹n, ®a sè c¸c Héi Th¸nh chèng l¹i ¸p lùc cña chÝnh quyÒn nh¾m hîp nhÊt vµo mét tæ chøc ; c¸c Héi Th¸nh nµy ®­îc bao dung, nghÜa lµ ®­îc c«ng nhËn trong thùc tÕ, dï ho¹t ®éng bÝ mËt (...) hoÆc n¬i nhµ nguyÖn, hoÆc n¬i nhµ t­, ®Õn c¶ trong rõng s©u cho nh÷ng d©n téc Ýt ng­êi trªn vïng cao.

(...) "ChÝnh quyÒn ®· can thiÖp vµo c¸c häat ®éng bÊt hîp ph¸p b»ng c¸c hµnh ®éng sau ®©y :

a) C«ng an xuÊt hiÖn gi÷a th¸nh lÔ, tÞch thu Th¸nh kinh, ph¹t tiÒn c¸c ng­êi phô tr¸ch ;

b) TÞch thu, ®Õn c¶ ph¸ hñy nhµ thê (vÝ dô th¸ng 12.97 dïng xe ñi ®Êt ph¸ nhµ thê Thanh Mü ë L©m §ång);

c) S¸ch nhiÔu vµ b¾t giam c¸c Môc s­ (tr­êng hîp c¸c Môc s­ L« Van Hoa, L« Ven Hen, NguyÔn V¨n V­îng bÞ b¾t ngµy 14.3.96 vµ 13.3.96 ë §iÖn Biªn, tØnh Lai Ch©u, vµ kÕt ¸n 36 th¸ng tï giam th¸ng 9.96) ;

d) C¸c d©n téc Ýt ng­êi Hmong, Hre, Jeh vµ Jera cßn gÆp khã kh¨n h¬n, v× lÏ cã phong trµo xin vµo ®¹o rÇm ré (theo mét vµi nguån tin cã 120.000 ng­êi Hmong vµo ®¹o Tin Lµnh trong 8 n¨m qua) ;

e) (...) B¾t nh÷ng tÝn h÷u Tin Lµnh thuéc d©n téc Ýt ng­êi bá ®¹o vµ ng­ng c¸c th¸nh lÔ (vÝ dô ë tØnh Hµ Giang, 300 ng­êi Hmong x· Th­îng T©n, huyÖn B¹ch S¬n, viÕt kiÕn nghÞ ngµy 3.10.97 tè c¸o bÞ b¾t vµ ng­îc ®·i v× lý do t«n gi¸o);

f) Së h÷u s¶n Tin Lµnh (n¬i thê ph­îng, chñng viÖn, tr­êng häc, bÖnh x¸) tÞch thu sau n¨m 75 kh«ng ®­îc hoµn tr¶. VÝ dô nh­ ViÖn Nghiªn cøu ThÇn häc ë Nhatrang bÞ ñy ban Nh©n d©n Kh¸nh Hßa chiÕm dông ®em cho c¸c nhµ thÇu óc x©y cÊt mét phøc hîp kh¸ch s¹n, dï cã nhiÒu v¨n th­ khiÕu n¹i vÉn kh«ng ®­îc hoµn tr¶ ;

g) Tõ n¨m 1975 chÝnh quyÒn chØ cho phÐp më mét líp häc ®éc nhÊt cho 13 chñng sinh Tin Lµnh. ViÖc phong chøc Môc s­ hÇu nh­ kh«ng ®­îc chÊp thuËn".

Céng §ång Håi Gi¸o

"C¸c vÞ ®¹i diÖn Héi Ng­êi Håi gi¸o ViÖt Nam cho biÕt ®a sè tÝn h÷u tËp trung ë miÒn Nam gåm nh÷ng ng­êi ViÖt gèc M· Lai, Ên ®é, Nam D­¬ng, ®Òu ®­îc tù do hµnh ®¹o. Sinh ho¹t t«n gi¸o cña hä lµ cÇu nguyÖn, lÔ héi t«n gi¸o kÓ c¶ mïa chay Ramadan, häc ®¹o ë n­íc goµi, in Ên c¸c s¸ch ®¹o nh­ kinh Coran, hµnh h­¬ng La Mecque, trao ®æi t«n gi¸o víi ng­êi Håi gi¸o n­íc ngoµi. Hä còng nhÊn m¹nh r»ng Héi bÞ cÊm sau 1975, nh­ng ®­îc quyÒn ho¹t ®éng trë l¹i tõ n¨m 1992 vµ hä tháa m·n víi n¬i thê tù vµ c¸c vÞ Ph¸p s­ (Inams). Hä chØ tiÕc thiÕu tµi ch¸nh ®Ó ph¸t triÓn ®¹o, dï ®¸nh gi¸ cao c¸c nguån tµi trî n­íc ngoµi (®Õn tõ Arabie Saoudite, Koweit, Nam D­¬ng, M· Lai) vµ mong muèn c¸c nguån tµi trî nµy gia t¨ng.

Lµm t¹i Paris, ngµy 22.3.1999
ñy ban B¶o vÖ QuyÒn Lµm Ng­êi ViÖt Nam

Vietnam Committee on Human Rights
25 rue Jaffeux - 92230 Gennevilliers
Tel +33 1 47 93 10 81 Fax +33 1 47 91 41 38
E-mail : [email protected]