Ta võa tr¶i qua thÕ kû 20 ®Çy biÕn ®éng : nµo chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, nµo chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nµo bom nguyªn tö, nµo c¸c cuéc c¸ch m¹ng m¹ng ë Nga, ë Trung Quèc, nµo thÕ giíi x· héi chñ nghÜa h×nh thµnh, c¸c cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë kh¾p thÕ giíi, trong ®ã cã cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng cña ViÖt Nam, nµo c¸ch m¹ng v¨n hãa Trung Quèc, diÖt chñng ë Campuchia, nµo sù chia rÏ vµ ®¸nh nhau cña thÕ giíi céng s¶n, nµo sù tan r· cña Liªn X« vµ thÕ giíi x· héi chñ nghÜa, nµo nh÷ng thµnh tùu kú diÖu cña khoa häc kü thuËt, cña vËt lý, sinh häc, sù tiÕn bé phi th­êng cña tin häc, cña ®iÖn tö, m¸y tÝnh, r« b«, v.v...

V× thÕ, b­íc vµo thÕ kû 21, ai nÊy ®Òu håi hép vµ lo ©u, võa lo ©u võa hy väng nh×n vÒ phÝa tr­íc mµ ph¸n ®o¸n. §· cã nhiÒu nhµ t­¬ng lai häc ph¸n ®o¸n ; nhiÒu triÕt gia, nhiÒu nhµ chÝnh trÞ, nhµ lý luËn, nhµ x· héi häc còng ph¸n ®o¸n. T«i còng ngÉm nghÜ vµ ph¸n ®o¸n, nh­ng t«i rÊt kh«ng ®ñ tri thøc vµ th«ng tin ®Ó mµ ph¸n ®o¸n. T«i chØ dùa vµo sù hiÓu biÕt h¹n hÑp cña m×nh vÒ c¸c ph¸n ®o¸n vµ ghi l¹i ®«i ®iÒu. T«i thÊy h×nh nh­ cã thÓ cã ba kÞch b¶n cho thÕ kû 21 nh­ sau :

KÞch b¶n thø nhÊt. C¨n cø vµo ®iÒu t«i biÕt vÒ mét sè nhµ lý luËn. C¸c nhµ lý luËn nµy hÇu nh­ kh«ng quan t©m ®Õn c¸c biÕn ®éng chÝnh trÞ x· héi ®· vµ ®ang diÔn ra ë thÕ giíi. C¸c vÞ Êy rÊt trung thµnh vµ kiªn ®Þnh víi t­ duy "hai phe, bèn m©u thuÉn" vµ tÝnh chÊt thêi ®¹i hiÖn nay lµ "thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t­ b¶n lªn chñ nghÜa x· héi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi". Tõ ®ã suy ra cã thÓ cã mét kÞch b¶n cho thÕ giíi nh­ sau : Trong thÕ kû 21 sÏ l¹i cã mét n­íc nµo ®ã vµo lo¹i to lín, ph¸t triÓn cao, næ ra mét cuéc c¸ch m¹ng v« s¶n, thiÕt lËp chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, ph¸t triÓn ra toµn thÕ giíi vµ hoµn thµnh tÝnh chÊt qu¸ ®é cña thêi ®¹i.

KÞch b¶n thø hai. Còng víi t­ duy nh­ trªn vµ cã nh÷ng nhËn ®Þnh : sù tan r· cña phe x· héi chñ nghÜa chØ lµ thÊt b¹i t¹m thêi. Chñ nghÜa x· héi gÆp ph¶i b­íc tho¸i trµo t¹m thêi. Nh­ vËy th× trong thÕ kû 21, sÏ cã mét sù phôc håi vÜ ®¹i. Bèn n­íc x· héi chñ nghÜa cßn l¹i (Trung Quèc, ViÖt Nam, TriÒu Tiªn, Cuba) sÏ lµ thµnh tr× cña sù phôc håi nµy. Phe x· héi chñ nghÜa sÏ h×nh thµnh trë l¹i vµ ph¸t triÓn phån thÞnh, ®¸nh b¹i phÇn cßn l¹i cña chñ nghÜa t­ b¶n vµ hoµn thµnh thêi ®¹i qu¸ ®é, ®­a toµn bé thÕ giíi vµ nh©n lo¹i lªn thêi ®¹i x· héi chñ nghÜa.

§Êy lµ t«i suy tõ c¸c lËp luËn cña mét sè "nhµ lý luËn" hiÖn nay vÉn kiªn ®Þnh, vµ trung thµnh mét c¸ch ®¸ng kÝnh víi t­ duy cò, mµ kh«ng biÕt ®Õn t­ duy cña nh©n lo¹i, nhu cÇu vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n thÕ giíi. T«i rÊt nghi ngê r»ng nh©n d©n ë mét n­íc ph¸t triÓn (t­ b¶n) nµo ®ã cã nhu cÇu ®¸nh ®æ chÝnh quyÒn hiÖn t¹i vµ thay thÕ vµo ®ã mét chÝnh quyÒn kh¸c (x· héi chñ nghÜa). T«i còng nghi ngê sè ng­êi trong nh©n d©n Nga vµ c¸c n­íc §«ng ¢u cã nguyÖn väng vµ nhu cÇu phôc håi l¹i thÓ chÕ cò. Tuy r»ng kh«ng ph¶i kh«ng cã nh÷ng ng­êi luyÕn tiÕc cuéc sèng cò. Nh­ng sè ng­êi nµy liÖu cã ®ñ ®Ó lµm ®­îc viÖc phôc håi kh«ng ?

KÞch b¶n thø ba. Thùc ra, ch­a thÓ ph¸c häa kÞch b¶n nµy. HiÖn nay ta ®ang ë thêi kú tõ thÕ kû 20 b­íc sang thÕ kû 21. ThÕ giíi vµ nh©n lo¹i ®ang biÕn chuyÓn. TÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu quan t©m tíi xu thÕ toµn cÇu hãa vÒ kinh tÕ, vÒ v¨n hãa, vÒ chÝnh trÞ. Cã xu thÕ toµn cÇu hãa ph¸t triÓn nhiÒu mÆt vµ ngµy cµng m¹nh, nh­ng còng cã xu thÕ chèng l¹i. Cµng ngµy cµng nhiÒu sù kiÖn tõ tr­íc ch­a hÒ cã.

- C¸c nguyªn thñ quèc gia cã téi ¸c ®Òu kh«ng tho¸t khái sù truy n· cña ph¸p luËt. §· cã tßa ¸n h×nh sù thÕ giíi.

- Cã nh÷ng xung ®ét s¾c téc, t«n gi¸o mµ kh«ng ph©n xö næi ai lµ ph¶i, ai lµ tr¸i, ai lµ chÝnh nghÜa, ai lµ phi nghÜa (ë Ch©u Phi, ë Nam T­, ë Trung §«ng).

- Cã nh÷ng sù thay ®æi chÝnh trÞ ë mét n­íc mµ c¸c n­íc ë khu vùc hoÆc trªn toµn thÕ giíi l¹i cã ý kiÕn vµ cã thÓ t¸c ®éng (n­íc ¸o vµ Ch©u ¢u).

- BÊt cø cuéc bÇu cö ë mét n­íc nµo, ®Òu ®­îc d­ luËn thÕ giíi quan t©m vµ d­ luËn thÕ giíi ®Òu tá ra ñng hé nh÷ng ng­êi d©n chñ, tiÕn bé trung cö, vµ sè ng­êi nµy tróng cö ngµy cµng nhiÒu (Hµn Quèc, Indonesia, Chili, Equator, Croatia...).

- Chñ nghÜa x· héi tù hµo víi tÝnh ­u viÖt cña m×nh lµ quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò x· héi, b¶o ®¶m lîi Ých cho nh©n d©n lao ®éng (ViÖt Nam ®­îc xÕp vµo lo¹i kh¸ vÒ c¸c chØ sè x· héi).

Nh­ng nh÷ng vÊn ®Ò x· héi l¹i ®­îc gi¶i quyÕt tèt h¬n ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. V× ë nh÷ng n­íc nµo cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ, tµi ch¸nh dåi dµo h¬n, vµ còng ë c¸c n­íc nµy giíi cÇm quyÒn buéc ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi míi æn ®Þnh ®­îc chÝnh quyÒn vµ hä biÕt gi¶i quyÕt tèt.

- ë ViÖt Nam, ®¹i ®a sè nh©n d©n chØ míi cã thu nhËp c¸ nh©n (thu nhËp chø kh«ng ph¶i GDP) ®é trªn 10 ®« la mét th¸ng (150.000 ®ång) th× dï cã nh÷ng cè g¾ng vÒ mÆt x· héi bao nhiªu còng ch­a thÓ coi lµ no ®ñ, h¹nh phóc ®­îc. VËy mét x· héi tèt ®Ñp h¬n, tr­íc hÕt ph¶i lµ mét x· héi mµ ng­êi ®Òu ®­îc no ®ñ.

- Trµo l­u d©n chñ thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn, cã t¸c gi¶ nãi tõ n¨m 1970 trë vÒ tr­íc thÕ giíi chØ cã 30 n­íc d©n chñ. Nh­ng tõ n¨m 1970 sau 30 n¨m th× sè n­íc d©n chñ lªn tíi 75. Cã t¸c gi¶ nãi hiÖn nay thÕ giíi cã gÇn 200 n­íc trong ®ã 65% lµ thuéc c¸c n­íc d©n chñ. C¸c n­íc x· héi chñ nghÜa (chÝnh quyÒn céng s¶n) kh«ng ®­îc xÕp vµo n­íc d©n chñ, tuy c¸c n­íc nµy vÉn tù nhËn lµ d©n chñ gÊp triÖu lÇn c¸c n­íc t­ b¶n, vµ tù nhËn m×nh lµ n­íc cã b¶n chÊt d©n chñ cao nhÊt. VÊn ®Ò d©n chñ vµ nh©n quyÒn lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c n­íc ph¸t triÓn cao ®Òu nhÊn m¹nh.

Nh­ng c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa th× gäi lµ nh÷ng ©m m­u diÔn biÕn hßa b×nh. §ång thêi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa còng ph¶i nãi ®Õn d©n chñ vµ nh©n quyÒn, ph¶i chøng tá m×nh cã quan t©m ®Õn d©n chñ vµ nh©n quyÒn, ph¶i chèng ®ì vÒ c¸c vÊn ®Ò d©n chñ vµ nh©n quyÒn. Tr­íc d­ luËn thÕ giíi, cµng ngµy c¸ch cÇm quyÒn vµ cai trÞ kiÓu toµn trÞ ®éc tån cµng tá ra l¹c hËu, cµng bÞ chª c­êi vµ phª ph¸n. N­íc nµo muèn hßa nhËp víi thÕ giíi ph¶i chó ý ®iÓm nµy, kh«ng theo trµo l­u d©n chñ chung cña nh©n lo¹i, tr­íc hÕt lµ lµm h¹i ngay ®Õn tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña n­íc m×nh. Kh«ng thÓ cø tù m×nh nãi ng­îc ®êi, råi l¹i tù khen m×nh lµ hay vµ ®óng ®­îc.

- Ai còng thÊy lµ ph¶i ®­a x· héi loµi ng­êi ®Õn chç tèt ®Ñp h¬n, ®Òu mong muèn nh­ thÕ. Nh­ng x· héi tèt ®Ñp h¬n Êy cã ph¶i nhÊt thiÕt lµ theo chÕ ®é x· héi chñ nghÜa do §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o hay kh«ng ? Cã lÏ M¸c ®· dù ®o¸n ®óng lµ sau chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa sÏ cã mét chÕ ®é x· héi tèt ®Ñp h¬n vµ hiÖn nay x· héi loµi ng­êi ®ang biÕn chuyÓn tiÕn lªn theo chiÒu h­íng ®ã, h­íng tèt ®Ñp h¬n. §· cã nhiÒu häc gi¶ dù ®o¸n x· héi t­¬ng lai lµ x· héi "hËu t­ b¶n chñ nghÜa" vµ "t©n t­ b¶n chñ nghÜa" lµ x· héi "v¨n minh thø ba", x· héi "hËu c«ng nghiÖp", x· héi "v¨n minh tin häc", "v¨n minh trÝ tuÖ"...

Ch­a ai thèng nhÊt ®­îc quan niÖm vµ c¸ch gäi. C¸c x· héi t­ b¶n chñ nghÜa ®ang biÕn hãa vµ tiÕn tíi mét x· héi kh«ng cßn lµ t­ b¶n chñ nghÜa, tøc lµ tiÕn tíi c¸i kh«ng ph¶i lµ nã n÷a. HiÖn nay cã nhiÒu n­íc vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ th× ®óng lµ t­ b¶n chñ nghÜa nh­ng nhiÒu mÆt x· héi cã nh÷ng nÐt tèt ®Ñp mµ kh«ng mét n­íc gäi lµ x· héi chñ nghÜa nµo so s¸nh ®­îc (vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o, vÒ y tÕ, vÒ ng­êi giµ, ng­êi thÊt nghiÖp). VËy mét x· héi t­¬ng lai tèt ®Ñp h¬n lµ mét x· héi thÕ nµo ? NÕu cã lµ mét x· héi chñ nghÜa ch¨ng th× nhÊt ®Þnh kh«ng ph¶i lµ x· héi chñ nghÜa kiÓu Liªn X«, kh«ng ph¶i lµ x· héi chñ nghÜa kiÓu tr¹i lÝnh ®­îc. Vµ ®Ó tiÕn tíi mét x· héi tèt ®Ñp h¬n Êy cã nhÊt thiÕt ph¶i tr¶i qua c¸ch m¹ng b¹o lùc vµ ®æ m¸u kh«ng ? Cã nhÊt thiÕt ph¶i cã "lËt ®æ" kh«ng ? Nh©n lo¹i cã chÊp nhËn sù ®æ m¸u kh«ng ?

N­íc ViÖt Nam hiÖn ch­a ph¶i lµ x· héi chñ nghÜa mµ muèn tiÕn tíi mét x· héi tèt ®Ñp h¬n cã nhÊt thiÕt ph¶i "®æ m¸u" vµ "lËt ®æ" kh«ng ? Cã thÓ tiÕn tíi mét x· héi tèt ®Ñp h¬n b»ng tiÕn hãa hßa b×nh kh«ng ? C¸i gäi lµ ©m m­u "diÔn biÕn hßa b×nh" cã thËt kh«ng ? Kh«ng chÊp nhËn thÕ lùc ë ngoµi dïng diÔn biÕn hßa b×nh ®Ó lËt ®æ. Nh­ng b¶n th©n ta ph¶i tiÕn hãa hßa b×nh ®Ó tiÕn lªn. Ta cÇn tiÕn hãa, vËy ta cã cÇn ph¶i cã nhiÒu kÎ thï ®Ó mµ tiªu diÖt vµ trÊn ¸p kh«ng ? ThËm chÝ, cø nhÊt thiÕt b¾t c¶ n­íc vµ toµn d©n ph¶i t«n thê mét häc thuyÕt, mét trËt tù khe kh¾t th× ®Êt n­íc ph¸t triÓn kh«ng ?

Ai còng thÊy kinh nghiÖm hiÓn nhiªn cña c¸c n­íc gÇn ta kh«ng ph¶i nh­ vËy, kinh nghiÖm ®ã râ rÖt nhÊt lµ ë §µi Loan, Hµn Quèc vµ Singapore. ViÖc quan träng nhÊt b©y giê lµ ph¶i hßa nhËp ®Ó ®­a x· héi tiÕn lªn hay cø ph¶i "æn ®Þnh b»ng bÊt cø gi¸ nµo" ? VÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Êt n­íc ph¸t triÓn vµ nh©n d©n ®­îc tù do h¹nh phóc. VËy c¸i g× trë ng¹i cho ®iÒu ®ã th× ph¶i kh¾c phôc. "B»ng bÊt cø gi¸ nµo" vµ "v« ®iÒu kiÖn" lµ nh÷ng yÕu tè cña ®Êu tranh "quyÕt tö cho tæ quèc quyÕt sinh". Ngµy nay ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch lµ lµm thÕ nµo cho d©n tù do vµ ®Êt n­íc ph¸t triÓn. ChØ cã tù do cho d©n th× ®Êt n­íc míi ph¸t triÓn ®­îc. §iÒu ®ã ®óng c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n hãa vµ c¶ ®èi ngo¹i n÷a.

KÞch b¶n thø ba lµ kh«ng ph¸c häa ®­îc, nh©n lo¹i ®ang viÕt cho m×nh kÞch b¶n ®ã. Mét x· héi t­¬ng lai tèt ®Ñp h¬n lµ ®iÒu nhÊt ®Þnh sÏ tíi. Nh­ng x· héi ®ã nh­ thÕ nµo vµ nã sÏ ®Õn nh­ thÕ nµo, b©y giê còng ch­a ai biÕt ®­îc. M¸c còng chØ míi ph¸c ®­îc nh÷ng nÐt chung vµ ngµy cßn sèng M¸c vµ ¡nghen còng thÊy r»ng ph¶i viÕt thªm vµ viÕt l¹i vÒ vÊn ®Ò nµy. Cho ®Õn nay ta thÊy nh©n lo¹i ®ang tiÕn tíi mét x· héi tèt ®ep h¬n ®Êy, nh­ng còng ch­a thÓ ph¸c häa cô thÓ vµ ®Æt tªn ®­îc. Ta cã thÓ cã mét niÒm tin vµo t­¬ng lai, nh­ng kh«ng nªn vÏ ra mét h×nh thøc, tù m×nh t­ëng t­îng råi ®Æt tªn bõa b·i cho nã råi nh¾m m¾t tin vµo ®ã vµ tù khen lµ kiªn ®Þnh, kiªn tr× vµ b¶n lÜnh cao. Cuéc sèng ®ang vµ cµng ngµy cµng ph¸ vì nhiÒu gi¸o ®iÒu. Sèng víi nh÷ng gi¸o ®iÒu cøng nh¾c la lõa dèi mäi ng­êi vµ tù lõa dèi m×nh.

Nªn cã mét kÞch b¶n thø ba. N­íc ta chØ cÇn thùc sù thùc hiÖn nh÷ng khÈu hiÖu ta ®· nªu ra, nh­ b¶o ®¶m quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n vÒ kinh tÕ, vÒ chÝnh trÞ, vÒ v¨n hãa ; thùc sù d©n chñ hãa theo ®óng hiÕn ph¸p, thùc hiÖn ®óng chÝnh s¸ch "lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc", th× ta cã thÓ hßa nhËp víi thÕ giíi vµ gÆp gì kÞch b¶n thø ba cña nh©n lo¹i. §ã còng lµ ®Þnh h­íng b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc phï hîp víi kÞch b¶n nµy ; chø nhÊt ®Þnh kh«ng thÓ gß vµo nh÷ng tÝn ®iÒu cøng nh¾c nµo. V× b©y giê loµi ng­êi ®· ë vµo thÕ kû 21 ; thÕ 20 ®· ®i vµo qu¸ khø råi.

TÕt Canh Th×n 2000
TrÇn §é