Mét N¹n Nh©n Cña Vô ¸n Gäi Lµ "XÐt L¹i Chèng §¶ng"

• §ªm Gi÷a Ban Ngµy (håi ký), 1997
• B¸o ViÖt Nam D©n Chñ pháng vÊn «ng Vò Th­ Hiªn (05/1997)

¤ng Vò Th­ Hiªn sinh ngµy 18/10/1933 t¹i Hµ Néi trong mét gia ®×nh mµ cha lµ «ng Vò §×nh Huúnh vµ mÑ lµ bµ Ph¹m ThÞ TÒ ®Òu lµ thµnh viªn cña tæ chøc Thanh niªn C¸ch m¹ng §ång chÝ héi, tiÒn th©n cña §¶ng céng s¶n §«ng D­¬ng. Sau n¨m 1954, «ng ®­îc cö ®i häc viÕt kÞch b¶n ®iÖn ¶nh t¹i Liªn X« vµ trë vÒ n­íc n¨m 1959 lµm viÖc cho X­ëng phim ViÖt Nam t¹i Hµ Néi. N¨m 1960, «ng ®­îc chuyÓn sang lµm biªn tËp viªn vµ phãng viªn b¸o ¶nh ViÖt Nam.

N¨m 1967, «ng bÞ b¾t sau cha lµ «ng Vò §×nh Huúnh hai th¸ng, trong vô ¸n ®­îc gäi lµ "vô nhãm xÐt l¹i chèng §¶ng". ¤ng bÞ giam trong xµ lim c¸ nh©n bèn n¨m r­ìi, qua c¸c nhµ tï Háa Lß, BÊt B¹t, T©n LËp. Sau mét lÇn tuyÖt thùc ®Ó ph¶n ®èi chÕ ®é giam gi÷ tµn b¹o, «ng ®­îc cho ra tr¹i chung ë lÉn víi c¸c "phÇn tö ph¶n c¸ch m¹ng" kh¸c, vµ tï h×nh sù. Vô ¸n kh«ng xÐt xö l«i kÐo vµo trong ph¹m vi cña nã, kh«ng kÓ trªn ba chôc ng­êi bÞ giam cÇm, trong sè ®ã cã nh÷ng nhµ c¸ch m¹ng l·o thµnh vµ nh÷ng trÝ thøc tªn tuæi, kÕt thóc vµo n¨m 1976 víi ng­êi tï cuèi cïng ®­îc tha lµ «ng Vò Th­ Hiªn.

¤ng bÞ quy ®Þnh c­ tró t¹i Hµ S¬n B×nh, mét tØnh gÇn Hµ Néi. Theo b¶n ¸n kh«ng thµnh v¨n, chØ ®­îc phæ biÕn miÖng trong c¸c c¬ quan gäi lµ thùc hµnh chuyªn chÝnh v« s¶n, «ng kh«ng ®­îc phÐp viÕt b¸o, viÕt v¨n, thËm chÝ kh«ng ®­îc dÞch s¸ch, kh«ng ®­îc lµm viÖc trong c¸c c¬ quan nhµ n­íc. T×m viÖc ®Ó kiÕm sèng trong thêi gian nµy rÊt khã kh¨n. Nhê bÌ b¹n gióp ®ì, «ng lµm c«ng nh©n trong mét x­ëng cao su chuyªn s¶n xuÊt ®Õ giµy cho hËu cÇn, råi lµm nhuém m¹ kim lo¹i t¹i nhµ, chÕ t¹o c¸c hãa phÈm vµ nhiÒu c«ng viÖc linh tinh kh¸c. Sau nµy, trong thêi kú ®­îc gäi lµ "cëi trãi", "bung ra", ng­êi ta níi láng h¬n, cho phÐp «ng ®­îc dÞch thuª cho c¸c ViÖn nghiªn cøu. Tíi kho¶ng gi÷a thËp niªn 80, sù níi láng cßn ®­îc më réng h¬n n÷a. ¤ng ®­îc phÐp viÕt, nh­ng vÉn kh«ng ®­îc phÐp ®Ò tªn m×nh. Ngay mét cuèn s¸ch dÞch in n¨m 1961, nhµ xuÊt b¶n muèn in l¹i còng ph¶i thay tªn «ng b»ng mét tªn kh¸c. Trong thêi gian nµy «ng viÕt ®­îc mét sè t¸c phÈm d­íi nh÷ng tªn ký kh¸c nhau.

N¨m 1993 Vò Th­ Hiªn ®­îc ®i sang Nga víi t­ c¸ch phiªn dÞch cho mét c«ng ty th­¬ng m¹i. ¤ng vËn ®éng ®Ó ®­îc ë l¹i, lµm ®¹i diÖn cho c«ng ty. Trong khi lµm viÖc «ng b¾t ®Çu viÕt cuèn håi ký §ªm Gi÷a Ban Ngµy vÒ chÝn n¨m bÞ giam cÇm, trong ®ã «ng muèn chia sÎ víi ng­êi ®äc nh÷ng ®iÒu suy ngÉm vÒ m« h×nh nhµ n­íc chuyªn chÝnh v« s¶n.

Tin «ng viÕt håi ký lät ra ngoµi, ngµy 1.6.1994 chÝnh quyÒn Hµ Néi cho mét nhãm c«ng an gi¶ d¹ng kÎ c­íp ®ét nhËp nhµ «ng ë, ®©m «ng bÞ th­¬ng, råi c­íp ®i b¶n th¶o, tÊt c¶ ph­¬ng tiÖn lµm viÖc (computer, fax, telephone) tiÒn nong, thËm chÝ c¶ quÇn ¸o trong. Hai ngµy sau vô c­íp, gi÷a ®ªm, mét tªn trong bän "c­íp" cßn gäi ®iÖn b¸o cho «ng biÕt cã thÓ nhËn l¹i b¶n th¶o ®· ®­îc chÐp ra diskets t¹i ... l·nh sù qu¸n ViÖt Nam.

§Õn cuèi n¨m 1995, thÊy kh«ng thÓ ë Moskva l©u h¬n n÷a, «ng t×m c¸ch qua Ba Lan. §Õn cuèi n¨m 1996, sau mét chuyÕn ®i Paris, trë vÒ Ba Lan «ng ®­îc mËt b¸o vÒ t×nh h×nh nguy hiÓm cã thÓ x¶y ra cho «ng nÕu nÊn n¸ ë l¹i n­íc nµy ®Ó hoµn thµnh cuèn håi ký. Do ®ã Vò Th­ HiÕn quyÕt ®Þnh qua tþ n¹n t¹i Ph¸p. T¹i ®©y, «ng ®· hoµn thµnh tËp håi ký §ªm Gi÷a Ban Ngµy, ®­îc xuÊt b¶n vµo th¸ng 4/1997.