Mét C¸i Nh×n Trë L¹i
http://www.lmvntd.org/dossier/trando/9811_vns.htm
Sau khi phæ biÕn réng r·i tµi liÖu "T×nh h×nh ®Êt níc vµ vai trß cña ®¶ng CSVN" kªu gäi ®¶ng CSVN ph¶i d©n chñ hãa ®Êt níc vµo ®Çu n¨m 1997, «ng TrÇn §é ®· nhiÒu phen bÞ trï dËp, theo dâi, r¨n ®e vµ gia ®×nh cña ¤ng còng nhiÒu phen bÞ s¸ch nhiÔu. Nh©n ngµy sinh nhËt 76 tuæi, «ng ®· viÕt mét thiªn bót ký "Mét C¸i Nh×n Trë L¹i" nh»m suy ngÉm l¹i nh÷ng g× mµ «ng còng nh nhiÒu ®¶ng viªn céng s¶n kh¸c tõng xem lµ "ch©n lý". §Æc biÖt, «ng ®· xo¸y vµo hai vÊn ®Ò ®ã lµ "vÊn ®Ò giai cÊp" vµ "vÊn ®Ò ®¶ng céng s¶n", mµ kÕt luËn vÉn kh«ng ra ngoµi nh÷ng g× «ng ®· kªu gäi, ®ã lµ ph¶i d©n chñ hãa ®Êt níc. |
- Tríc hÕt lµ chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914-1918), t×Õp ®Õn C¸ch m¹ng Th¸ng Mêi ë Nga.
- TiÕp theo lµ sù h×nh thµnh mét lo¹t níc x· héi chñ nghÜa, h×nh thµnh mét phe lín trong hai phe cña thÕ giíi, diÔn ra cuéc ®Êu tranh vÒ hai hÖ t tëng, kÌm theo c¸c mÆt ®Êu tranh kh¸c (kÓ c¶ qu©n sù).
- Mét sù kiÖn quan träng lµ "cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt" dÉn tíi sù bïng næ th«ng tin toµn cÇu vµ ho¹t ®éng cña loµi ngêi më réng ra kh«ng gian vò trô : nh÷ng chuyÕn th¸m hiÓm, nh÷ng vÖ tinh, nh÷ng cuéc lªn mÆt tr¨ng, sao Háa. Nh÷ng vÊn ®Ò loµi ngêi ra sèng ngoµi vò trô vµ ë c¸c hµnh tinh kh¸c còng ®· ®îc ®Æt ra (di d©n, du lÞch).
- Cuèi cïng, sù kiÖn quan träng nhÊt, lµ sù xãa bá thÕ giíi "x· héi chñ nghÜa hiÖn thùc", viÖc nµy lµm ®¶o lén hoµn toµn c¸c suy nghÜ, c¸c mèi quan hÖ cña loµi ngêi gi÷a c¸c níc.
- Riªng ë níc ta, cã mét biÕn ®éng hÕt søc quan träng : sau h¬n 50 n¨m tranh ®Êu díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n, nh©n d©n ta ®· giµnh ®îc ®éc lËp vµ thèng nhÊt ®Êt níc, ®a c¶ níc ViÖt Nam bíc vµo mét kû nguyªn míi : kû nguyªn ®éc lËp, hßa b×nh, x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Do®ã, cuéc sèng vµ nh÷ng suy nghÜ vÒ cuéc sèng lóc ®Çu thÕ kû vµlóc ë cuèi thÕ kû nµy hoµn toµn kh¸c nhau. V× thÕ kû 20 ®eml¹i cho loµi ngêi nhiÒu th¾ng lîi, nhiÒu vÎ vang, nhng còng ®em l¹icho loµi ngêi nhiÒu bµi häc võa cay ®¾ng, võa ®au ®ín.***T«i ®· sèng 75 n¨m trong 100 n¨m s«i ®éng võa qua. T«i ®· tr¶i vµ nghiÖm ra nhiÒu®iÒu, nhiÒu lÏ. Nh÷ng tr¶i nghiÖm nµy cã nhiÒu ®iÒu hayvµ tèt. Nhng còng cã nh÷ng ®iÒu ®au. T«i ghi l¹i ®Ó t«i ngÉm cïngt«i, nhng nh÷ng ®iÒu suy ngÉm Êy cã thÓ gióp Ých cho con ch¸u saunµy, cho dï chóng còng cã nh÷ng tr¶i nghiÖm cña chóng.Tr¶inghiÖm mét cuéc ®êi ngãt nghÐt tr¨m n¨m kh«ng ph¶i lµ Ýt, l¹i cµngkh«ng ph¶i lµ sù tr¶i nghiÖm mét chiÒu. Nhng trong nh÷ng tr¶inghiÖm trong chÝnh cuéc ®êi t«i lµm t«i ph¶i suy ngÉm vµ tr¨n trënhiÒu cã lÏ cã hai ®iÒu s©u s¾c vµ phøc t¹p nhÊt, cã tÝnh chÊthäc thuyÕt vµ nguyªn lý.§ã lµ vÊn®Ò "giai cÊp" vµ vÊn ®Ò "§¶ng céng s¶n".
Tõ nh÷ng n¨m tuæi 14-15, cßn ®ang thêi häc trß cÊp 2 (so víi hiÖn nay), t«ivµ c¸c b¹n t«i ®Òu cã mét tr¹ng th¸i tinh thÇn rÊt gièng nhau : chóngt«i rÊt sôc s«i yªu níc, rÊt c¨m phÉn tríc t×nh h×nh mÊt níc, t×nh h×nh d©n t×nh ®au khæ vµ sèng ®êi n« lÖ. Nh÷ng côm tõ "níc mÊt nhµ tan ", "vong quèc", "hån níc non "... ®Òu lay ®éng d÷ déi t©m hån chóngt«i. Chóng t«i thÊy hÕt søc tù nhiªn coi m×nh nh ®· lµ nh÷ng phÇn töcña mét phong trµo, mét thiªn híng t tëng "cøu níc ". MÆt kh¸c, hµng ngµy, trong®êi sèng b¶n th©n, trong quan hÖ hä hµng vµ xãm giÒng vµ réng ran÷a, trong quan hÖ hµng tæng, hµng tØnh, chóng t«i ®Òu tr«ng thÊy,nghe thÊy biÕt bao nhiªu ®iÒu bÊt c«ng, tñi nhôc vµ oan khuÊt. Chóngt«i ®Òu lµ con nhµ nghÌo, tõ gãc ®é con nhµ nghÌo nh×n thÊy t×nh h×nhx· héi nh thÕ th× t©m t cµng ®au khæ nhøc nhèi. Nhng chØ biÕt®Õn thÕ, chø cha gi¶i thÝch ®îc t×nh h×nh vµ t×m ra ph¬nghíng, cha gi¶i ®¸p ®îc nh÷ng vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra. Cho nªn còngchØ lÆng lÏ cïng nhau ®äc s¸ch vµ m¬ íc. M¬ íc nh÷ng n¨ng lùc phithêng, m¬ íc nh÷ng ph¬ng s¸ch lý tëng vµ m¬ íc ®Õn t¬nglai huy hoµng cña d©n téc. Nh÷ng m¬ íc Êy kh«ng tho¸t ra ngoµi nh÷ng®iÒu ®· ®îc viÕt trong c¸c tiÓu thuyÕt, nhÊt lµ nh÷ngtiÓu thuyÕt lÞch sö Trung Quèc, m¬ íc cã nh÷ng vÞ vua anh minh, nh÷ngtíng qu©n tµi cao chÝ c¶.Trongtr¹ng th¸i t©m hån nh vËy, chóng t«i gÆp gì vµ tiÕp xóc víi nh÷ngý tëng míi cña chñ nghÜa M¸c, trong ®ã næi bËt lµ vÊn ®Ò giai cÊp.Chóng t«itiÕp xóc víi vÊn ®Ò giai cÊp nh mét sù bõng s¸ng m¹nh mÏ vµ rùc rì trong tinh thÇn.Nhê chñ nghÜa M¸c chóng t«i h×nh dung ®îc nh÷ng nÐt lín trong viÖc lý gi¶i t×nh tr¹ng x· héi, lý gi¶i hoµn c¶nh mÊt níc cña m×nh, trªn c¬ së nhËn thøc : "ph©n râ giaicÊp". Chóng t«ikh«ng cßn c¨m thï chung chung "giÆc T©y ", lßng c¨m thï cña chóng t«i híng râ rÖt vµo c¸i gäi lµ ®Õ quèc Ph¸p, mµ ®Õ quèc Ph¸p lµ con ®Î cña giai cÊp t s¶n Ph¸p vµ chñ nghÜa t b¶n Ph¸p. §ã lµ mét ¸nh s¸ng lín soi räi vµo vÊn ®Ò giai cÊp. Nh×n vµo trong x· héi níc nhµ, chóng t«i kh«ng cßn bèi rèi nhiÒu. V× chóng t«i ®·nh×n râ tÊt c¶ nh÷ng bÊt c«ng, tñi nhôc, oan khuÊt... cña nh©n d©n trong x·héi lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña mét x· héi cã ph©n chia giai cÊp : giai cÊp ¸p bøc bãc lét vµ giai cÊp bÞ ¸p bøc bãc lét. Cuéc ®Êu tranh gi÷a hai giai cÊp ®ã t¸c ®éng mäimÆt vµo x· héi vµ lµ ®éng lùc thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn. Con ®êng®óng ®¾n ®Ó gi¶i phãng d©n téc, mang l¹i h¹nh phóc cho nh©n d©n lµ con®êng "ph¶i tiªudiÖt cho ®îc giai cÊp bãc lét ", mµ giai cÊp Êy giê ®©y thÓ hiÖn râ ëthÕ lùc cña ®Õ quèc Ph¸p vµ bÌ lò tay sai (ViÖt gian).Chóng t«i nh×n vÊn ®Ò nh vËy tõ chç ®øng vµ víi t c¸ch ngêibÞ ¸p bøc bãc lét, thµnh ra nhËn thøc nãi trªn cã mét ¸nh s¸ng vµ mét søcm¹nh ®Æc biÖt.Díi ¸nhs¸ng cña nhËn thøc vÒ giai cÊp, mäi vÊn ®Ò, mäi quan hÖx· héi, mäi hiÖn tr¹ng x· héi ®Òu cã thÓ lý gi¶i.Chóng t«i sungsíng, chóng t«i c¶m thÊy h¹nh phóc nh cã ®îc trong tay mét b¶o bèiquý gi¸ ®Ó nh×n ®êi vµ bíc vµo ®êi : ®ã lµ sù gi¸c ngé giai cÊp vµ ý thøc giai cÊp. Chóng t«i thùc sù cã ý thøc vÒ vÞ trÝ giai cÊp cña chóngt«i. Chóng t«i t«n träng vµ thÇn tîng hãa vai trß cña giai cÊp bÞ ¸pbøc bãc lét : c«ng nh©n vµ n«ng d©n, d©n nghÌo vv... Chóng t«i nh×n nh÷nggiai cÊp bÞ ¸p bøc víi c¶m t×nh vµ niÒm kh©m phôc. Hä lµ ®éng lùcthay ®æi cuéc sèng ngét ng¹t hiÖn t¹i. Chóngt«i cã mét søc m¹nh tinh thÇn míi rÊt lín, rÊt lín. Cµng ®i s©u vµo cuéc®Êu tranh l©u dµi, gian khæ vµ quyÕt liÖt (trong chiÕn tranh),chóng t«i cµng thÊy râ thªm, s©u thªm vµ réng thªm søc m¹nh tinh thÇn ®ã.ý thøc cña chóng t«i còng cã nh÷ng biÕn chuyÓn tõ thÊp ®Õn cao.Trong nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã, t«i chó ý ®Õn nh÷ng chuyÓnbiÕn sau ®©y :I. VÒ vÊn ®Ò giai cÊp
- Tõ ý thøc vµ t×nh c¶m tù nhiªn lµ "th¬ng ngêi nghÌo", chóng t«i ®· tiÕn ®Õn t×nh c¶m vµ ý thøc t«n träng nh÷ng ngêi lao ®éng (ngêi nghÌo), tõ th¬ng c¶m ®Õn t«n träng, ®Õn nhËn thøc râ h¬n vai trß c¸ch m¹ng vµ n¨ng lùc c¸ch m¹ng cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n. §Æc biÖt trong chiÕn tranh c¸ch m¹ng, chóng t«i ®îc chøng kiÕn v« vµn thÝ dô vÒ tinh thÇn hy sinh cao c¶ vµ n¨ng lùc chiÕn ®Êu dòng c¶m bÒn bØ cña nh÷ng ngêi n«ng d©n, c«ng nh©n. Thµnh ng÷ "c«ng nh©n l·nh ®¹o vµ n«ng d©n lµ chñ lùc" cho c¸ch m¹ng cø hiÓn hiÖn râ tõng ngµy, kh«ng cÇn ph¶i bµn c·i. Nhu cÇu cÇn båi dìng v¨n hãa, chÝnh trÞ vµ n¨ng lùc l·nh ®¹o cho c¸c ®ång chÝ thµnh phÇn c«ng nh©n, n«ng d©n còng hiÓn nhiªn râ rµng. Do ®ã cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®ång chÝ Êy tiÕn bé còng lµ ®iÒu hiÓn nhiªn vµ tÊt yÕu.
- Sù chuyÓn biÕn th¸i ®é ®èi xö víi ngêi nghÌo diÔn ra trong toµn x· héi. T«i biÕt cã gia ®×nh mét nhµ trÝ thøc cao cÊp yªu níc ®i ra chiÕn khu kh¸ng chiÕn. Gia ®×nh nhiÒu con nªn cã hai ngêi gióp viÖc : mét vó giµ, mét "con sen" (con ë g¸i), håi tríc cßn thªm mét "anh xe" (kÐo xe) n÷a. Khi ra chiÕn khu, hai ngêi n÷ gióp viÖc cïng sèng chung víi gia ®×nh nhµ trÝ thøc. Ngêi vó giµ ®îc coi nh ngêi mÑ thø hai cña lò trÎ, cßn c« g¸i th× ®îc coi nh con g¸i lín trong nhµ. Bµ vó giµ khi mÊt ®îc ma chay b¸o hiÕu träng thÓ. C« g¸i lín ®îc dùng vî g¶ chång vµ ®îc coi träng ®óng nh c« chÞ c¶ trong gia ®×nh. Sù chuyÓn biÕn c¸i quan hÖ x· héi nµy tèt ®Ñp biÕt bao nhiªu. Nã lµkÕt qu¶ tinh thÇn cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m.SùtiÕp nhËn ý thøc giai cÊp trong chóng t«i còng nÈy sinh vÊn ®Òt×nh c¶m : t×nh c¶m giai cÊp. Mäi t×nh c¶m ®Òu xoay quanh kh¸iniÖm giai cÊp, phï hîp víi ý thøc giai cÊp ®îc coi lµ tèt ®Ñp,c¸i g× kh«ng phï hîp víi t×nh c¶m Êy th× kh«ng thÓ chÊp nhËn. §iÒu®îc coi nh cao c¶ vµ thiªng liªng lµ "t×nhth¬ng yªu giai cÊp". C¸c thø t×nhc¶m kh¸c nh t×nh yªu, t×nh b¹n, t×nh gia ®×nh, t×nh hä hµng... ®Òuph¶i lÊy t×nh th¬ng yªu giai cÊp lµm c¬ së vµ ph¶i phô thuéc vµo nã.Nh÷ng ngêi thuéc giai cÊp kh«ng ph¶i n«ng d©n, c«ng nh©n, mµ tù nguyÖnnhËn ý thøc giai cÊp, nhËn lËp trêng giai cÊp c«ng n«ng lµ cña m×nh,th× ®îc khen ngîi, ®îc biÓu d¬ng, ®îc ngêi ta lÆng lÏ traotÆng mét c¸i nh lµ mét danh hiÖu tèt ®Ñp : nh÷ng ngêi biÕt "®Çu hµng giai cÊp",biÕt bá bãng tèi t×m ra ¸nh s¸ng. §iÒu nµy t¸c ®éng c¶ vµo quanniÖm thÈm mü. Trong chiÕn tranh chóng t«i sèng ë n«ng th«n nhiÒu,thùc lßng chóng t«i thÊy vÎ chÊt ph¸c vµ vãc d¸ng kháe m¹nh cña th«n n÷lµ ®Ñp. Mçi khi vÒ sèng l¹i ë thµnh phè, thêi gian ®Çu chóng t«ithêng dÌ dÆt vµ xa l¸nh c¸c c« g¸i thµnh thÞ "¸o ve sÇu, ®Çu sóp-l¬" víi nh÷ng d¸ng vÎ Îo l¶ mît mµ, mµ chóng t«i cho lµkh«ng ®Ñp. §Þnh kiÕn Êy còng tån t¹i mét thêi gian.Råi n÷a,chóng t«i ®· tõng sèng nhiÒu chôc n¨m trong mét tr¹ng th¸i tinh thÇnhøng khëi, cao thîng vµ trong s¹ch. Tr¹ng th¸i tinh thÇn nµy phæ biÕntrong ®a sè nh©n d©n, nã lµ nÒn t¶ng cho nh÷ng mèi quan hÖ, ®ÆcbiÖt quan hÖ gi÷a ngêi vµ ngêi rÊt tèt ®Ñp : gi÷a c¸n bé vµnh©n d©n, gi÷a qu©n ®éi vµ nh©n d©n, gi÷a cÊp trªn vµ cÊp díi... T×nhtr¹ng ®ã kÐo dµi suèt tõ tríc n¨m 1945 ®Õn 1975.ThÕ mµt¹i sao ®Õn b©y giê, rÊt nhiÒu ngêi, Ýt nhÊt lµ theo t«i thÊy®îc vµ nghe ®îc, ®Òu than tiÕc nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp cña mÊychôc n¨m qu¸ khø. Nh÷ng mèi quan hÖ nãi trªn cø dÇn dÇn cã sù biÕn®æi. Trong chiÕn tranh, sù biÕn ®æi kh«ng râ l¾m, nhng tõ sau khi sùnghiÖp c¸ch m¹ng giµnh ®éc lËp vµ thèng nhÊt ®Êt níc ®· hoµn thµnh,th× sù biÕn ®æi Êy cµng râ rÖt vµ nhanh chãng. Nã ®· diÔn ra métsù "biÕnd¹ng". Nã ®·biÕn d¹ng thÕ nµo, tõ c¸i g× trë thµnh c¸i g× vµ t¹i sao ? Qua sù suyngÉm vÒ diÔn biÕn ý thøc cña b¶n th©n, qua sù nhí l¹i c¸c hµnhxö cña m×nh vµ cña ngêi kh¸c mµ m×nh thÊy ®îc, qua sù quan s¸t vµ nghe®îc chuyÖn tõ nhiÒu nguån, tãm l¹i lµ qua sù tr¶i vµ sù nghiÖmcña b¶n th©n, t«i thÊy ®îc mÊy ®iÓm :
1. Tríc hÕt h·y so s¸nh hai bøc tranh :Ngµy xa (tríc1945 vµ tríc 1954,1975) vµ ngµy nay (nh÷ng n¨m 1990). Hai bøc tranhbiÓu hiÖn hai thêi kú, hai t×nh tr¹ng, tõ ®ã xuÊt hiÖn mét "íc m¬ giËt lïi " : "bao giê cho ®Õn ngµy xa ?"Ngµy xa, khinh÷ng ý tëng vÒ giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp ®îc lan truyÒn®· lµm bïng lªn trong lßng mäi ngêi mét ¸nh s¸ng vµ t¹o nªn mét søcm¹nh tinh thÇn, thóc ®Èy tinh thÇn yªu níc vµ cøu níc cña toµn thÓnh©n d©n. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã trë thµnh mét chÊt keo tinh thÇn g¾n bãmäi ngêi l¹i víi nhau trong mét tinh thÇn ®oµn kÕt ®Êu tranh trongs¸ng vµ ®¬n gi¶n, nh»m mét môc tiªu lín vµ rÊt râ rÖt : gi¶i phãng®Êt níc, gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng khái n« lÖ, khái ¸p bøc.Chñ nghÜaM¸c-Lª ®· gi¸c ngé mäi ngêi mét c¬ së lý lÏ nh sau : x· héi cãnghÌo ®ãi, bÊt c«ng lµ do cã sù ¸p bøc bãc lét cña giai cÊp thèng trÞ cÇmquyÒn, do cã sù chiÕm h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Muèn "®æi ®êi" (gi¶i phãng nh÷ng ngêi bÞ ¸pbøc bãc lét) ph¶i ®Èy m¹nh ®Êu tranh giai cÊp, võa lÊy l¹i ®Êt níc®éc lËp, võa xãa bá giai cÊp bãc lét, xãa bá chÕ ®é t h÷u vÒ tliÖu s¶n xuÊt. Nh thÕ míi cã mét x· héi võa ®éc lËp võa c«ngb»ng d©n chñ, chÝnh quyÒn thùc sù vÒ tay nh©n d©n. Nh÷ng ®iÒu®ã ®· nh©n lªn béi phÇn tinh thÇn cøu níc vµ tinh thÇn x©y dùng, x©ydùng mét ®Êt níc ®éc lËp, tù do, h¹nh phóc. Tinh thÇn ®Êu tranh c¸chm¹ng nhê sù gi¸c ngé ®ã ®îc nh©n cao lªn nhiÒu lÇn. Lóc ®ã §¶ngcéng s¶n (nãi cho râ h¬n lµ nh÷ng ngêi céng s¶n) hßa m×nh trongnh©n d©n, nh©n d©n t×m ®Õn nh÷ng ngêi céng s¶n nh t×m ®Õn nh÷ngngêi th©n. Hä lµ nh÷ng ngêi võa híng dÉn ®Êu tranh võa lµ nh÷ngngêi cÇn ®îc che chë b¶o vÖ vµ cøu gióp (vÒ c¶ ¨n, mÆc,còng nh n¬i ë an toµn). Trong nhiÒu håi ký viÕt vÒ nhµtï S¬n La, c¸c t¸c gi¶ miªu t¶ l¹i nh÷ng h×nh ¶nh rÊt c¶m ®éng, khi tïchÝnh trÞ (nh÷ng ngêi céng s¶n) bÞ ®µy tõ Háa Lß (Hµ Néi)lªn S¬n La ®i qua Suèi Rót. Nh©n d©n Chî Bê, Suèi Rót ®· ®ãn tiÕp,chµo mêi vµ tù nguyÖn gióp ®ì tõ b¸t ch¸o, ®iÕu thuèc, c¸ichiÕu, chç n»m. Cho nªn, lóc Êy §¶ng ë trong d©n, §¶ng víi d©n lµmét. D©n ®i t×m §¶ng, §¶ng còng ®i t×m d©n nh t×m nh÷ng ngêi cã ©ncã nghÜa. Ngµynay C¸ch m¹ng ®· th¾ng lîi : ®Êt níc ®· thèng nhÊt vµ ®éc lËp. ChÝnhquyÒn ®· vÒ tay nh©n d©n. Vµ nh÷ng ngêi céng s¶n lµ ngêi thaymÆt nh©n d©n n¾m gi÷ chÝnh quyÒn. Tõ chç nhËn thøc nh vËy tÊt c¶nh÷ng chøc vô quan träng tõ cÊp c¬ së ®Õn cÊp toµn quèc ®Òuph¶i do c¸c ®¶ng viªn céng s¶n n¾m gi÷. TÊt c¶ nh÷ng ngêi céng s¶n nµyph¶i cã møc thu nhËp vµ møc sèng cao (tõ nhµ ë, ph¬ng tiÖn ®i l¹i,ph¬ng tiÖn sinh ho¹t) ®Ó ®¶m b¶o søc kháe vµ cã ®iÒukiÖn tèt ®Ó lµm viÖc cho d©n cho níc. Gia ®×nh c¸c vÞ nµy, conc¸i c¸c vÞ còng ph¶i ®îc b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong ®êisèng tõ viÖc häc hµnh, ch÷a bÖnh. Ph¶i cho c¸c ch¸u häc hµnh®Çy ®ñ ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc nèi tiÕp truyÒn thèng cña cha anh mµgi÷ v÷ng chÝnh quyÒn nh©n d©n. Nh thÕ lµ xuÊt hiÖn mét tÇng lípngêi (cha gäi lµ mét giai cÊp) lµm viÖc trong nh÷ng chøc vôcai trÞ, chñ yÕu lµ nh÷ng ®¶ng viªn §¶ng céng s¶n. Chøc vô cµng caoth× cµng ph¶i do nh÷ng ®¶ng viªn quan träng (cao cÊp) n¾m gi÷. VËy lµ §¶ngvíi d©n ®· t¸ch thµnh hai : mét sè ngêi (chñ yÕu lµ cña §¶ng)lµm viÖc cai trÞ d©n. Mµ ®· cai trÞ th× ph¶i cã chøc, ®· cã chøc lµcã quyÒn, ®· cã quyÒn ¾t cã lîi. QuyÒn lùc lín th× cã lîi lín.§¶ng ®©u cßn "hßa trong d©n, cïng víi d©n lµ mét " nh tríc. Trªn danh nghÜa, chÝnhquyÒn cña §¶ng khi lµm viÖc g× còng lµ thay mÆt d©n vµ nh©n danhd©n, v× lîi Ých cña d©n (chÝnh quyÒn do d©n, v× d©n, cña d©n).ThÕ mµ d©n hiÖn nay ®i t×m §¶ng lµ ®i t×m nh÷ng «ng bÝ th, chñtÞch, bé trëng, ®¹i biÓu Quèc Héi, ñy viªn Trung ¬ng, ®ÓkhiÕu n¹i tè c¸o, kªu oan vµ cÇu xin sù cøu gióp. Cã nh÷ng «ng ®¶ngviªn giµ (nhng kh«ng cã chøc vô g×, th× còng nh lµ d©n) xÕpc¸c ®¬n kªu xin cña m×nh vµo mét c¸i tói nÆng hµng chôc ki l«, ®i l¹i c¸ccÊp c¸c ngµnh hµng chôc n¨m trêi mµ vÊn ®Ò cña «ng Êy vÉn kh«ng®îc gi¶i quyÕt (v× nã phøc t¹p qu¸). Khi «ng giµ nµy cßn trÎb¾t ®Çu gi¸c ngé vµ h¨ng say ®Êu tranh «ng Êy kh«ng thÓ tëng tîngnæi t×nh c¶nh «ng Êy lóc vÒ giµ. Kh«ng nh÷ng§¶ng víi d©n ®· lµ hai, mµ ngay trong §¶ng còng thµnh hai. Mét §¶ng gåmnh÷ng ngêi kh«ng cã chøc vô hoÆc chøc vô thÊp. Mét §¶ng gåm nh÷ng ngêicã chøc vô cao vµ quyÒn lùc, quyÒn lîi cao. Hµng triÖu chiÕnsÜ vµ nh©n d©n khi hy sinh ®Òu kh«ng nghÜ r»ng mét kÕt qu¶ quanträng cña sù hy sinh cña hä l¹i lµ t×nh tr¹ng thÕ nµy. Nhµ th¬Bïi Minh Quèc ®· ph¶i thèt lªn :
Trän tuæi xu©n ta hiÕn d©ng cuång nhiÖt
2. VÒ ý thøc giai cÊp. Tõ chç cãý thøc th¬ng yªu t«n träng, tin cËy nh÷ng ngêi ngÌo khæ bÞ bãclét (lµ c«ng nh©n vµ n«ng d©n), ®¸nh gi¸ cao kh¶ n¨ng c¸ch m¹ngcña hä, ý thøc nµy dÇn trë thµnh cùc ®oan, ®i tíi chç kh«ng tincËy c¸c thµnh phÇn kh¸c, chØ ®Ò cao c«ng n«ng. Sù tuyÖt ®èi hãanh÷ng u ®iÓm c¸ch m¹ng cña c«ng n«ng ®· dÉn tíi chç ®¸nh gi¸thÊp kh¶ n¨ng c¸ch m¹ng cña c¸c tÇng líp kh¸c. Cã mét d¹o ®· xuÊthiÖn nh÷ng tõ khinh miÖt gäi c¸nh häc sinh vµ nh÷ng ngêithuéc tÇng líp trung lu lµ "t¹ch t¹ch sÌ" (tiÓu t s¶n), vµ nh÷ng ngêi nµycòng vui vÎ tù gäi m×nh nh thÕ. ý thøc nµy ®· ®îc chÝnh thøcc«ng khai thÓ hiÖn trong c¸i gäi lµ "®êng lèi c«ng n«ng vÒ c«ngt¸c c¸n bé".ChÝnh kÎ viÕt nh÷ng dßng nµy còng ®· tõng thuyÕt gi¶ng nhiÒu lÇnvÒ ®êng lèi nµy vµ phª ph¸n mét c¸ch ®Çy thuyÕt phôc nh÷nghiÖn tîng vi ph¹m ®êng lèi c«ng n«ng.Trong khi Êy,trong thùc tiÔn ®Êu tranh c¸ch m¹ng cã hai hiÖn tîng râ rÖt : métlµ, tinh thÇn dòng c¶m chiÕn ®Êu vµ hy sinh rÊt quyÕt liÖt cñac¸c c¸n bé vµ chiÕn sÜ xuÊt th©n tõ c«ng n«ng, sè nµy chiÕm ®a sè.MÆt kh¸c, phÇn lín c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o ë cÊp cao nhÊt ®Òu kh«ngph¶i xuÊt th©n tõ c«ng n«ng, mµ xuÊt th©n tõ nh÷ng tÇng líp trung lu hoÆctÇng líp trªn cña x· héi. C¸c ®ång chÝ ®ã lµ nh÷ng chiÕn sÜ c¸chm¹ng trung kiªn, cã mét u thÕ mµ nh÷ng ngêi xuÊt th©n c«ng n«ng kh«ngcã, ®ã lµ tr×nh ®é häc thøc cao, ngo¹i ng÷ giái. Nhng t×nh h×nh nµykh«ng ®îc coi lµ thÝ dô cña mét kh¶ n¨ng c¸ch m¹ng cña nh÷ng ngêithuéc tÇng líp phi c«ng n«ng.VÊn ®Ò®êng lèi c«ng n«ng dÉn ®Õn mét sè hiÖn tîng gäi lµ "thµnh phÇn chñ nghÜa", vµ "chñ nghÜa lý lÞch". HiÖn tîng nµy dÉn ®Õnnh÷ng ®Þnh kiÕn, ph©n biÖt ®èi xö, bá qua vµ l·ng phÝ nhiÒu kh¶n¨ng c¸ch m¹ng, bá qua nhiÒu tµi n¨ng, lµm cho nhiÒu tµi n¨ng bÞ thuichét, tæn th¬ng ®Õn tinh thÇn ®oµn kÕt d©n téc ®Ó ®Êu tranhgiµnh ®éc lËp. §êng lèi nµy vµ "chñ nghÜa thµnh phÇn" t¸c ®éng vµo mäi mÆt sinh ho¹tcña x· héi, lµm tæn th¬ng tÝnh c«ng b»ng x· héi vµ tæn th¬ng chÝnhs¸ch xãa bá hËn thï trong qu¸ khø ®Ó ®oµn kÕt toµn d©n téc, x©ydùng ®Êt níc. Cµng trong hoµn c¶nh th¾ng lîi lín vµ trong hßa b×nh x©ydùng th× tæn th¬ng vµ tai h¹i do "chñ nghÜa thµnh phÇn" thÓ hiÖn thµnh chÝnh s¸chcña §¶ng cµng to lín vµ kh«ng g× bï ®¾p ®îc. Sù tai h¹i kh«ng chØ t¸c®éng ®Õn nh÷ng thµnh phÇn líp trªn mµ cßn t¸c ®éng ®Õn toµn d©nkÓ c¶ c«ng n«ng. HiÖn tîng nhiÒu ngêi bá níc ra ®i sau ®¹ith¾ng 1975 lµ sù r¹n nøt kh«ng chèi c·i ®îc cña khèi ®oµn kÕt toµnd©n. Cã nhiÒu ngêi tuy bá níc ra ®i, nhng trong lßng vÉn cã c¶m t×nhvíi c¸ch m¹ng. Hä ph¶i ra ®i, bëi v× nÕu hä ë l¹i th× häkh«ng cã c¸ch g× sinh sèng, trong khi tµi s¶n cña hä còng kh«ng cßn.Hä ra ®i cßn kÐo theo hËu qu¶ lµ hµng tr¨m lao ®éng vµ gia ®×nh mµtríc ®©y bÞ hä "bãclét", nay kh«ngcßn ®êng sinh sèng. Nh thÕ lµ cã nh÷ng ngêi ra ®i lµ bÞ buéc ph¶ira ®i, chø hä ch¼ng chèng ai, ch¼ng thï ai. Nh÷ng ngêi nµy vµ c¶ nh÷ngngêi mÊt viÖc ®Òu thÊy cã mét sù "khã hiÓu" trong chÝnh s¸ch cña c¸ch m¹ng, mµkh«ng ai gi¶i thÝch ®îc c¶.
3. Mçi triÕt thuyÕt ®Òu cã c¸i lý cña nã Nhng cø gi¶nlîc hãa nã, råi nhÊn m¹nh vai trß cña nã qu¸ møc cÇn thiÕt th× tÊtsÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ tai h¹i kh«n lêng. T«i nay ®· ngoµi 70 tuæi, nhê®äc thªm ®îc mét sè s¸ch, nghe thªm ®îc nhiÒu ý kiÕn,còng míi nhËn ra ®îc ®iÒu nµy. VÊn ®Ò ý thøc giai cÊp còngthÕ th«i. Tõ chç tuyÖt ®èi hãa vÊn ®Ò giai cÊp trong sù bénbÒ cña ®êi sèng con ngêi vµ x· héi sÏ ®i tíi chç nguy hiÓm dogi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò kh«ng cßn chõng mùc cña nã n÷a. MéthÖ qu¶ quan träng cña chñ nghÜa thµnh phÇn lµ vÊn ®Ò chuyªn chÝnh v« s¶n. T«i ®· tr¶i qua nhiÒu lÇn sinh ho¹të Trung ¬ng (§¶ng) c¸c khãa, vµ t«i nhí lµ nhiÒu lÇn Trung¬ng ®· th¶o luËn vÊn ®Ò nµy. Nhng qu¶ thËt sù th¶o luËn ®· kh«ng®i ®Õn ®îc sù lý gi¶i râ rµng vµ nã dõng l¹i ë chç tháathuËn víi nhau vµ trë thµnh t tëng chØ ®¹o cho ®Õn b©y giê, lµ :
Nh vËy lµcø lµm mµ kh«ng nãi, trong mét ph¬ng ch©m hµnh ®éng còng kh«ng nãi ra lµ: "nãi mét®µng, lµm mét nÎo".Nh vËy ®©y lµ trêng hîp lµmmµ kh«ng nãi. Cã trênghîp kh¸c th× l¹i cø nãi, nãi cµng nhiÒu cµng tèt, nhng chØ cÇn nãi th«i, chø kh«ng lµm. §iÒu nµy lµm cho nh©n d©n gÆprÊt nhiÒu ®iÒu khã hiÓu. §iÒu ®ã trë thµnh mét ®Æc®iÓm cña chÝnh quyÒn céng s¶n. Mµ kh«ng ph¶i chØ cã kÎ thï cña chñnghÜa céng s¶n míi nhËn xÐt thÕ. Cã nhiÒu ngêi b¹n trung thùc cñaphong trµo céng s¶n, nhiÒu lý thuyÕt gia thÕ giíi, còng nhËnxÐt nh thÕ. Nh÷ng dÉn chøng cho nhËn xÐt trªn ®©y cã rÊt nhiÒutrong sinh ho¹t hµng ngµy cña x· héi ta.Khi cã sùth¶o luËn, t«i ph¶i t×m hiÓu vÊn ®Ò, do vËy t«i ®· t×m ®äcLªnin trong nh÷ng ®o¹n «ng nãi vÒ chuyªn chÝnh v« s¶n. VÒ kh¸iniÖm nµy Lªnin cã nãi ë nhiÒu chç, nhng néi dung kh«ng gièngnhau. T«i nhí cã hai lo¹i ý kh¸c nhau :- Ph¶i chuyªn chÝnh víi kÎ thï (giai cÊp) vµ d©n chñ víi nh©n d©n lao ®éng. - Ph¶i cã bé m¸y m¹nh ®Ó chuyªn chÝnh víi kÎ thï. - V× chÕ ®é ta lµ mét chÕ ®é d©n chñ, cho nªn sù thùc hiÖn chuyªn chÝnh chØ nãi trong néi bé, chø kh«ng c«ng khai nãi ra lµm g× !
a) Cã chç Lªnin cho r»ng ®ã lµ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n, nã cã nhiÖm vô xãa bá vµ triÖt tiªu mäi tån tÝch cña chÝnh quyÒn cò (t s¶n) võa bÞ ®¸nh ®æ. Cho nªn chuyªn chÝnh v« s¶n kh«ng dïng vµ kh«ng dùa vµo bÊt cø ph¸p luËt nµo cña chÝnh quyÒn cò, mµ chØ hµnh ®éng v× lîi Ých cña c¸ch m¹ng, v× lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n. b) Cã chç th× Lªnin nãi r»ng : chuyªn chÝnh v« s¶n lµ d©n chñ v« s¶n. Mµ d©n chñ v« s¶n th× cao h¬n d©n chñ t s¶n. V× vËy chuyªn chÝnh v« s¶n kh«ng bao giê coi ®µn ¸p lµ quan träng, thËm chÝ coi ®µn ¸p lµ chñ yÕu còng kh«ng chÊp nhËn ®îc. Ph¶i coi träng sù tæ chøc vµ gi¸o dôc. Do kh«ng cã®iÒu kiÖn ®Ó t×m vµ trÝch nguyªn v¨n, nhng t«i b¶o ®¶m lµt«i ®· nhí ®óng hai tinh thÇn ®ã. NghÜa lµ : thùc hiÖn chuyªn chÝnh v«s¶n lµ thùc hiÖn mét cuéc ®Êu tranh giai cÊp quyÕt liÖt ®Óxãa s¹ch mäi tµn d cña chÝnh quyÒn cò võa bÞ ®¸nh ®æ theo ý"a" nãi trªn. §ã lµ chuyªn chÝnh v«s¶n trong hoµn c¶nh míi giai cÊp v« s¶n míi giµnh ®îc chÝnh quyÒn.Nhng ®Õn khi ta ®· x©y dùng ®îc chÝnh quyÒn råi th× chÝnhquyÒn míi nµy ph¶i lµ mét chÝnh quyÒn d©n chñ cao h¬n h¼n chÝnhquyÒn t s¶n. ChÝnh quyÒn d©n chñ míi nµy qu¶n lý x· héi b»ngtæ chøc vµ gi¸o dôc chø kh«ng ph¶i b»ng ®µn ¸p, b»ng b¹o lùc. V× vËy mµl©u nay trong lý thuyÕt míi cã sù ®Ò cËp tíi viÖc x©y dùngmét "nhµ nícph¸p quyÒn"vµ qu¶n lý x· héi b»ng mét hÖ thèng luËt ph¸p ¨n nhËp c¶ víi c¸cth«ng lÖ luËt ph¸p quèc tÕ. Mét nhµ níc d©n chñ gi÷a c¸c nhµníc d©n chñ cña thÕ giíi. Hay biÕt bao ! Vµ ta sÏ cã dÞp tá râtÝnh u viÖt cña nÒn d©n chñ v« s¶n.T«i ®· tõngbiÕt, tõng gÆp nh÷ng ®ång chÝ lu«n lu«n biÓu thÞ khÝ thÕ ®Êutranh giai cÊp quyÕt liÖt, hß hÐt tiªu diÖt mäi kÎ thï. QuanniÖm "kÎ thïgiai cÊp" ®· ¶nhhëng rÊt nhiÒu ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan ph¸p luËt. HÇuhÕt nh÷ng ngêi lµm viÖc trong c¸c c¬ quan ph¸p luËt ®Òu cho r»nghÔ ai mµ ®· ph¹m luËt, hoÆc bÞ nghi ngê lµ cã vi ph¹m ®Òu ph¶i coi lµkÎ thï cña c¸ch m¹ng vµ c¸c ®ång chÝ ®ã ®Òu ®èi xö víi ®èi tîngÊy nh ®èi víi kÎ thï : tõ c¸ch nh×n khi gÆp gì, tiÕp xóc, c¸ch háicung, c¸ch dÉn ®i, c¸ch cho ¨n cho uèng... T«i ®· ®îc ®äc mét sè håiký cña mét sè ngêi bÞ b¾t vµ bÞ tï, nghe lêi kÓ trùc tiÕphoÆc gi¸n tiÕp cña th©n nh©n nh÷ng ngêi bÞ tï. Nh÷ng ngêi bÞ tïtrong chÕ ®é ta kh«ng ®îc ®èi xö nh mét ngêi "nh©n d©n", nh bÊt kú mét c«ng d©n nµo, mµnh mét kÎ thï. Sè ngêi ®îc ®èi xö ®Æc biÖt còng cã, nhng Ýtái.T«icã mét bµ chÞ cã chång lµ tï nh©n trong thêi ®Õ quèc phong kiÕn, naycã con rÓ lµ tï c¸ch m¹ng. ChÞ cã kÓ chuyÖn vÒ hai cuéc ®ith¨m tï : tríc ®i th¨m chång, nay (sau n¨m 1975) ®i th¨m con rÓ.ChÞ cã mét Ên tîng rÊt nÆng nÒ khi ph¶i so s¸nh hai cuéc ®i th¨m Êy :tï nh©n thêi nay cùc h¬n thêi ®Õ quèc. Trãc nhËn xÐt th¼ng th¾n cñachÞ, t«i buån rÇu nghÜ r»ng ta ®· c«ng bè nhiÒu chÝnh s¸ch hay, còng®· cã mét sè viÖc lµm tèt ®îc tuyªn truyÒn réng r·i. Ch¼ng lÏ takh«ng cã c¸ch g× xãa bá ®îc Ên tîng nÆng nÒ cña tinh thÇn thï®Þch hay sao ?4. Sù nhÊnm¹nh qu¸ møc cÇn thiÕt vÒ ý thøc giai cÊp hay tÝnh giai cÊp cßn cã mét hÖ qu¶ tai h¹i vµ ngµycµng tai h¹i cho x· héi. GÇn ®©y §¶ng cã ®Ò ra khÈu hiÖu liªnkÕt c«ng n«ng víi trÝ thøc, mµ cã ngêi phÊn khëi ®· gäi t¾t lµliªn kÕt "c«ngn«ng trÝ". Métsè trÝ thøc ®· hoan nghªnh vµ coi ®ã lµ dÊu hiÖu tèt cña con m¾t §¶ngkhi nh×n vµo trÝ thøc. Nhng c«ng thøc nµy vÉn ®Æt trªn nÒn t¶ng lµc«ng n«ng. TrÝ thøc chØ ®îc coi nh mét bé phËn kh«ng thÓ kh«ng cã.C¸i "ý thøc giaicÊp" coi thêng vµkh«ng tin cËy ®èi víi trÝ thøc xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cho r»ng kh¶ n¨ngc¸ch m¹ng cña trÝ thøc qu¸ thÊp, nhÊt lµ trong ®Êu tranh b¹o lùc. §iÒunµy lµ râ vµ hiÓn nhiªn. Nhng ngoµi ra c¸i nh×n vÒ trÝ thøc cßn baohµm ý nghÜa : trÝ thøc thuéc tÇng líp trªn, tÇng líp bãc lét. H×nh ¶nhcña hä lµ nh÷ng ngêi kh«ng thÓ tin cËy, nh÷ng ngêi cÇn ph¶i c¶nhgi¸c, nhÊt lµ trÝ thøc v¨n nghÖ sÜ. Mét bËc ®µn anh cña t«i ®· cãlóc ©n cÇn th©n mËt dÆn t«i : "Mµy ph¶i cÈn thËn, v¨n nghÖ sÜ nã hay xá xiªnl¾m ®Êy !"Tµi n¨ngkh«ng cã ý thøc ®Ó chän chç ®Çu thai. Cho nªn nh÷ng tµi n¨ngcã kh«ng chän chç ®Çu thai vµo c«ng n«ng lµ chuyÖn b×nh thêng.Nh×n l¹i lÞch sö ta thÊy nh÷ng nh©n vËt lÉy lõng cña cuèi thÕ kûthø XIV ®Çu thÕ kû XX cña ta ®Òu xuÊt th©n tõ c¸c gia ®×nh khoab¶ng hoÆc b¶n th©n lµ trÝ thøc, kÓ c¶ Hå ChÝ Minh. C¸i nguyªn lý®Êu tranh giai cÊp lµ ®éng lùc ph¸t triÓn x· héi kh«ng thÓ khi nµocòng ®óng víi mäi thêi ®¹i vµ mäi d©n téc ®îc. Nhng nh÷ng conngêi tµi giái, cã trÝ thøc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh sè phËn cña ®Êtníc vµ cña d©n téc th× h×nh nh rÊt ®óng víi ViÖt Nam, c¶ trong lÞchsö xa còng nh lÞch sö gÇn. Thêi ®¹i nµo, d©n téc nµo còng næi bËt lªnvÊn ®Ò ngêi tµi, vµ còng chØ cã ngêi tµi míi ®Ó l¹i ®îcnh÷ng gi¸ trÞ vµ Ên tîng tèt ®Ñp cho c¸c ®êi sau.T«i thÊy h×nhnh c¸i ý thøc c«ng n«ng kh«ng cã kh¶ n¨ng thÊy râ ®îc vÊn ®Ònµy. Vµ khi ai ®ã ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò mµ ý thøc giai cÊpbuéc ph¶i lªn tiÕng th× y nh r»ng cã nh÷ng ngêi tr×nh bÇy nh thÓc¸c tµi n¨ng ®Òu cña c«ng n«ng, ®Òu tõ c«ng n«ng mµ ra, ®Òuph¶i dùa vµo c«ng n«ng míi ph¸t triÓn ®îc.T«ith× t«i thÊy ngîc l¹i. "ý thøc giai cÊp" c«ng n«ng kh«ng thÓ nhËn biÕt ®îc hai nguyªnlý ®¬n gi¶n mµ t«i häc ®îc ë c¸c nhµ khoa häc, ®ã lµ :
a/ Tµi n¨ng lµ cña hiÕm.
V× vËy ph¶i®èi xö víi tµi n¨ng nh lµ cña hiÕm, vµ cña hiÕm ®ã lµ tµi s¶nquý cña tÊt c¶ mäi ngêi. Ngµy xa, vua chóa cßn cã khi tha téi hoÆcxãa téi cho nh÷ng ngêi tµi.Nhng "ý thøc giai cÊp" th× kh«ng. Tõ "ý thøc giai cÊp" qu¸ m¹nh dÉn ®Õn nhËn thøccøng nh¾c vµ m¬ hå chung quanh vÊn ®Ò "®øc" vµ "tµi". Khi nªu lªn quan hÖ "®øc" vµ "tµi" th× cho r»ng "®øc" ph¶i lµ gèc. H¬n n÷a, kh¸iniÖm "®øc" ®îc nãi ®Õn chØ víi ngôý vÒ mét sè phÈm chÊt ®Æc trng cña c«ng n«ng. "§øc" chØ lµ yªu quý vµ tÝch cùc lao®éng (ch©n tay), kh«ng tham «, hñ hãa, mµ Ýt cã g¾n ®øc víi nh÷ngphÈm chÊt kh¸c nh trung thùc, khiªm tèn, nh©n ¸i, th¬ng ngêi, lµmviÖc cã hiÖu qu¶. V× vËy rÊt khã t×m ®óng ngêi ®Æt ®óngviÖc.N¨m 1978, trongcuéc gÆp gì gi÷a ®ång chÝ NguyÔn V¨n Linh víi c¸c v¨n nghÖ sÜ, mét nhµlý luËn v¨n häc ®· ph¶i thèt lªn : "v¨n nghÖ sÜ bÞ khinh bØ s©u s¾c". Cßn nhµ v¨n hãa NguyÔn Kh¾cViÖn th× phµn nµn: "Cãnh÷ng thµnh kiÕn nh nh÷ng b¶n ¸n, mµ lµ ¸n chung th©n, treo l¬ löngtrªn ®Çu mét sè v¨n nghÖ sÜ".T«i, th× t«ithÊy râ : "C¸iý thøc giai cÊp"trong x· héi ta cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau :b/ Tµi n¨ng lµ cña tÊt c¶ nh©n d©n.
Kh«ng cã kh¶ n¨ng vµ ph¬ng ph¸p ®Ó ph©n biÖt tµi n¨ng, v× nã kh«ng cÇn ®Õn tµi n¨ng, kh«ng muèn cã tµi n¨ng.
§¸ngbuån lµ nh vËy. Nã (c¸i ý thøc giai cÊp) mÊt lu«n c¶ kh¶ n¨ngph©n biÖt vµ nhËn biÕt nh÷ng lÏ ph¶i th«ng thêng. Cã mét hiÖntîng hÕt søc nguy h¹i cho vËn mÖnh cña d©n téc vµ quèc gia. §ã lµhiÖn tîng häc gi¶, b»ng gi¶, häc hµm, häc vÞ mua ®îc b»ngtiÒn. Nh÷ng t¸c ®éng nµo ®· ®Î ra t×nh tr¹ng ®ã ? §ã cã ph¶i lµchÝnh s¸ch v¨n hãa cña nhµ níc c«ng nh©n kh«ng ? Cã cÇn ph¶i cã nh÷ngchÝnh s¸ch h¹n chÕ ®îc c¸i gi¶ mµ khuyÕn khÝch ®îc c¸i thËtkh«ng ? Riªng mét ngêi, hoÆc mét nhãm ai ®ã, th× kh«ng thÓ nghÜ ra c¸ichÝnh s¸ch Êy ®îc. KhuyÕn khÝch nghÜ s©u, khuyÕn khÝch nãi th¼ngth× sÏ kh«ng thiÕu g× gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch. Nhng khæ nçi, víi c¸iý thøc giai cÊp x¬ cøng th× kh«ng sao lµm ®îc.
GÇn ®©y, vµc¶ hiÖn nay, cã mét tõ ®îc lu hµnh mét c¸ch b¸n chÝnh thøc. §ã lµtõ kÎ sÜ hoÆc sÜ phu. Kh«ng biÕt «ng trÝ thøc, t¸c gi¶ mét sè bµi luËnv¨n ký tªn Hµ SÜ Phu cã ý muèn béc lé nçi lßng mµ cÊt caogiäng hái : "Cßnai lµ sÜ phu n÷a hay kh«ng ? SÜ phu thêi nay lµ ai vµ hä ë ®©u råi ?". T«i thÊy hiÖn tîng lu hµnhtõ kÎ sÜ vµ sÜ phu lµ mét sù ph¶n øng tÕ nhÞ nhng d÷ déi cña giíitrÝ thøc tríc t×nh h×nh bÞ ®¸nh gi¸ kh«ng ®óng. Hai tõ Êy cã t¸c dônggióp ngêi ta ph©n biÖt vµ nhËn mÆt kÎ gi¶ vµ ngêi thËt.
KÎ sÜ hay bËc sÜ phu cã ngô ý chØ ngêi hiÓu s©u, häc réng (trÝ thøc),nhng l¹i lµ ngêi trung thùc vµ kh¶ng kh¸i, d¸m nãi vµ nãi th¼ng. Nh vËytõ kÎ sÜ cã ngô ý kªu gäi mäi ngêitrÝ thøc dï cao dï thÊp, h·y xøng ®¸ng lµ mét kÎ sÜ, xøng ®¸ng lµ mét sÜ phu mµ lµm trßn tr¸ch nhiÖm víi ®êi nh c¸c bËc sÜ phu tiÒnbèi. Nã còng cã ngô ý lêi t©m huyÕt cña tÇng líp trÝ thøc nãi víigiíi l·nh ®¹o vµ qu¶n lý : "H·y ®Ó cho kÎsÜ tù do nghÜ vµ tù donãi lêi cña m×nh".Mµ lêi cña kÎ sÜ (thËt) th× thêng kh¸c víi lêichÝnh thèng. §ã lµ dÊu hiÖu tèt ®Ó ph©n biÖt thËt gi¶. MµhiÖn nay thËt gi¶ bÞ trén lÉn, khã ph©n.
CÇn kh¾c phôcc¸i "ý thøcgiai cÊp qu¸ møc cÇn thiÕt", cÇn ®¸nh gi¸ l¹i vai trß cña trÝ thøc, cña kÎ sÜ trong sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc.Cµng nhiÒu kÎ sÜ gãp lêi vµ thi thè tµi n¨ng th× ®Êtníc cµng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ míi ph¸t triÓn ®îc.§iÒu nµy kh«ng hÒ lµm gi¶m vai trß cña §¶ng céng s¶n, mµ tr¸i l¹i,nã lµm râ thªm, s¸ng thªm ®«i m¾t vµ tÊm lßng cña §¶ng ®èi víi ®Êtníc, ®èi víi kÎ sÜ. §ã míi lµ chÝnh trÞ s¸ng suèt. ý thøcc«ng n«ng ®óng ®¾n lµ ph¶i t«n träng vµ biÕt ¬n giíi trÝ thøc (kÎsÜ) lµ nh÷ng ngêi ph¸t minh, s¸ng chÕ, t¹o ®iÒu kiÖn choc«ng nh©n s¶n xuÊt ra nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt ngµy cµng cao vµ còng chÝnhhä s¶n xuÊt ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn cho x· héi rÊt cÇn thiÕt chosù sinh tån cña mét x· héi v¨n minh. Kh«ng thÓ ®Ó cho sù biÕn d¹ng ý thøc giaicÊp nµy kÐo dµi thªm n÷a !!!
5- Cã mét ®iÒu l¹ lµ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña mét d©n téc, mét x· héi, ph¶i cã sù hiÓu biÕt kü vµ s©u cña x· héi ®ã, d©n téc ®ã§Õn nay,C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945 ®· ®îc h¬n 50 n¨m, th¾ng lîi ®éc lËp, thèngnhÊt ®éc lËp d©n téc ®· ®îc h¬n 25 n¨m, mµ cha cã mét ý kiÕnnµo ®Ò ra viÖc ph©n tÝch x· héi ta hiÖn nay, tuy nhiÒu ngêivÉn thÊy m×nh ®øng trªn lËp trêng giai cÊp rÊt v÷ng vµng. Riªng t«i, t«inghÜ lËp trêng ph¶i phï hîp víi thùc tiÔn ®êi sèng cô thÓ, chø kh«ngthÓ chØ dùa vµo kinh ®iÓn vµ nh÷ng thø "kinh ®iÓn" cÇn cã dÊu hái. H×nh nh hiÖnnay, khi ph©n tÝch x· héi ViÖt Nam vÒ giai cÊp vÉn cßn nh÷ng ýkiÕn tõ tríc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, khi ®ång chÝ Trêng Chinh cßn lµtæng bÝ th. B»ng chøng lµ cho ®Õn nay cã ngêi vÉn cßn sö dông nh÷ngý kiÕn ph©n tÝch giai cÊp cña x· héi ngµy ®ã.Cßn ngµy nay,giai cÊp n«ng d©n ®ang biÕn ®éng thÕ nµo, trong n«ng th«n xuÊthiÖn thªm nh÷ng tÇng líp nµo ? T©m lý vµ nguyÖn väng cña n«ngd©n hiÖn nay ra sao ? C«ng nh©n ®ang ph¸t triÓn thÕ nµo ? Cã baonhiªu thø c«ng nh©n ? Bao nhiªu tÇng líp n«ng d©n ? ý kiÕn cho r»ng tÊtc¶ c«ng nh©n viªn, c¸n bé c¸c c¬ quan nhµ níc ®Òu thuéc giai cÊp c«ngnh©n cã tháa ®¸ng kh«ng ? Nh÷ng ngêi lµm thuª cho c¸c doanh nghiÖp tnh©n, liªn doanh víi níc ngoµi cã hoµn toµn gièng nh c«ng nh©n c¸c doanhnghiÖp nhµ níc kh«ng ? Cã thÓ hiÖn nay cã nh÷ng líp ngêi kh«ngthÓ quy lµ n«ng d©n hoÆc c«ng nh©n ? D©n nghÌo thµnh thÞ cã ph¶i lµ métgiai cÊp kh«ng ? Cã cÇn ph¶i thõa nhËn cã mét líp ngêi lµm c¸c nghÒ tù do nh nhµ b¸o, thÇy thuèc, v¨n nghÖsÜ..., vµ nh÷ng ngêi ®ã cã ph¶i lµ nh©n d©n lao ®éng hay kh«ng ? Râ rµng hiÖn nay xuÊt hiÖn nhiÒu nhãm x· héi kh¸c nhau ë n«ng th«n còng nh ë thµnhthÞ. Ta cÇn ph©n tÝch vµ miªu t¶ nã nh thÕ nµo ®Ó lµm nÒnt¶ng cho ý thøc giai cÊp hiÖn nay cho thËt phï hîp. Kh«ng lµm viÖcnµy mµ chØ hß hÐt lËp trêng quan ®iÓm ®Ó råi cã ngêi chª lµgi¸o ®iÒu, b¶o thñ th× l¹i giËn.Tãm l¹i, ph¶ithÓ hiÖn râ sù t«n träng lý thuyÕt giai cÊp cña M¸c-Lªninë vÊn ®Ò nµy mét c¸ch thiÕt thùc nh vËy. §¶ng cÇn tËp trung tinhlùc, thêi gian, trÝ tuÖ, vµ tiÒn cña vµo nh÷ng c«ng viÖc nghiªncøu mµ kÕt qu¶ cña nã ®em l¹i ®iÒu kiÖn tèt ®Ñp cho sù l·nh®¹o chÝnh trÞ cña §¶ng, n©ng cao chÊt lîng l·nh ®¹o cña §¶ng.
***
ChñnghÜa M¸c-Lª vÒ vÊn ®Ò giai cÊp gåm nhiÒu vÊn ®Ò s©u réng.Cã thÓ cã nhiÒu c¸ch diÔn gi¶i tèt h¬n (t«i kh«ng nãi ®óng h¬n, v×cã nhiÒu c¸ch gi¶i thÝch ®óng vµ c¸i g× lµ ®óng nhÊt lµ ®iÒucha thÓ cã c©u tr¶ lêi). T«i ®· ®îc biÕt nh÷ng ýkiÕn th¶o luËn chung quanh vÊn ®Ò giai cÊp v« s¶n vµ søc m¹nh cñagiai cÊp v« s¶n quèc tÕ. Cã ý kiÕn cho r»ng c¸i lý thuyÕtcña M¸c dÉn M¸c ®Õn chç M¸c ph¶i cã kÕt luËn nh vËy. Chø thùcra x· héi loµi ngêi ®ang biÕn ®éng, vµ sù biÕn ®éng nµy ch¾cch¾n kh«ng khíp víi nh÷ng tiªn ®o¸n cña M¸c.ThËt lµ mªnhm«ng. T«i chØ d¸m ®øng ë ngoµi ngâ mµ nh×n vµo th«i. T«i kh«ng ®ñ søcdiÔn gi¶i ®îc. Nhng nh÷ng g× t«i ®· tr¶i qua vµ nghiÖm thÊy, t«ithÊy râ trong x· héi ta cã mét sù hiÓu biÕt vÊn ®Ò nµy qu¸ gi¶nlîc vµ trong qu¸ tr×nh vËn dông sù hiÓu biÕt Êy vµo cuéc sèng th×cã nhiÒu biÕn d¹ng. Nh÷ng biÕn d¹ng ®Òu sinh ra nh÷ng tai h¹itrong quan hÖ x· héi vµ chÝnh s¸ch. T«i còng lµ ngêi gãp phÇn vµo sùbiÕn d¹ng ®ã. Nay t«i viÕt bµi bót ký nµy víi tinh thÇn phª b×nhrÊt thµnh thËt, t«i mong cã thÓ t×m ®îc mét bµi häc chung cho ®êi.Giê ®©y, t«i thÊy rÊtrâ lµ nÕu chØ biÕt chñ nghÜa M¸c th«i th× cha ®ñ, dï cho nã cãhay ®Õn bao nhiªu ®i n÷a, th× vÉn cø cÇn ph¶i ®äc thªm ®Ó cã®îc nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸c häc thuyÕt, c¸c triÕthäc kh¸c, cña c¶ ph¬ng §«ng lÉn ph¬ng T©y.II. Chung quanh viÖc §¶ng
T«i ®îckÕt n¹p vµo §¶ng céng s¶n hai lÇn. LÇn thø nhÊt vµo n¨m 1940, lóc t«i17 tuæi. LÇn thø hai vµo n¨m 1943, trong nhµ tï S¬n La. Lóc Êy t«i ®îc chibé nhµ tï S¬n La kÕt n¹p l¹i, sau khi theo dâi, thö th¸ch. Anh Lª §øcThä lµ ngêi giíi thiÖu t«i ®Ó kÕt n¹p.
Tõ bÊy®Õn nay ®· 58 n¨m, tr¶i qua nhiÒu sù kiÖn lÞch sö kh¸c nhau :
- Nh÷ng n¨m th¸ng vËn ®éng quÇn chóng bÝ mËt ®Ó x©y dùng lùc lîng tæng khëi nghÜa, giµnh chÝnh quyÒn. - Nh÷ng n¨m th¸ng kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p víi nh÷ng chiÕn dÞch vµ kÕt thóc b»ng chiÕn dÞch lín §iÖn Biªn Phñ. - Nh÷ng n¨m th¸ng ®Êt níc bÞ chia c¾t, t«i sèng trong hoµn c¶nh hßa b×nh ë miÒn B¾c víi nh÷ng sù kiÖn : c¶i c¸ch ruéng ®Êt, hîp t¸c hãa n«ng nghiÖp, qu©n ®éi häc tËp vµ tËp luyÖn. - T«i l¹i ®îc tham gia kh¸ng chiÕn ë miÒn Nam kho¶ng 10 n¨m (1965-1974). - Råi t«i l¹i ®îc sèng trong th¾ng lîi vµ hßa b×nh, tiÕp xóc nhiÒu víi v¨n nghÖ sÜ, häc tËp ®îc nhiÒu ë giíi trÝ thøc v¨n hãa, v¨n nghÖ. - Suèt tõ n¨m 1960 ®Õn n¨m 1992 t«i liªn tôc lµ ñy viªn trung ¬ng §¶ng 4 khãa.
Do ®ã, t«itù cho r»ng t«i cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó nhËn biÕt sù biÕn®éng, sù chuyÓn biÕn vËn mÖnh cña §¶ng, vµ cã thÓ cã métnhËn xÐt vÒ nh÷ng sù chuyÓn biÕn ®ã.
Râ rµng,§¶ng tõ nh÷ng n¨m 1940 chØ cã mÊy ngh×n ®¶ng viªn, nhng §¶ng cã ¶nhhëng rÊt lín vµ rÊt réng trong nh©n d©n. Nh©n d©n ai còng biÕt c㧶ng Céng s¶n. Híng vÒ §¶ng Céng s¶n. Nh÷ng lêi kªu gäi vµ ýkiÕn l·nh ®¹o cña §¶ng ®Òu hÕt søc ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu,nhng ®Òu lay ®éng lßng ngêi s©u s¾c (c¶ trùc tiÕp lÉn gi¸ntiÕp). §¶ng ®· cã nhiÒu ý kiÕn l·nh ®¹o ®a ®Êtníc vît qua ®îc nhiÒu thö th¸ch vµ bíc ngoÆt hiÓm nguy, ®itíi th¾ng lîi ngµy nay : ®éc lËp, thèng nhÊt ®Êt níc.
Cãmét nhËn xÐt cña kh«ng Ýt ngêi lµ mçikhi §¶ng g¾n víi nh©n d©n, g¾n víi d©n téc, suy nghÜ vµ hµnh ®éng phï hîpvíi suy nghÜ vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n th× §¶ng th¾ng lîi rÊt vÎvang. Ngîc l¹i, khi §¶ng lµm theo, häctËp theo mét "§¶ng anh em " nµo ®ã, mµ kinh nghiÖm du nhËp kh«ng phï hîp víihoµn c¶nh d©n téc vµ ®Êt níc th× ®Òu cã nh÷ng bµi häc cay ®¾ng.Cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt vµ mét sè vô trÊn ¸p trong §¶ng ®· ®Ó l¹inhiÒu vÕt th¬ng s©u vµ ch¾c cßn hËu qu¶ l©u dµi nÕu kh«ng cãc¸ch nµo thanh to¸n ®i ®îc.
LÞch sö §¶ngCéng s¶n ViÖt Nam lµ mét lÞch sö th¾ng lîi vÎ vang. Nhng kh«ng ph¶i chØcã th¾ng lîi vÎ vang, mµ cã nh÷ng lóc, nh÷ng viÖc, g©y tæn thÊt vµ ®auxãt trong §¶ng vµ nhÊt lµ trong nh©n d©n. Cã nh÷ng sù kiÖn mµ cã lÏhµng tr¨m n¨m sau nh÷ng nhµ lµm sö sÏ ®¸nh gi¸ l¹i. Kho¶ng c¸ch thêi giancã thÓ cho ta c¸i nh×n kh¸ch quan h¬n vµ ®óng ®¾n h¬n. Kh«ng thÓnãng véi h¬n ®îc. Nhng kh«ng thÓ v× thÕ mµ ®i ®Õn chçcoi §¶ng Céng s¶n chØ lµ mét lùc lîng tµn b¹o, chØ cã ®µn ¸p vµ lµmh¹i nh©n d©n, lµm h¹i d©n téc, cÇn ph¶i ®¸nh ®æ vµ thay b»ng lùc lîngkh¸c. C¸ch nh×n nhËn nh thÕ lµ cña nh÷ng ®Çu ãc thï ®Þch, thiªnlÖch, kh«ng thÓ chÊp nhËn ®îc. Thùc tÕ hiÖn nay kh«ng cãlùc lîng nµo thay thÕ ®îc §¶ng Céng s¶n.
LÞch sö cña§¶ng g¾n liÒn víi lÞch sö d©n téc. Ai nh×n lÞch sö d©n téc mµ t¸chkhái lÞch sö §¶ng Céng s¶n lµ kh«ng ®îc.
§Õn naycã thÓ thÊy h×nh ¶nh §¶ng Céng s¶n lµ h×nh ¶nh mét c©y cæ thô xumxuª, th©n h×nh lùc lìng, gèc rÔ s©u ch¾c. V× §¶ng cã ®· h¬n haitriÖu ®¶ng viªn. §¶ng cã nh÷ng tæ chøc quÇn chóng : c«ng, n«ng, thanh,phô, bao gåm nhiÒu chôc triÖu héi viªn tÝch cùc ñng hé §¶ng vµ s½nsµng nghe theo §¶ng.
Nhng còng cãthÓ cã mét nhËn xÐt lµ §¶ng ngµy nay tuy ®«ng vµ m¹nh nh thÕ,nhng nh©n d©n nãi chung kh«ng gÇn §¶ng h¬n mµ l¹i xa h¬n. Lßng tin ®èivíi §¶ng gi¶m sót nghiªm träng, nÕu kh«ng muèn nãi lµ lßng tin Êy®· mÊt h¼n.
V× vËy cãthÓ nãi tuy c©y §¶ng b©y giê to lín xum xuª vÒ sè lîng, nhng th©nc©y vµ gèc c©y cã mang c¸c bÖnh ho¹n nµo ®ã mµ cha ®îc chÈn ®o¸n®óng ®Ó ch÷a trÞ.
Ngaytõ khi gia nhËp §¶ng, t«i ®· thÊm nhuÇn nh÷ng nguyªn lý vÒ viÖcx©y dùng mét §¶ng kiÓu míi - mét ®¶ng chiÕn ®Êu, lµ ®éi qu©ntiªn phong vµ ®éi qu©n chiÕn ®Êu cña giai cÊp c«ng nh©n. §¶ng Céng s¶nvõa lµ cña giai cÊp c«ng nh©n, võa lµ cña toµn d©n téc. §¶ng Céng s¶n lµmét ®¶ng kiÓu míi so víi nh÷ng ®¶ng chÝnh trÞ tríc n¨m 1930, trong ®ãcã Quèc D©n §¶ng cña anh hïng NguyÔn Th¸i Häc. Nh÷ng ®¶ng Êy kh«ngthiÕu tinh thÇn yªu níc vµ ®øc hy sinh, nhng cã nhiÒu nhîc®iÓm vÒ tæ chøc ®¶ng, kh«ng thÓ trë thµnh mét søc m¹nh lín®a c¸ch m¹ng tíi thµnh c«ng.
§¶ng Céngs¶n lµ mét ®¶ng chiÕn ®Êu, cho nªn mçi ®¶ng viªn ph¶i lµ métchiÕn sÜ, mét ngêi c¸ch m¹ng chuyªn nghiÖp. §iÒu ®ã võa lµvinh dù lín võa lµ tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ.
Ngµy nay §¶ng®ang l·nh ®¹o sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt níc vµ l·nh ®¹o mét bém¸y nhµ níc vµ mét bé m¸y x· héi khæng lå. ViÖc th¶o luËn vµ ph©ntÝch tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña §¶ng cã mét ý nghÜa to lín. Kh«ng thÓcho r»ng tÝnh chÊt cña §¶ng vÉn y nguyªn nh nh÷ng n¨m tríc n¨m 1945 vµtrong hai cuéc chiÕn tranh ®îc. NÕu cø gi÷ c¸i qu¸n tÝnh trong suyngÉm tõ mÊy chôc n¨m cho ®Õn b©y giê ®Ó xö lý c¸c vÊn ®ÒhiÖn t¹i vÒ x©y dùng §¶ng th× ch¾c ch¾n sÏ cã sai lÇm, hoÆc ÝtnhÊt lµ kh«ng cã hiÖu qu¶.
Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña §¶ngCéng s¶n. Nguyªn t¾c nµy lµm nªn søc m¹nh cña §¶ng. Nã cã nh÷ng nguyªnt¾c chÝnh yÕu nh sau :
ThiÓu sè phôc tïng ®a sè.
CÊp díi phôc tïng cÊp trªn.
TÊtc¶ ®Òu xoay quanh ch÷ "phôc tïng". Sù phôc tïng nµy ®¸p øng yªu cÇu thèng nhÊt ýchÝ, thèng nhÊt t tëng vµ thèng nhÊt hµnh ®éng. Sù thèng nhÊt nµy t¹onªn søc m¹nh to lín. V× vËy sù phôc tïng nµyph¶i lµ v« ®iÒu kiÖn. Trong mÊy chôcn¨m t«i lµ ngêi thùc hiÖn sù phôc tïng nµy rÊt tù nguyÖn vµ lu«nphÊn khëi. T«i còng lµ ngêi ®ßi hái cÊp díi phôc tïng v« ®iÒukiÖn. Sù phôc tïng v« ®iÒu kiÖn nµy trong chiÕn tranh t¹o nªnmét sù th«ng suèt tèt ®Ñp trong sù chØ ®¹o vµ chØ huy vµ mçi ýtëng chØ ®¹o lËp tøc biÕn thµnh søc m¹nh hµnh ®éng trong toµn ®¬nvÞ, hay toµn §¶ng. V× vËy, nguyªn t¾c nµy kh«ng thÓ chÊp nhËn bÊt cømét sù ph¶n ®èi nµo, mét sù phª ph¸n nµo, thËm chÝ mét sù nhËn xÐt nµo.Vµ nh thÕ ý kiÕn cÊp trªn bao giê còng ®óng, lu«n lu«n ®óng,vµ chØ cã ®óng mµ th«i ! §iÒu nµy cã hÖ qu¶ tÊt yÕu cña nãlµ sinh ho¹t trong §¶ng vÒ thùc chÊt chØ lµ sù qu¸n triÖt vµ phôctïng ý kiÕn cÊp trªn. Trong chiÕn tranh, do ®iÒu kiÖn ®Êtníc vµ ®iÒu kiÖn x· héi cã nh÷ng ®Æc thï cña nã, nguyªn t¾c nãitrªn lµ chÊp nhËn ®îc. Nhng ngµynay, khi t×nh h×nh ®Êt níc vµ x· héi ®· biÕn ®æi, hoµn toµn kh¸c xahoµn c¶nh thêi chiÕn, do vËy khi sù qu¸n triÖt nãi trªn gÆp ph¶inh÷ng néi dung m¬ hå vµ cò kü th× sinh ho¹t trong §¶ng kh«ng thÓ cãchÊt lîng ®îc. Cã g× buån h¬n khi gi¸ trÞ mét ý kiÕn kh«ng phôthuéc vµo chÊt lîng ý kiÕn ®ã mµ phô thuéc vµo ngêi ph¸tbiÓu ý kiÕn ®ã lµ ai, thuéc cÊp bËc nµo, vµ ý kiÕn ®ãphôc tïng ý kiÕn nµo. Mét nhµ trÝ thøc v¨n hãa nãi víi t«i nhËnxÐt cña m×nh mét c¸ch th¼ng th¾n nh sau : "H«m tríc anh cha lµ ñy viªn trung ¬ng th×anh kh«ng biÕt c¸i g× hÕt. H«m nay anh ®· lµ ñy viªn trung ¬ng råith× anh biÕt rÊt nhiÒu, rÊt nhiÒu ngêi ph¶i hái anh, xin ýkiÕn anh, vµ thÕ lµ tù nhiªn anh còng cã rÊt nhiÒu ý kiÕnchØ ®¹o ®Ó mµ ph©n ph¸t, anh buéc ph¶i cã nhiÒu ý kiÕn®Ó mµ cho".T«i thÊm c¸ic©u Êy l¾m, cµng ngµy cµng thÊm thÝa. NhiÒu phen t«i rÊt ngîng vµ tùxÊu hæ víi m×nh v× nh÷ng lêi khen tÆng, vÒ nh÷ng ý kiÕn "rÊt s©u s¾c", "s¸ng râ" cña m×nh.Thùc hiÖn®iÒu nãi trªn th× tù nhiªn n¶y sinh mÆt tr¸i cña nã. MÆt tr¸i nµy l¹itiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ta thÊy nh÷ng kÕt qu¶ tÊt yÕu nh sau :
Toµn §¶ng phôc tïng §¹i héi vµ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng.
Mét t×nh tr¹ng bao cÊp vÒ t duy, t tëng (nh mét v¨n nghÖ sÜ qu¸ cè ®· nãi). Mçingêi ®Òu kh«ng ph¶i lµ mét chñ thÓ t duy, v× ®· cã cÊp trªn tduy hé, v× cÊp trªn bao giê còng ®óng, cÊp díi chØ cÇn chê ý kiÕnchØ ®¹o, hÕt ý kiÕn nµy cÊp trªn l¹i cÊp cho ý kiÕnkh¸c. CÊp díi cã t duy th× chØ lµ t duy ®Ó chÊp hµnh. Mäi ýnghÜa s¸ng t¹o trong t duy hÇu nh bÞ triÖt tiªu. C¸c v¨n nghÖ sÜch©n chÝnh thÈy ®Òu bÊt b×nh vµ kh«ng chÊp nhËn sù bao cÊp vÒ tduy vµ t tëng. V× mäi ngêi chØ cÇn nghÜ vµ nãi theo mét khu«n, métkiÓu, mét c©u lµ ®îc råi, lµ dÔ sèng h¬n råi, th× cßn cÇn g×®Õn v¨n häc nghÖ thuËt n÷a.T×nh tr¹ngnµy m©u thuÉn víi t×nh tr¹ng b×nh thêng cña cuéc sèng. V× cuéc sèng vèncã b¶n chÊt sinh ®éng vµ phong phó. HiÖn nay, c¶ ngêi trÎ lÉn ngêigiµ ®Òu ngÊy ®Õn tËn cæ nh÷ng cuéc häp cã nh÷ng diÔn v¨n nh¾c®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn mét sè khÈu hiÖu cò kü. T×nh tr¹ng nµy lµmtª liÖt mäi sù sinh ®éng vµ hµo høng trong sinh ho¹t. Tríc ®©y,trong c¸ch m¹ng vµ chiÕn tranh, mçi lÇn héi häp nhau l¹i lµ cãnh÷ng vÊn ®Ò míi ph¶i gi¶i quyÕt, nhiÖm vô míi ph¶i hoµn thµnh.Ngµy nay kh«ng cã ®iÒu ®ã n÷a.T×nh tr¹ngnãi trªn tÊt yÕu dÔ ®Õn mét c©u tr¶ lêi tiªu cùc, mét c¸ch kh«ngthÓ tr¸nh ®îc c©u hái : "§¶ng lµ ai ?", mçi khi ngêi ta nãi "ý §¶ng" lµ thÕ nµy, "chñ tr¬ng cña §¶ng" lµ thÕ nä, "§¶ng muèn" nh vËy... Trong thùc tÕc©u tr¶ lêi hiÓn nhiªn lµ : §¶ng lµ mét nhãm ngêi quan träng trongcÊp ñy vµ tËp trung h¬n n÷a, lµ «ng BÝ th. ViÖc g× mµ «ng BÝ thhoÆc mét nhãm ngêi trong cÊp ñy muèn, tøc lµ §¶ng muèn. Ch¼ng lÏ nãi c¸ig× cña §¶ng còng cã nghÜa lµ cã ý kiÕn cña h¬n hai triÖu ®¶ngviªn ? ! Mçi ®¶ng viªn b×nh thêng ph¶i lµm theo ý kiÕn vµmÖnh lÖnh cña §¶ng thÓ hiÖn qua c¸c nghÞ quyÕt, vµ kh«ng®îc tù coi m×nh lµ §¶ng. Nhng v× lµ tËp trung d©n chñ, cho nªn vai trßcña bÝ th vµ cÊp ñy tÊt nhiªn lµ quan träng, kh«ng thÓ kh¸c ®îc.ThÕ mµ ë mét sè cÊp cã mét sè ®ång chÝ bÊt cø lóc nµo còng nãi n¨ngvµ hµnh ®éng nh thÓ c¸c ®ång chÝ Êy thay mÆt §¶ng vµ nh©n danh §¶ng. VËy §¶ng lµ c¸c ®ång chÝ Êy råi cßng×, "l«gÝch" qu¸ råi cßn g× ? ! Cßn ph¶i §¶ng lµ ai lµm g× n÷a !
VÊn ®Ò trªn ®©y l¹i cã liªn quan tíi quan niÖm vÒ luËt ph¸p. ë ViÖt Nam cã mét nhËn thøc phæ biÕn lµ : luËt ph¸p lµm ra chñ yÕu ®Ó cho d©n, d©n ph¶i chÊp hµnh. Trong c¸c nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng tiªu cùc hoÆc c¸c tÖ n¹n th«ng thêng ngêi ta hay nãi ®Õn nguyªn nh©n lµ sù hiÓu biÕt luËt ph¸p cña d©n cßn thÊp. T«i thÊy cÇn ph¶i nhËn thøc ngîc l¹i. LuËt ph¸p lµm ra ®Ó cho c¸c c¬ quan nhµ níc. Ngêi nhµ níc ph¶i lµ ngêi hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ luËt ph¸p vµ chÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c ®iÒu luËt ph¸p quy ®Þnh. ë níc ta, h×nh nh c¸c c¬ quan vµ ngêi cña c¸c c¬ quan nhµ níc ®îc ch©m chíc vÒ luËt ph¸p vµ hay tïy tiÖn vËn dông c¸c ®iÒu luËt ®· ®îc quy ®Þnh. ë c¸c níc d©n chñ (mµ ta thêng miÖt thÞ gäi lµ d©n chñ t s¶n) ngêi ta sèng kh¸c, ë ®ã thùc sù cã sù b×nh ®¼ng cña mäi ngêi tríc luËt ph¸p. Tæng thèng còng ph¶i ra khai tríc c¸c thÈm ph¸n, thÒ tríc luËt ph¸p, nÕu khai man, nãi dèi, cã thÓ bÞ luËn téi vµ phÕ truÊt. ë níc ta còng cã nhiÒu v¨n b¶n ghi râ "Mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng tríc luËt ph¸p". Nhng ®ã lµ nãi ®Ó mµ nãi, trong thùc tÕ l¹i kh«ng nh vËy.
T«i cã ®äc cuèn "Hoµng ViÖt LuËt LÖ ", cuèn s¸ch giíi thiÖu luËt Gia Long. Trong bé luËt Gia Long cã nh÷ng kho¶n quy ®Þnh h×nh ph¹t, kÓ c¶ h×nh ph¹t cho quan tßa ra ¸n ph¹t sai (nhÑ qu¸ hoÆc nÆng qu¸), tøc lµ luËt b¾t c¶ ngêi xö sai còng ph¶i chÞu ph¹t, víi nh÷ng h×nh ph¹t ®îc quy ®Þnh râ. §ñ thÊy trong lÞch sö níc ta ®· tõng cã nh÷ng ®iÒu luËt tiÕn bé, ®Çy tÝnh nh©n v¨n. H×nh nh Ýt cã ai chó ý tíi ®iÓm nµy.
Nãi tãm l¹i, tËp trung d©n chñ cã nhiÒu u ®iÓm trong ®Êu tranh c¸ch m¹ng vµ trong chiÕn tranh. Nhng cø kÐo dµi m·i th× nã sÏ ph¸t triÓn biÕn d¹ng tõ mÆt tr¸i cña nã vÒ phÝa bÖnh ho¹n. Sù biÕn d¹ng Êy dÉn ®Õn nh÷ng hÖ qu¶ tai h¹i lín : t¹o nªn mét chÕ ®é tËp trung quan liªu, triÖt tiªu d©n chñ, triÖt tiªu tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ c¸ nh©n, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn ®Æc quyÒn, ®Æc lîi, vµ ®ã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÖ n¹n tham nhòng.
Mçi nguyªn t¾c ®Òu cã ý nghÜa tÝch cùc trong m«i trêng cña t×nh thÕ vµ giai ®o¹n. Kh«ng cã nguyªn t¾c hoÆc nguyªn lý nµo lu«n lu«n ®óng vµ m·i m·i ®óng. Nhu cÇu ph©n tÝch vµ th¶o luËn l¹i vÊn ®Ò tËp trung d©n chñ lµ cÇn thiÕt. §ã kh«ng ph¶i lµ yªu cÇu "phñ nhËn" hay "ph¶n ®éng" nh cã mét sè kÎ dèt n¸t thêng nãi. Kh«ng ai t¸n thµnh d©n chñ v« chÝnh phñ, nhng còng kh«ng ai chÞu ®îc sù tËp trung quan liªu. T«i rÊt ng¸n nh÷ng ngêi nãi l¨ng nh¨ng vÒ vÊn ®Ò nµy.
***
VÒ ph¬ngthøc l·nh ®¹o §¶ng.
Ta h·y xem l¹iph¬ng thøc "l·nh ®¹otoµn diÖn, tuyÖt ®èi, triÖt ®Ó", c¶ vÒ t tëng vµ tæ chøc, xem ph¬ngthøc Êy ph¸t sinh thÕ nµo vµ trong ®iÒu kiÖn nµo ?
T«i nhí l¹ith× ph¬ng thøc Êy ta häc cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. §¶ng Céng s¶nTrung Quèc nªu lªn ph¬ng thøc ®ã, nhÊn m¹nh tíi viÖc §¶ng x©y dùngvµ l·nh ®¹o lùc lîng vò trang. §¶ng ph¶i trùc tiÕp n¾m chÆt lùclîng vò trang c¸ch m¹ng, kh«ng thÓ ®Ó cho mét lùc lîng chÝnh trÞnµo cã ¶nh hëng trong c¸c lùc lîng vò trang c¸ch m¹ng mµ §¶ng céng s¶nx©y dùng vµ l·nh ®¹o.
Tuytõ n¨m 1945, khi chÝnh phñ ban s¾c lÖnh 71 vÒ x©y dùng lùc lîng qu©n®éi quèc gia, t«i ®· tÝch cùc ®ãng gãp vµo viÖc ®Êu tranh cho chÕ®é c«ng t¸c chÝnh uû trong qu©n ®éi, nhng t«i chØ míi nhËn thøc s¬lîc vµ ®¬n gi¶n lµ qu©n ®éi th× ph¶i cã c«ng t¸c chÝnh trÞ, thÕth«i. §ã lµ nhê ®äc ®îc vÒ ®iÒu ®ã trong vµi cuèn s¸chmáng mµ anh V¨n (®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p) trao cho t«i. M·i tíi n¨m1950, t«i ®îc lµm viÖc trùc tiÕp víi qu©n gi¶i phãng nh©n d©n TrungHoa ë chiÕn dÞch biªn giíi, vµ sau ®ã nhiÒu n¨m lµm viÖc víi c¸c®ång chÝ cè vÊn Trung Quèc, nhËn thøc cña t«i míi ®îc båi bæ vµ n©ngcao thªm. ViÕt ®Õn ®©y, t«i thÊy cÇn ph¶i nãi r»ng bÊt luËn lµthÕ nµo, t«i còng vÉn biÕt ¬n §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, gi¶i phãngqu©n Trung Quèc trong sù n©ng cao nhËn thøc qu©n sù vµ chÝnh trÞ.
Nh vËy rârµng lµ ph¬ng thøc (hay nguyªn t¾c) l·nh ®¹o nµy ®· ph¸t sinhtrong viÖc l·nh ®¹o qu©n ®éi. Nã ®· tån t¹i vµ ph¸t triÓn suèttrong hµng chôc n¨m chiÕn tranh. Mµ trong chiÕn tranh th× l·nh ®¹ochiÕn tranh vµ l·nh ®¹o qu©n ®éi còng lµ mét mµ th«i.
Tõ ph¬ngthøc nµy mµ §¶ng trë thµnh §¶ng cña quyÒn lùc tèi cao. §¶ng ta vÉnphª ph¸n vµ chèng l¹i ¸ch "§¶ng trÞ", nhng trong thùc tiÔn th× §¶ng thùc hµnh triÖt ®ÓnhÊt sù §¶ng trÞ.
§¶ng lµ n¬iquyÒn lùc tèi cao, mµ n¬i thay mÆt §¶ng vµ nh©n danh §¶ng lµ Bé ChÝnhtrÞ vµ mét sè nhá ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ. Bé ChÝnh trÞ quyÕt®Þnh mäi viÖc cña chÝnh phñ, cña Quèc Héi, phª duyÖt mäiviÖc cña c¸c tæ chøc x· héi, quyÕt ®Þnh tÊt c¶ nh©n sù cña tÊt c¶c¸c c¬ quan, kÓ c¶ c¬ quan d©n cö. Ch¼ng thÕ mµ trong d©n gian cã c©u"§¶ng cö, d©nbÇu".
Êy lµ vק¶ng ®· thùc hµnh nguyªn t¾c l·nh ®¹o tuyÖt ®èi c¶ vÒ t tëngvµ tæ chøc. Cho nªn c¸c c¬ quan cña §¶ng, ®Æc biÖt lµ c¸c c¬ quantuyªn huÊn vµ tæ chøc, míi trë thµnh c¬ quan quyÒn lùc ®øng trªn toµnx· héi. C¬ quan tuyªn huÊn tríc ®©y chØ lµm viÖc tuyªn truyÒn vµhuÊn luyÖn trong §¶ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®¶ng viªn ho¹t®éng trong nh©n d©n, th× nay lµ c¬ quan t tëng - v¨n hãa n¾m vµ chi phèitoµn bé c¸c tæ chøc th«ng tin, b¸o chÝ, c¸c tæ chøc v¨n nghÖ. T×nh h×nhnµy ®· xãa bá nhiÒu ®iÒu trong HiÕn ph¸p, mµ HiÕn ph¸p ëníc ta th× ®· ®îc chÝnh §¶ng céng s¶n, chø kh«ng ph¶i ai kh¸c, chØ®¹o vµ quyÕt ®Þnh tríc khi ®a ra Quèc Héi.
VËy th× râ rµng ta kh«ng cã d©n chñ.
TuythÕ, vÉn cã ngêi nãi r»ng nh©n d©n ta h¬n 90 % ®i bÇu Quèc Héi, øngcö viªn vµ ®¹i biÓu Quèc Héi ®i gÆp gì cö tri tríc vµ sau khi häpQuèc Héi... råi lín tiÕng tù hµo : LiÖu trªn thÕ giíi nµy cã n¬inµo d©n chñ b»ng ViÖt Nam ???
Khi t«i ho¹t®éng ë Quèc Héi, t«i cã dÞp thÊy râ lßng d©n. §oµn ®¹i biÓu cña ñyban V¨n hãa - Gi¸o dôc cña Quèc Héi do t«i lµm chñ nhiÖm khi ®i c¸c ®Þaph¬ng thêng ®îc giíi thiÖu rÊt trang träng. C¸n bé gióp viÖcchóng t«i ë V¨n phßng Quèc Héi khi ®Õn c¸c ®Þa ph¬ng thêng rÊt tùhµo vµ tù tin giíi thiÖu t«i víi chøc danh ñy viªn Ban chÊp hµnh trung¬ng §¶ng. Khi t«i hÕt nhiÖm kú khãa VI cña §¶ng, kh«ng cßn ë trongTrung ¬ng n÷a, th× khi c«ng t¸c c¸c ®ång chÝ gióp viÖc hÕt søc b¨nkho¨n lµ trong ®oµn kh«ng cã ñy viªn trung ¬ng th× liÖu ®Þa ph¬ngcã thÌm tiÕp hay kh«ng ? ThÕ cã nghÜa lµ ngêi ta mÆc nhiªn thõanhËn chÕ ®é §¶ng trÞ.
T«i thÊy lßngd©n thÕ nµy : khi chóng t«i tiÕp xóc víi cö tri, ®îc ngêi ta giíithiÖu víi c¸c chøc danh : chñ tÞch, chñ nhiÖm, ñy viªn... th× cötäa vç tay lÑt ®Ñt, tá vÎ lÞch sù mét c¸ch l¹nh lïng. Nhng khitrong ®oµn chóng t«i cã nh÷ng v¨n nghÖ sÜ cã t¸c phÈm næi tiÕng,t«i tranh thñ giíi thiÖu bæ sung : ®©y lµ t¸c gi¶ "§iªu Tµn", ®©y lµ t¸c gi¶ "B·o BiÓn", t¸c gi¶ "Næi Giã", t¸c gi¶ "Næi Löa Lªn Em" vµ nãi ®ïa r»ng trong ®oµn chóngt«i toµn nh÷ng giã, b·o vµ löa th× cö tri tá râ mét nhiÖt t×nh hÕtsøc nång nµn, vµ nh÷ng ®¹i biÓu ®ã ®îc mäi ngêi ®ãn tiÕp,t×m gÆp vÒ sau rÊt l©u. Míi thÊy lµ nh©n d©n biÕt rÊt râ gi¸ trÞcña tõng ®¹i biÓu, hä rÊt hoan nghªnh vµ yªu mÕn nh÷ng ngêimang ®Õn cho hä mét gi¸ trÞ nµo ®ã, chø cßn chøc vô chØ lµm chohä ng¸n ng¹i mµ th«i. Ph¶i ®¸p øng tróng lßng d©n míi gäi lµ d©nchñ, gäi lµ ®Ó d©n lµm chñ. Cßn chØ h« khÈu hiÖu vµ cæ ®éngrÇm ré c¸i gäi lµ x· héi hãa, coi ®ã lµ ®Ó d©n lµm chñ th×hiÖu qu¶ ¾t ngîc l¹i. Cµng x· héi hãa nhiÒu th× d©n cµng ph¶i®ãng gãp nhiÒu h¬n : nµo lµ gi¸o dôc,y tÕ, v¨n hãa, nµo lµ ®Òn¬n ®¸p nghÜa, chèng tÖ n¹n nµy tÖ n¹n kh¸c vv...
Níc ta chathÓ coi lµ níc cã d©n chñ, mµ lµ mét níc kh«ng d©n chñ. Ph¬ng thøc l·nh ®¹o toµndiÖn vµ tuyÖt ®èi ®i ngîc l¹i víi xu thÕ d©n chñ hãa lµnguyªn nh©n s©u xa cña t×nh tr¹ng kh«ng cã d©n chñ. Ph¬ng ch©m toµn diÖn tuyÖt®èi Êy cßn liªn quan tíi mét ph¬ng ch©m kh¸c lµ ph¬ng ch©m "chÝnh trÞ lµ thèng so¸i". Ph¬ng ch©m nµy do Mao Tr¹ch §«ng®Ò xíng, §¶ng ta còng tiÕp nhËn ph¬ng ch©m nµy mét c¸ch s©us¾c. V× yªu cÇu giµnh th¾ng lîi cho c¸ch m¹ng lµ yªu cÇu lín vµ bøcthiÕt, yªu cÇu "tÊtc¶ cho chiÕn th¾ng" cña chiÕn tranh còng vËy. Môc tiªu cña chiÕn tranh c¸ch m¹ng lµ môc tiªuchÝnh trÞ, tÊt yÕuchÝnh trÞ lµ cùc kú quan träng. TÊt c¶ mäi ho¹t ®éng ®Òu ph¶inh»m vµo môc tiªu ®ã. C¸i g× quan träng ®Òu cã ý nghÜa chÝnhtrÞ. NhiÖm vô nµo quan träng, hµnh ®éng nµo quan träng ®Òu lµnhiÖm vô chÝnh trÞ, hµnh ®éng chÝnh trÞ hoÆc hµnh ®éng c¸ch m¹ng.Nh÷ng ®iÒu ®ã ®· lµ nh÷ng néi dung gi¸o dôc vµ ®éng viªn rÊt lín vµlµ mét sù thËt râ rµng, ®îc lÞch sö ghi nhËn.
Ngµynay lÞch sö ®· sang trang. VËy mµ c¸i ph¬ng ch©m ®îc ¸p dông trong thêichiÕn Êy vÉn kh«ng hÒ thay ®æi. Tuy kh«ng cã sù x¸c nhËn chÝnh thøcvµ c«ng khai ph¬ng ch©m "chÝnh trÞlµ thèng so¸i " nhng chØ cÇn theodâi sinh ho¹t x· héi nh÷ng n¨m tríc ®©y cho ®Õn b©y giê th× thÊyrµnh rµnh ý tëng tuyÖt ®èi hãa chÝnh trÞ, chÝnh trÞ hãa mäisinh ho¹t x· héi. Nh vËy, mäi ng«n tõ, mäi hµnh xö ®Òu ph¶itu©n theo yªu cÇu chÝnh trÞ, ®¸p øng yªu cÇu chÝnh trÞ, chø kh«ng ®îctù nhiªn, nhi nhiªn n÷a.
GÇn ®©y t«icã thêi giê ®îc ®äc Ýt nhiÒu vÒ nh÷ng nguyªn lý cña tamgi¸o (Nho, PhËt, L·o), th× thÊy ra mét ®iÒu lµ c¶ ba ®¹o®Òu chó träng ®Õn con ngêi vµ tõng c¸ nh©n con ngêi, ®Òuyªu cÇu mçi ngêi ph¶i biÕt phôc tïng, ®Òu yªu cÇu mçingêi hoÆc lµ ph¶i diÖt dôc, gi¸c ngé, tõ bi, ®Ó tho¸t khái mäinçi khæ cña cuéc ®êi ®Æng ®i tíi câi NiÕt bµn, hoÆc lµ ph¶i tut©m dìng tÝnh ®Ó trë thµnh ngêi cao thîng, tö tÕ (qu©n tö),hoÆc lµ ph¶i sèng thuËn theo ®¹o trêi, khiªm nhêng vµ quªn m×nh (v«vi). Cßn chñ nghÜa céng s¶n th× l¹i yªu cÇu mçi ngêi ph¶i biÕtphôc tïng vµ tu©n theo chñ nghÜa. Chñ nghÜa céng s¶n chèng chñ nghÜa c¸ nh©n lµ hay, lµ®óng, nhng ®i ®Õn chç triÖt tiªu vÞ thÕ cña c¸ nh©n, ®ßimçi c¸ nh©n ph¶i quªn m×nh ®i, chØ lÊy chñ nghÜa lµm lÏ sèng cña m×nh,th× kh«ng thÓ ®îc.Mçi con ngêi c¸ nh©n vÉn ph¶i cã cuéc sèng riªng, cã nh÷ng nhu cÇu, lotoan vµ rµng buéc riªng, mµ ®iÒu ®ã hµng ngµy hµng giê chi phèi t©mtëng vµ cuéc sèng riªng cña mçi ngêi. Mçi ngêi kh«ng thÓchØ sèng víi lý tëng vµ sèng b»ng lý tëng. T«i cho r»ng ®¸ng lÏngêi céng s¶n ph¶i hiÓu s©u s¾c ®iÒu nµy, phÊn ®Êu x©y dùng métx· héi mµ mçi ngêi ®Òu cã cuéc sèng tèt ®Ñp, ®îc tù do vµh¹nh phóc. Nhng cuéc sèng mµ nh÷ng ngêi céng s¶n t¹o nªn l¹i chñ yÕunh»m ®Ó b¾t tÊt c¶ mäi ngêi ph¶i tin theo vµ ®¸p øng yªu cÇuchÝnh trÞ cña §¶ng, chØ híng mäi ngêi vµo mét môc tiªu quanträng lµ tin tëng tuyÖt ®èi vµ ra søc cñng cè, t¨ng cêng vai trßl·nh ®¹o cña §¶ng, ®Èy nh÷ng ®iÒu ®ã lªn vµ thiªng liªng hãa chóngthµnh nh nh÷ng tÝn ®iÒu cña mét t«n gi¸o. Trong khi Êy th× ngêi céngs¶n l¹i lín tiÕng nhÊn m¹nh quyÒn tù do kh«ng tÝn ngìng.
Cuécsèng hµng ngµy cña mçi ngêi trong x· héi hiÖn nay ®Çy ¾p nh÷ng yªucÇu chÝnh trÞ, mét cuéc sèng ®Çy ¾p kh«ng khÝ cæ ®éng vµ khÈu hiÖu.T«i ch¼ng cã ®iÒu kiÖn ®i ®©u ®Ó xem thiªn h¹ sèng ra sao. T«ichØ biÕt chót Ýt ë mét sè Ýt níc §«ng ¢u, nhng t«i cã c¶m nhËnr»ng ë ViÖt Nam con ngêi sèng kh«ng ®îc tù do tho¶i m¸i b»ng d©n c¸cníc Ch©u ¢u, cho dï lµ nh÷ng Ch©u ¢u Céng s¶n. X· héi ViÖt Nam cã qu¸nhiÒu héi häp, qu¸ nhiÒu ®¹i héi, qu¸ nhiÒu diÔu hµnh, cêqu¹t, qu¸ nhiÒu kû niÖm, qu¸ nhiÒu chµo mõng, qu¸ nhiÒudiÔn v¨n quan träng vµ c¶ nh÷ng diÔn v¨n ®äc nhÇm... Do ®ã cã qu¸nhiÒu sù biÓu d¬ng thµnh tÝch vµ qu¸ Ýt sù nh×n l¹i khã kh¨n vµkhuyÕt ®iÓm. Trong hÇu hÕt c¸c b¸o c¸o ta ®Òu thÊy bao giêkhã kh¨n, khuyÕt ®iÓm còng lµ sè Ýt, còng lµ bé phËn nhá, còng lµt¹m thêi. Trong khi Êy th× ngêi ta vÉn nh¾c tíi mét nguyªn lý d¹y r»ngph¶i tù phª b×nh nghiªm kh¾c míi tiÕn bé ®îc. Cuéc sèng ®Çy rÉynh÷ng h×nh thøc khoa tr¬ng, nã chøng tá ta m¾c bÖnh h×nh thøc chñ nghÜaqu¸ nÆng. C¸i g× còng t« vÏ thµnh "ngµyhéi cña nh©n d©n". Thùc ra, nh©n d©nph¶i miÔn cìng ®¸p øng yªu cÇu chÝnh trÞ cña §¶ng, thËm chÝ ®ÕnbÇu cö Quèc Héi ngêi ta còng ®i bÇu ph¾t ®i cho xong. Cã trêng hîp métngêi ®i bÇu hé hµng chôc ngêi, nhng bé m¸y tuyªn truyÒn bé m¸ytuyªn truyÒn cña ta vÉn miªu t¶ ra ®îc lµ "ngµy héi cña nh©n d©n",trong khi t©m trÝ mçi ngêi d©n cßn ®ang bËn rén víi ngµn nçi lo toanvµ nhiÒu ngêi cßn ®ang rªn xiÕt v× oan khæ. Vµ ngêi mµ hä báphiÕu bÇu cã ph¶i do hä chän ®©u, hä cã biÕt g× ®©u.
Ph¬ng ch©mtuyÖt ®èi hãa chÝnh trÞ cßn nhiÒu nh¸nh l¾m, ®ã lµ sù chÝnh trÞhãa tÊt c¶ mäi lÜnh vùc :
- ChÝnh trÞ hãa khoa häc. Nghiªn cøu khoa häc còng ph¶i ®¸p øng yªu cÇu chÝnh trÞ, ®¸p øng ý kiÕn chØ ®¹o cña ®ång chÝ l·nh ®¹o.
- ChÝnh trÞ hãa luËt ph¸p. Sù vËn dông luËt ph¸p vµo viÖc kiÓm so¸t vµ xÐt xö còng ph¶i ®¸p øng nhu cÇu chÝnh trÞ vµ møc ¸n lµ do §¶ng chØ ®¹o, tßa ¸n chØ diÔn xuÊt (l·nh ®¹o tuyÖt ®èi mµ).
Ch¾ccã ngêi ®äc ®Õn chç nµy sÏ l¹i la to¸ng lªn r»ng TrÇn §é h¹thÊp vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng. KiÓu c¸ch l·nh ®¹o "chÝnh trÞ hãa tÊt c¶"®¸ng phñ nhËn thËt. Nã mang l¹i bao nhiªu tæn th¬ng cho ®êi sèng mét d©ntéc, mµ víi ®êi sèng cña c¶ d©n téc Êy, §¶ng Céng s¶n l¹i lµ ngêiph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn.- ChÝnh trÞ hãa v¨n hãa v¨n nghÖ. C¸i nµy lµ tai h¹i nhÊt. TÊt c¶ c¸c tæ chøc vµ ho¹t ®éng v¨n hãa v¨n nghÖ ®Òu ph¶i lµ c«ng cô, ho¹t ®éng tuyªn truyÒn chÝnh trÞ. Kh«ng cßn v¨n häc nghÖ thuËt n÷a. Khen hay chª vµ trao gi¶i thëng cho t¸c phÈm còng ph¶i ®¸p øng yªu cÇu chÝnh trÞ vµ §¶ng thêng coi viÖc ®ã lµ thµnh tùu v¨n nghÖ. §iÒu nµy t«i thÊy ®¸ng lo l¾m. V¨n nghÖ ViÖt Nam ®ang trªn ®êng hÊp hèi. V¨n nghÖ kh«ng ®îc ®éc lËp, kh«ng ®îc tù do nÈy në, th× chØ cã chÕt.
- Gi¸o dôc còng bÞ chÝnh trÞ hãa. Cã lóc, nhiÒu ngêi (trong ®ã cã t«i) ph¶i la lªn r»ng sù d¹y v¨n trong nhµ trêng kh«ng ph¶i ®Ó d¹y v¨n, mµ lµ d¹y chÝnh trÞ. Häc sinh kh«ng ®îc häc v¨n ch¬ng. §iÓm nµy ®· vµ ®ang cã sù söa ch÷a, nhng sù söa ch÷a ®ã còng l¹i ph¶i theo yªu cÇu chÝnh trÞ.
Kinh tÕ còng bÞ chÝnh trÞ hãa nèt. Nh÷ng s¶n phÈm mang l¹i lîi Ých cho d©n th× Ýt ®îc nãi ®Õn, ngµnh tuyªn truyÒn chØ nãi nhiÒu ®Õn c¸c s¶n phÈm ®¸p øng yªu cÇu chÝnh trÞ. Ta cã qu¸ nhiÒu c«ng tr×nh vµ s¶n phÈm mang danh hiÖu nµy nä, qu¸ nhiÒu c«ng tr×nh s¶n phÈm ®îc g¾n biÓn ghi tªn, qu¸ nhiÒu c«ng tr×nh s¶n phÈm g¾n liÒn víi sù "chµo mõng" sù kiÖn nµy kh¸c. Gi¸ trÞ cña c¸c c«ng tr×nh kh«ng ë gi¸ trÞ sö dông cña nã mµ ë chç nã cã hoµn thµnh ®óng h¹n vµ cã kÞp chµo mõng hay kh«ng ?? Nghe nãi cã n¬i ®¹t sè lîng lín trong viÖc x©y dùng "nhµ t×nh nghÜa" ®Òn ¬n c¸c bµ mÑ anh hïng vµ gia ®×nh liÖt sÜ, ®îc "trªn" khen ngîi, biÓu d¬ng, nhng nh÷ng ng«i nhµ x©y dùng véi vµng ®ã cha kÞp sö dông hoÆc míi võa sö dông th× ®· sôp ®æ hoÆc h háng. Cã ngêi chÐp miÖng phµn nµn, cho ®ã lµ tÖ n¹n, lµ hËu qu¶ cña tham nhòng, th× cã ngêi kh¸c an ñi r»ng : chuyÖn ®ã lµ thêng, b©y giê ®©u ch¶ thÕ ! ThÕ th× ph¸t triÓn kinh tÕ lµm sao ®©y ?! T«i ®· nhiÒu lÇn gÆp mét c©u hái kh«ng tr¶ lêi ®îc, ®ã lµ : "Cø thÕ nµy th× ®Êt níc m×nh ®i ®Õn ®©u ?". C©u hái nµy cã c¶ trong nh÷ng ngêi giµ vµ c¶ trong nh÷ng ngêi trÎ tuæi. Cã nh÷ng lóc t«i ®· tr¶ lêi : "§i ®Õn x· héi chñ nghÜa råi céng s¶n chñ nghÜa chø cßn ®i ®Õn ®©u n÷a !" T«i tr¶ lêi nh vËy lµ ®Ó biÕn cuéc ®èi tho¹i thµnh sù ®ïa cît, ®Ó cho xong chuyÖn, víi ngô ý lµ c©u hái ®ã cha cã c©u tr¶ lêi.NghÜ ®i nghÜl¹i, t«i vÉn thÊy nh÷ng ý tëng "chuyªn chÝnh v« s¶n", "l·nh ®¹o toµn diÖn, triÖt ®Ó", "chÝnh trÞ lµ thèng so¸i"...tÊt yÕu dÉn ®Õn mét x·héi kh«ng d©n chñ, kh«ng cã tù do, lu«n lu«n tôt hËu, ®Çy sù bÝt bïng vµngu dèt, kh«ng cã tiÒn ®å hoÆc tiÒn ®å rÊt nguy hiÓm.VÊn ®Òkh«ng ph¶i ë chç phñ nhËn hay kh¼ng ®Þnh c¸i nµy hoÆc c¸i kia, mµ lµ ëchç nhËn ®Þnh cho ®óng t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong níc, ®Óph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c cho thÊy ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm râ rµng cñat×nh thÕ mµ ®Þnh ra ®êng lèi chÝnh s¸ch nh»m ®a ®Êt níc ®i lªn.Còngnh vËy, vÊn ®Ò kh«ng quan träng ë chç vai trß l·nh ®¹o cña§¶ng thÊp hay cao ? Vµ còng ch¼ng ph¶i cø "nªucao" nã lªn th× nã sÏ cao, kh«ng "nªu cao" th× nã sÏthÊp. Mµ lµ ph¶i xem xÐt xem §¶ng nªn l·nh ®¹o thÕ nµo ? ViÖc nµymét ban chÊp hµnh trung ¬ng hoÆc toµn §¶ng còng kh«ng thÓ gi¶iquyÕt ®îc. §¶ng ta c¨n cø vµo lÞch sö l·nh ®¹o c¸ch m¹ng vµchiÕn tranh råi tù hµo §¶ng lµ trung t©m trÝ tuÖ cña toµn d©n téc,®iÒu ®ã ®· ®óng, nhng kh«ng thÓ vÜnh viÔn ®óng ®îc. §¶ng dïcã lín bao nhiªu th× còng chØ lµ mét bé phËn cña d©n téc. Dï cã h¬n 3triÖu ®¶ng viªn th× còng cha ®ñ 1/20 cña d©n téc. Con t«i nã míi nh¾cvµ khen «ng Vâ V¨n KiÖt nãi mét c©u hay : "Trong§¶ng thiÕu nh©n tµi, chø ë ngoµi §¶ng th× kh«ng thiÕu". §ã lµ mét sù thËt.Trong lÞch söhai níc Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu vua giái. Vua giái phÇnlín lµ vua hiÒn. Vua hiÒn lµ vua biÕt dïng ngêi tµi. Nh÷ng ngêitµi thêng ®îc nh¾c ®Õn lµ nh÷ng th¸i s, tÓ tíng, qu©n s,gi¸m nghÞ, ngù sö. Nh÷ng ngêi nµy ®îc nh¾c ®Õn nhiÒu h¬n c¸cnhµ vua.Nh÷ng nhµ dùb¸o cho r»ng sang thÕ kû 21 vai trß cña c¸c chuyªn gia cè vÊn, c¸c c¬quan t vÊn sÏ ngµy cµng quan träng. T«i cha thÊy cã ai lµm dù b¸ovÒ vai trß cña c¸c §¶ng Céng s¶n. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam muèntiÕp tôc cã vai trß ®èi víi d©n téc, th× ®iÒu chñ yÕu lµ ph¶icã chÝnh s¸ch khoan dung réng r·i, thu hót vµ khuyÕn khÝch ®îc nhiÒungêi tµi cèng hiÕn cho ®Êt níc. NÕu lµm ®îc nh vËy, sÏ lµmét sù cèng hiÕn lín cña §¶ng Céng s¶n cho d©n téc, gièng nh tríc®©y §¶ng ®· lµm ®îc viÖc giµnh th¾ng lîi cho d©n téc.T«i kh«ngmuèn bµn ®Õn kh¸i niÖm "thÕ nµo lµ t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng". T«i lµ ngêi biÕt râ vai trßcña §¶ng tõ 1940-1975, vµ t«i còng thÊy râ sù vÎ vang cña §¶ng, vµ chÝnht«i còng ®îc hëng sù vÎ vang ®ã. Nhng ngµy nay t«i ®· tËn m¾t thÊyrâ r»ng t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong níc kh¸c ®· xa nhiÒu, v×kÓ tõ 1975 ®Õn nay th× còng ®· h¬n 20 n¨m råi, lý tëng vµnhiÖm vô cña ®Êt níc, cña d©n téc còng ®· kh¸c xa nhiÒu l¾m. DovËy, sù l·nh ®¹o cña §¶ng cø gi÷ nguyªn nh xa th× kh«ng ®îc n÷a. Vµtõ ®ã t«i tëng tîng ra sù l·nh ®¹o cña §¶ng ph¶i nh sau :-
- §¶ng kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ ®i s©u gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ cña tÊt c¶ c¸c l·nh vùc nh kinh tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc...Mçi lÜnh vùc ®· cã nhiÒu c¬ quan khoa häc chuyªn nghµnh ch¨m lo. C¸c c¬ quan Êy lµ n¬i tËp trung th«ng tin vµ kiÕn thøc ®Ó lµm c¬ së gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong lÜnh vùc Êy. C¸c cÊp ñy cña §¶ng (kÓ c¶ Trung ¬ng) chØ nªn tËp trung tinh lùc ®Ó bµn vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò ®êng lèi vµ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch, sao cho nh÷ng chñ tr¬ng chÝnh s¸ch lµm chuyÓn ®éng ®îc t×nh h×nh x· héi nãi chung vµ tõng lÜnh vùc nãi riªng. Råi cÊp ñy §¶ng gi¸m s¸t xem c¸c c¬ quan chÝnh phñ, c¸c tæ chøc x· héi cã thùc hiÖn ®óng chñ tr¬ng Êy kh«ng. Nh÷ng chñ tr¬ng chÝnh s¸ch ®îc quyÕt ®Þnh ph¶i thiÕt thùc vµ t¹o hiÖu qu¶ râ rÖt, chø kh«ng nªn chØ cã nh÷ng ph¬ng ch©m vµ thµnh ng÷ cho hay, cho kªu ®Ó chøng tá sù quan t©m cña §¶ng vµ chøng tá "§¶ng ®· cã ý kiÕn". VÝ dô vÒgi¸o dôc : §¶ng chØ nªn quyÕt ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch cã tÝnh môc tiªunh :
- Xãa n¹n mï ch÷.
- Phæ cËp tiÓu häc.
- B¶o ®¶m ®êi sèng gi¸o viªn.
- B¶o ®¶m chÊt lîng häc tËp.
- X· héi hãa sù nghiÖp gi¸o dôc nh»m huy ®éng nhiÒu søc lùc c¶ tiÒn cña vµ trÝ tuÖ cña c¸c tÇng líp nh©n d©n.Cßn ch¬ngtr×nh häc tËp, tæ chøc thi cö, so¹n s¸ch gi¸o khoa, ®µo t¹o båi dìngc¸n bé ra sao... th× do c¸c c¬ quan chuyªn m«n bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh.VÝdô vÒ v¨n hãa. Cã nh÷ng vÊn ®Ò chuyªn m«n vÒ v¨n hãa nh vÊn®Ò b¶n s¾c d©n téc, vÊn ®Ò v¨n nghÖ truyÒn thèng,...th× nªn®Ó cho c¸c c¬ quan cã c¸c häc gi¶ bµn vµ gi¶i quyÕt vÒlý thuyÕt còng nh vÒ thùc tiÔn. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã Ban chÊphµnh Trung ¬ng cã bµn còng kh«ng bµn ®îc, mµ c¸i cÇn ph¶i bµn lµ nh÷ngchñ tr¬ng chÝnh s¸ch vÒ tù do s¸ng t¸c vµ tù do phª b×nh, chÝnh s¸cht«n träng nh©n c¸ch c¸c v¨n nghÖ sÜ. Cßn kh«ng nªn bµn chuyÖns¸ng t¸c thÕ nµo, phª b×nh thÕ nµo. ViÖc chuyªn m«n ®ã c¸c v¨nnghÖ sÜ ®ñ søc gi¶i quyÕt, vµ hä gi¶i quyÕt tèt h¬n bÊt cøcÊp ñy nµo, chØ cÇn hä ®îc tù do, ®îc ®éc lËp chÞu tr¸chnhiÖm vÒ c«ng viÖc cña m×nh. Kh«ng nªn ®Ó cho c¸c thø tæchøc cña §¶ng tÇng tÇng líp líp kiÓm tra, kiÓm so¸t, bÞt hÕtmäi ®êng tù do.
V¨n hãa mµ kh«ng cã tù dolµ v¨n hãa chÕt.
V¨n hãamµ chØ cßn cã mét thø v¨n hãa tuyªn truyÒn còng lµ v¨n hãa chÕt.Nh thÕ,cµng t¨ng cêng l·nh ®¹o bao nhiªu, cµng bãp chÕt v¨n hãa bÊy nhiªu,cµng hiÕm cã nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa vµ nh÷ng nhµ v¨n hãa cao ®Ñp,nÕu kh«ng nãi lµ kh«ng thÓ cã ®îc.VÒ tæchøc §¶ng, t«i còng lu ý tíi tæ chøc c¸c §¶ng ®oµn vµ §¶ng ñykhèi. Tæ chøc nµy còng dùa vµo lý thuyÕt : "§¶ng ph¶i l·nh ®¹o toµndiÖn vµ tuyÖt ®èi" ë c¸c c¬ quan chuyªn m«n, cho nªn ë c¸c c¬ quan nµy nhÊtthiÕt ph¶i cã §¶ng ®oµn. §¶ng ®oµn th× l¹i do c¸c c¬ quan giópviÖc cña §¶ng chØ ®¹o vµ chi phèi. T×nh h×nh nµy ®Î ra nghÞch lý :nh÷ng ngêi kh«ng lµm ®îc thñ trëng c¬ quan th× lµm bÝ th §¶ng ®oµnvµ bÝ th §¶ng ñy khèi. KÕt qu¶ lµ ngêi kÐm l·nh ®¹o ngêi giái. L¹i n÷a, khi cã ®iÒu tranh luËn vÒ chñ tr¬ngc«ng t¸c hoÆc nh©n sù th× ý kiÕn cña c¬ quan §¶ng bao giê còng lµý kiÕn mµ mäi ngêi ph¶i t«n träng. KÕt qu¶ lµ nh÷ngngêi kÐm hiÓu biÕt vÒ chuyªn m«n vµ vÒ nh÷ng con ngêi lµmviÖc trong chuyªn m«n th× l¹i quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò chuyªn m«nvµ sè phËn cña con ngêi chuyªn m«n. ë nhiÒu c¬ quan cã chuyÖnnh©n sù kÌn cùa, tranh chÊp nhau, vµ nhiÒu trêng hîp ngêi th¾ngthÕ chiÕm ghÕ l·nh ®¹o lµ nh÷ng ngêi tr×nh ®é thÊp nhng®îc lßng c¸c cÊp ñy §¶ng. C¸c cÊp ñy §¶ng trë thµnh n¬i tiÕp nhËnc¸c tranh chÊp, v« t×nh khuyÕn khÝch c¸c sù xu nÞnh ton hãt, ch¹ychät. ThÕ lµ khã thùc hiÖn viÖc xÕp ngêi ®óng viÖc,®óng chç, khã tõ bá ®îc t×nh tr¹ng mÊt ®oµn kÕt, bÊt c«ng...Ph¶i nãi r»ng nguyªn nh©n s©u xa cña c¸c hiÖn tîng tiªu cùc trong §¶ngvµ phÇn nµo trong x· héi lµ ë c¬ chÕ "l·nh ®¹o toµn diÖn tuyÖt ®èi" cña §¶ng.T«i cµng ngÉmnghÜ vµ suy ra, cµng thÊy ®óng lµ nh thÕ !Cã thÓcßn rÊt nhiÒu ®iÒu ph¶i quan t©m. B©y giê bÊt cø nh×n vµo ®©u, nghenãi chuyÖn g×... ®Òu cã thÓ tõ c¸i nh×n vµ c¸i nghe Êy ®Æt rarÊt nhiÒu c©u hái ®Ó t×m hiÓu, ph©n tÝch, vµ kh«ng dÔ g× t×mngay ®îc c©u gi¶i ®¸p.ChuyÖn nµykh«ng liªn quan g× ®Õn chñ nghÜ M¸c-Lªnin. Chñ nghÜa ®ã vÉn cßn lµmét häc thuyÕt cã gi¸ trÞ trong thÕ kû 20 vµ thÕ kû 21.B©y giê s¾p sang thÕ kû 21, ta vÉn cßn ph¶i t×m hiÓu Khæng tö,L·o tö..., lµ v× nh÷ng häc thuyÕt cã gi¸ trÞ bao giê còng tån t¹il©u dµi, dï cho chóng cã nh÷ng mÆt kh«ng cßn thÝch hîp. ChØ cã ®iÒukh«ng thÓ lÊy häc thuyÕt M¸c-Lªnin lµm häc thuyÕt duy nhÊt®Ó xem xÐt sù viÖc, kh«ng thÓ kh«ng cho ai nhËn xÐt, phª ph¸n chñnghÜa M¸c-Lªnin, l¹i tù cho m×nh cã quyÒn lªn ¸n vµ xãa bá nh÷ng ai cãý kiÕn kh¸c víi M¸c-Lªnin.KÓ ranh÷ng ®iÒu cÇn nãi vÒ cuéc sèng hiÖn nay rÊt dµi vµ rÊtnhiÒu. ë ®©y t«i chØ "nh×n l¹i" nh÷ng g× ®· tr¶i nghiÖm, vµ còng chØ lµ tùm×nh nãi víi m×nh mµ th«i. Kh«ng thÓ nãi hÕt ®îc, t«i chØ tãmt¾t ë ba ®iÓm :- VÊn ®Ò ý thøc giai cÊp. - VÊn ®Ò v« s¶n chuyªn chÝnh. - §i liÒn ®ã lµ vÊn ®Ò tËp trung d©n chñ. VÒ ph¬ngthøc "l·nh ®¹otoµn diÖn tuyÖt ®èi, triÖt ®Ó", kÌm theo ®ã lµ ph¬ng ch©m "chÝnh trÞ lµ thèng so¸i".Nh÷ng®iÓm nµy trong lÞch sö ®· cã thêi ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña nã. Nhngmçi sù vËt - cã mÆt tÝch cùc th× còng cã mÆt tiªu cùc cña nã. Khi t×nhh×nh ®· thay ®æi, mµ kh«ng nh×n l¹i thùc tÕ ®Ó thay ®æi, cø gi÷nguyªn th× nã l¹i trë thµnh sù trë ng¹i ngµy cµng lín cho sù ph¸t triÓncña ®Êt níc vµ x· héi.Dßng suy ngÉmcø ch¶y quanh nh÷ng vÊn ®Ò vÒ t×nh h×nh x· héi th× bÊt tËn. VÝ dônh ®èi víi c©u tr¶ lêi c¸c c©u hái :
Cã chèng ®îc tham nhòng hay kh«ng ?
Cã chèng ®îc t×nh tr¹ng mÊt ®oµn kÕt néi bé hay kh«ng ?
Cã chÊm døt ®îc t×nh tr¹ng kÐm chÊt lîng sinh ho¹t §¶ng hay kh«ng ?
Cã chÊm døt ®îc t×nh tr¹ng mÊt lßng tin vµo §¶ng hay kh«ng ?
Cã chÊm døt ®îc c¸c tÖ n¹n bu«n lËu, ma tóy trém cíp hay kh«ng ?
vv...vµ vv... T«icã thÓ tù tr¶ lêi mét c¸ch th¼ng th¾n r»ng : NÕu cø dïng nh÷ng h×nhthøc vµ ph¬ng ph¸p cò th× døt kho¸t lµ kh«ng chèng ®îc, kh«ng chÊm døt®îc c¸c tÖ n¹n x· héi, cßn ngîc l¹i n÷a lµ kh¸c. T«i cho r»ng ph¶icã sù ph©n tÝch vµ nhËn ®Þnh ë tÇm triÕt häc, ë tÇm häcthuyÕt míi cã thÓ t×m ra b¶n chÊt cña c¸c vÊn ®Ò. Cã t×m ra®óng b¶n chÊt cña vÊn ®Ò míi cã c¸ch gi¶i quyÕt ®óng. Nã gièngsù chuÈn ®o¸n bÖnh. T«i ®îc biÕt rÊt nhiÒu trêng hîpbÖnh nh©n chØ m¾c bÖnh ®¬n gi¶n, nhng thÇy thuèc chuÈn ®o¸n sailµm bÖnh nh©n khuynh gia b¹i s¶n, thËm chÝ tö vong. Muèn khái bÖnhph¶i "gÆp thÇy gÆp thuèc", nghÜa lµ ®îc chuÈn ®o¸n chÝnh x¸c.HiÖn naynÕu cø loay hoay víi c¸c bµi b¶n cò th× chóng ta vÉn loay hoay trong®êng hÇm kh«ng ¸nh s¸ng.Tr×nh ®énhËn thøc cña loµi ngêi ngµy nay ®· cao vµ cµng ngµy cµng cao, kh«ngthÓ dïng bÊt cø mét hay hai häc thuyÕt nµo thay thÕ ®îc.Nh×n vµo thùc tr¹ng ®Êt níc ta hiÖn nay t«i thÊy §¶ng Céng s¶n kh«ngph¶i lµ n¬i tËp trung vµ thu hót ®îc tinh hoa trÝ tuÖ cña d©n téc vµcòng kh«ng cã mét c¸ nh©n kiÖt xuÊt nµo cã thÓ ®ñ hiÓu biÕtvµ s¸ng suèt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vËn mÖnh cña d©n téc.§¸ng lÏ §¶ng Céng s¶n cã thÓ lµm ®îc mét sù nghiÖp vÎ vang lµquy tô, tËp hîp vµ ph¸t huy ®îc hÕt trÝ tuÖ vµ tµi n¨ng cña c¶d©n téc. Lµm ®îc viÖc ®ã th× míi thËt xøng ®¸ng víi vai trß vµlÞch sö cña §¶ng. Cßn nÕu cø loay hoay h« hµo vµ dïng mäi thñ ®o¹n"kÓ c¶dèi tr¸ vµ lõa bÞp"®Ó t¨ng cêng vµ cñng cè hoÆc gi÷ v÷ng vai trß cña m×nh th× ®Òulµ kh«ng ®îc.Muèn vËy,§¶ng Céng s¶n cã thÓ lµm ®îc mét viÖc rÊt vÜ ®¹i lµ x©y dùngmét ®Êt níc, mét x· héi d©n chñ mµ §¶ng lµ mét thµnh viªn trong ®ã.§¶ng cã thÓ lµm ®îc ®iÒu ®ã vµ §¶ng sÏ vÎ vang. D©nchñ, d©n chñ vµ d©n chñ !!!Mçingêi trong x· héi ®Òu cã quyÒn tù do ng«n luËn vµ tù do mu cÇuh¹nh phóc.§¶ng cÇnph¶i kh¾c phôc nh÷ng nhËn thøc m¸y mãc vµ sai lÇm nh : "d©n chñ ph¶i cã l·nh ®¹o". C©u nãi ®ã cã nghÜa lµ d©nchñ ph¶i "kh«ngd©n chñ". L·nh®¹o giái nhÊt lµ ®¶m b¶o ®îc d©n chñ cho mäi ngêi. Kh«ng ph¶i§¶ng lµ ngêi cã s½n c¸i d©n chñ trong tói råi th× nay §¶ng ban ph¸t chomäi ngêi. Còng kh«ng ph¶i lµ d©n th× ph¶i quú lôy xin xá tõng tÝ d©nchñ mét ë §¶ng.§¶ng chØ lµmét bé phËn nhá cña nh©n d©n, cña d©n téc. §¶ng tù nguyÖn l·nh ®¹o®Ó ®¶m b¶o vµ mang ®Õn lîi Ých cho nh©n d©n vµ d©n téc, §¶ng lµc«ng béc cña nh©n d©n, nh Hå ChÝ Minh ®· nãi. V× vËy kh«ng thÓ bÊtcø lóc nµo vµ bÊt cø ë ®©u §¶ng còng tù nhËn lµ ngêi thay mÆt nh©nd©n. BÊt cø lóc nµo vµ bÊt cø ë ®©u §¶ng còng kh«ng ®îc nh©n danhnh©n d©n mµ cai trÞ nh©n d©n. Nh thÕ míi lµ ph¸t huy truyÒn thènganh hïng cña §¶ng vµ cña d©n téc.Cho ®Õnnay §¶ng ®· cã nh÷ng lêi nãi hÕt søc tèt ®Ñp vÒ d©n chñ :
Nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n.
D©n biÕt d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra.
D©n lµm chñ, b¶o ®¶m quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n.
ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc.
v©n v©n ...vµ v©n v©n... Nhngnh×n vµo trong thùc tiÔn th× thùc tiÔn diÔn ra lu«n ngîc l¹i víi nh÷ng lêinãi hay, ®Ñp ®ã. RÊt nhiÒu viÖc lµm dèi tr¸, tµn b¹o, ngang ngîc,ngu dèt cña mét sè c¸n bé §¶ng viªn mµ kh«ng thÓ ®îc coi lµ thuécvÒ b¶n chÊt cña §¶ng. Nhng §¶ng cã lçi lµ kh«ng cã nh÷ng c¬chÕ gi¸m s¸t vµ bã buéc c¸c hµnh vi øng xö cña tæ chøc §¶ng ®èi víid©n ph¶i tu©n thñ chñ tr¬ng cña §¶ng, ®Ó ®Õn nçi §¶ng mÊtdÇn lßng tin cña d©n vµ d©n cµng ngµy cµng xa §¶ng. §¶ng ®· ®Ó chonh÷ng kÎ cã quyÒn lùc nh©n danh §¶ng lµm bËy. B©y giê §¶ng ®ang kªugäi "tù phª b×nh". T«i rÊt t¸n thµnh. Nhng tríc hÕt ph¶i tiÕnhµnh tù phª b×nh chung ®·. Néi dung cña tù phª b×nh ®ã lµ : §¶ng ®· lµmnh÷ng g× ®Ó thùc hiÖn nh÷ng khÈu hiÖu tèt ®Ñp ®· ®îc §¶ng®Ò ra. §¶ng ®· ph¹m khuyÕt ®iÓm thÕ nµo ®Ó ®Õnnçi nh÷ng lêi ®Ñp ®Ï ®ã kh«ng ®îc thùc hiÖn. Cuéc tù phª b×nhnµy kh«ng nh÷ng ph¸t ®éng trong §¶ng mµ cßn ph¶i yªu cÇu toµn d©n ph¸tbiÓu ý kiÕn réng r·i vµ c«ng khai. §¶ng vÉn tù thÊy m×nh lµ cñanh©n d©n, cña d©n téc kia mµ. ViÖc mçi §¶ng viªn tù phª b×nh Ýt cãý nghÜa l¾m. NhiÒu ngêi b¹n t«i nãi hä ch¼ng cã khuyÕt®iÓm g× c¶ nªn kh«ng biÕt tù phª b×nh thÕ nµo vµ ®Ó lµmg×. H·y thùc hiÖn mét cuéc tù phª b×nh chung hÕt søc nghiªm tóc, s©us¾c vµ nhÊt lµ hÕt søc d©n chñ.
D©n chñ, d©n chñ vµ d©nchñ
! TiÕng thÐtcña l¬ng tri céng s¶n vµ l¬ng tri d©n téc lµ nh vËy ®ã. NÕu cãcuéc tù phª b×nh chung th× thiªn bót ký nµy cña t«i lµ ý kiÕnph¸t biÓu trong cuéc tù phª b×nh ®ã.Cµng nghÜ®Õn thÕ kû 21 s¾p tíi vµ ®Õn thùc tr¹ng §¶ng ta, t«i cµnglo l¾ng bån chån, ®Õn nçi nhiÒu lóc ph¶i chèng bót mµ øa nícm¾t, kh«ng cÇm ®îc. H×nh nh cã tê b¸o nµo ®ã ë níc ngoµi cãviÕt r»ng : "TrÇn§é ch¼ng qua lµ mét con ngùa giµ ®ang ra søc ®em søc tµn ra b¶o vÖ§¶ng cña m×nh".TÐ ra ngêi ngoµi §¶ng, l¹i ë ngoµi níc mµ l¹i cã nh÷ng nhËn xÐt th«ngminh h¬n nh÷ng kÎ gäi lµ ngêi trong §¶ng.S¾psang thÕ kû 21, c¸c häc gi¶ vµ c¸c nhµ khoa häc thÕ giíi®ang nãi ®Õn t duy cña thÕ kû 21, ®ang nãi ®Õn ph¬ng thøct duy, ®æi míi t duy vv... ë ViÖt Nam ta, trong ®¹i héi VI (1986)§¶ng ta ®· nãi lµ ®æi míi th× tríc hÕt vµ thùc chÊt lµ ®æi míit duy. T«i cho ®ã lµ mét t tëng rÊt ®óng. ThÕ mµ ®Çu n¨m 1997,trong mét cuéc "häc nghÞ quyÕt", t«i l¹i ®îc nghe "lªnlíp" vÒ hai phe, bèn m©u thuÉn. T«ibuån qu¸ vµ nghÜ r»ng c¸i "t duy haiphe" ®ã kh«ng söa ®æi th× nãi ®æimíi còng nh kh«ng ! Cho ®Õn b©y giê c¸i "tduy hai phe" vÉn cßn ngù trÞ trongnh÷ng ngêi "gäi lµ ®¶ng viªncéng s¶n" vµ ®ang n¾m quyÒn qu¶nlý x· héi trong tay.§µi ph¸tthanh cña ta hµng ngµy ®ang ra r¶ ®äc lªn khÈu hiÖu : "X©y dùng vµ ®æi míi §¶ng chongang tÇm nhiÖm vô". T«i nghe nhiÒu lÇn vµ mçi lÇn nghe th× trong lßng le lãimét niÒm vui, nhng l¹i trµn ngËp nh÷ng nçi lo ©u. T«i l¹i tù háingêi ®äc khÈu hiÖu ®ã mét c¸ch rÊt ®Ünh ®¹c cã hiÓu "tÇm nhiÖm vô" hiÖn nay lµ c¸i g× kh«ng ?KÓ c¶ ngêi chØ ®¹o c¸i khÈu hiÖu ®ã n÷a, cã hiÓu kh«ng ?NÕu kh«ng hiÓu th× lµm sao hiÓu ®îc néi dung cña "®æi míi §¶ng". Qu¶ thËt lµ cÇn ph¶i "®æi míi §¶ng". §ã lµ cÊp thiÕt vµ c¬ b¶n.Nhng t¹i sao l¹i ph¶i ®æi míi vµ ®æi míi thÕ nµo, ®æi míi nh÷ng g×? NÕu cø cßn t duy "haiphe, bèn m©u thuÉn"th× kh«ng cã g× ®æi míi ®îc c¶.ThÕ giíib©y giê kh«ng cã hai phe mµ lµ cã nhiÒu ph¬ng, nhiÒu cùc, nhiÒukhu vùc, vµ tÊt c¶ ph¶i nh×n vµo xu thÕ toµn cÇu ho¸ cña kinh tÕ.Kinh tÕ toµn cÇu hãa kÐo theo toµn cÇu hãa chÝnh trÞ, v¨n hãa... §Õnnçi toµn tr¸i ®Êt b©y giê gÇn gòi nhau vµ thu nhá l¹i nh mét c¸ilµng."Lµng tr¸i®Êt". ViÖtNam ®øng tríc xu thÕ ®ã ®· ph¶i nãi r»ng "muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸cníc". NãithÕ, nhng trong ý thøc mét sè ngêi trong §¶ng l¹i muèn ViÖt Namnh mét phe trªn thÕ giíi, mét phe cã tÊt c¶ ®éc ®¸o vÒ t tëng,vÒ chÝnh trÞ, vÒ v¨n hãa... ch¬i víi mét phe kh¸c lµ phÇn cßn l¹icña tr¸i ®Êt. ThËt lµ tù cao mét c¸ch ®iªn rå vµ v« cïng dèt n¸t.T«i rÊt t¸nthµnh vµ hoan nghªnh ph¶i ®æi míi §¶ng. Nhng ®æi míi §¶ng kh«ng ph¶ichØ lµ c¶i tiÕn vµi c¸i sinh ho¹t, tõ sinh ho¹t chi bé ®Õn ®¹i héi.Th«ng thêng mçi lÇn ta h« "c¶i tiÕn" th× l¹i xuÊt hiÖn t×nh thÕ "c¶i lïi".Ph¶i ®æi míi !Vµ ®æi míiph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng chuyÖn :TÝnh chÊt chÝnh trÞ cña ®¶ng.
NÒn t¶ng t tëng cña ®¶ng.
Nguyªn t¾c tæ chøc cña ®¶ng
Ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña ®¶ng.
Phong c¸ch c«ng t¸c cña §¶ng. Cã thùchiÖn ®îc nh vËy th× sù ®æi míi míi nghiªm tóc vµ cã thùc chÊt cñanã.Cµng ngµycµng râ r»ng §¶ng kh«ng thÓ cã trÝ tuÖ cña c¶ d©n téc, nhng §¶ngcã vai trß thu hót tËp hîp vµ ph¸t huy mäi trÝ tuÖ cña d©n téc.§¶ng ph¶i lµ mét «ng vua hiÒn mµ t«n träng vµ sö dông tèt trÝtuÖ, tµi n¨ng cña d©n téc. Nh thÕ §¶ng míi b¶o tån vµ ph¸t huy®îc truyÒn thèng cña m×nh.CÇn ph¶i thÊyrâ nguy c¬ tôt hËu.§Êt nícth× tôt hËu víi thÕ giíi, cßn §¶ng th× tôt hËu víi x· héi vµ d©ntéc.Ph¶i vît quanguy c¬ ®ã b»ng quan niÖm : ®æi míi lµ d©n chñ hãa trong §¶ng còng nh d©n chñ hãa toµnx· héi.
Ph¶i quan niÖmnh vËy vµ hµnh ®éng ®óng nh vËy.
ViÕtxong trong ngµy kû niÖm sinh nhËt lÇn thø 76.
23-9-1998
TrÇn §é