§­îc §¶ng khai trõ, b¸c nãi "kh«ng ng¹c nhiªn g×", "rÊt b×nh th¶n" vµ vÉn nhiÒu hy väng... B×nh th¶n vµ hy väng th× ®óng lµ chuyÖn vui råi. §iÒu Êy t«i thËt t©m ®¾c. V× thÕ, muèn kÓ mét chót vÒ sù t©m ®¾c cña m×nh ®Ó b¸c nghe.

Cuèi n¨m 95, ®ªm ®Çu tiªn bÞ khãa trong phßng giam. Ng­êi qu¶n gi¸o khãa cöa s¾t ®Õn xo¹ch mét c¸i råi ®i ra, t«i n¾m bµn tay vµo chÊn song tï, ngì ngµng nh­ L­u NguyÔn ch¹m vµo ®¸, vµo hoa cña ®éng Thiªn Thai, ph× c­êi tr­íc sù phi lý nh­ng l¹i cã thËt, nh­ tõ duyªn nî tiÒn kiÕp. BÊt gi¸c nhí th¬ NguyÔn Du:

§Õn b©y giê míi thÊy ®©y,
Mµ lßng ®· ch¾c nh÷ng ngµy mét hai!

Ch¼ng nh÷ng "kh«ng ng¹c nhiªn" mµ cßn nh­ chê ®îi nhau ®· l©u.

B¸c kh«ng ©n hËn g× vÒ chuyÖn ra §¶ng, ®iÒu nµy dÔ hiÓu, v× thÊy §¶ng b©y giê kh«ng cßn lµ §¶ng mµ b¸c tù nguyÖn gia nhËp. Nh­ng b¸c còng "kh«ng ©n hËn g× vÒ viÖc m×nh ®· lµ ng­êi Céng s¶n 58 n¨m qua"! Vµ ngay b©y giê b¸c còng kh«ng chèng §¶ng, tr¸i l¹i chØ muèn §¶ng tèt h¬n, xøng ®¸ng víi thêi ®¹i h¬n, xøng ®¸ng víi D©n téc h¬n th«i ! Ra §¶ng råi vÉn muèn §¶ng tèt h¬n vµ tin r»ng nhÊt ®Þnh råi §¶ng sÏ ph¶i tèt h¬n ! Êy lµ TÊm lßng ta muèn nh­ thÕ !

§Õn ®iÒu nµy th× ch¾c nhiÒu ng­êi ph¶i ®¸nh dÊu hái, hoÆc lµ kh«ng hiÓu, hoÆc lµ kh«ng thÝch, hoÆc lµ kh«ng tin. Bëi ai ch¼ng biÕt tr­íc ®©y hy väng "x©y dùng mét Chñ nghÜa Céng s¶n cã diÖn m¹o Nh©n ®¹o" ë Liªn X« cò chØ lµ ¶o väng.

Song, ë ®©y cã mét ®iÒu tÕ nhÞ liªn quan ®Õn ®iÒu phøc t¹p nhÊt ®èi víi nhËn thøc thùc tiÔn ViÖt Nam lµ quan hÖ gi÷a hiÖn t¹i vµ qu¸ khø. Qu¸ khø g¾n víi "TÊm lßng", vµ HiÖn t¹i g¾n víi Lý trÝ, víi ý thøc. Gì ®­îc c¸i nót nµy nhiÒu ng­êi sÏ hiÓu ®­îc nhau.

VÒ phÇn m×nh, trong ph¹m vi lý luËn khoa häc t«i ®· nhiÒu lÇn nãi vÒ tÝnh ¶o t­ëng, cùc ®oan, l¹c hËu, gi¶ khoa häc vµ phi nh©n b¶n, ph¶n tiÕn hãa cña hÖ lý luËn M¸cxÝt ; nh­ng t«i l¹i tr©n träng nh÷ng "TÊm lßng Céng s¶n"! V× ®ã lµ tÊm lßng cña nh÷ng ng­êi chØ v× tËn trung víi n­íc, tËn hiÕu víi d©n mµ ®· chän §¶ng Céng s¶n lµm mét ph­¬ng tiÖn, mµ trong hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ thêi Êy, ph­¬ng tiÖn nµy tá ra h÷u hiÖu cho môc ®Ých cøu n­íc cña m×nh (dÉu ch­a cã ®­îc ý thøc ®Çy ®ñ vÒ nã) ! Trong quan hÖ môc ®Ých ph­¬ng tiÖn th× Yªu n­íc lµ môc ®Ých, phong trµo Céng s¶n lµ ph­¬ng tiÖn. Trong quan hÖ trao ®æi n¨ng l­îng th× Chñ nghÜa M¸c-Lª ®· ký sinh trªn nguån n¨ng l­îng v« tËn cña Chñ nghÜa Yªu n­íc.

Nh­ng, ph­¬ng tiÖn lµ c¸i ®Ó ta dïng, ta söa ch÷a, vµ khi thÊy kh«ng nªn dïng n÷a th× ta cã quyÒn c¾t nã ®i mét c¸ch dÔ dµng, ®Ó kh«ng cho kÎ kh¸c tiÕp tôc dïng ph­¬ng tiÖn Êy cña ta mµ lµm h¹i ta! Ng­êi biÕt dïng ph­¬ng tiÖn mét c¸ch trong s¸ng vµ th«ng minh kh«ng bao giê ®Ó c¸i ph­¬ng tiÖn gi¶i phãng m×nh biÕn thµnh c¸i g«ng chôp lªn ®Çu m×nh, ®Ì lªn cæ m×nh, biÕn m×nh vµ ®ång bµo ®ång chÝ m×nh mét lÇn n÷a thµnh n« lÖ (v× nh­ thÕ kh¸c nµo tr¸nh vá d­a ®Ó chuèc lÊy vá dõa ?). T«i tin ch¾c r»ng, trõ mét thiÓu sè vèn cã m­u ®å bÊt chÝnh ra, cßn tÊt c¶ nh÷ng ng­êi ®· mét lßng chiÕn ®Êu, hy sinh v× ®Êt n­íc nµy, d­íi ngän cê cña §¶ng tr­íc ®©y, dï lµ ®¶ng viªn céng s¶n hay kh«ng ph¶i ®¶ng viªn ®Òu chung mét "TÊm lßng céng s¶n" nh­ thÕ. Bëi vËy, tuy ®­îc gäi lµ "TÊm lßng céng s¶n" nh­ng thùc chÊt ®©y lµ s¶n phÈm cña Chñ nghÜa Yªu n­íc ViÖt Nam trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, chø tuyÖt ®èi kh«ng thÓ coi ®©y lµ ®Æc s¶n cña Chñ nghÜa M¸c-Lª ®­îc ! TÊm lßng céng s¶n ®­îc nhËn thøc nh­ vËy hoµn toµn kh¸c víi ý thøc hÖ céng s¶n ! Cho nªn ng­êi yªu n­íc ch©n chÝnh cã thÓ gi÷ vÑn "TÊm lßng céng s¶n" cña m×nh ngay c¶ khi ý thøc hÖ céng s¶n sôp ®æ mµ kh«ng cã g× tù m©u thuÉn c¶. §iÒu ph©n biÖt nµy thÓ hiÖn râ ë c¸ch hµnh xö cña ng­êi céng s¶n TrÇn §é, thÓ hiÖn râ trong nh©n c¸ch TrÇn §é. V× thÕ, t«i t©m ®¾c.

Trong khi ®ã cã nhiÒu ng­êi quyÕt gi÷ ý thøc hÖ céng s¶n (nh­ quyÕt gi÷ mét thø vò khÝ ®Êu tranh sinh tån th«i), nh­ng "TÊm lßng céng s¶n" th× cø mçi ngµy mét nhËp nho¹ng ng¶ mµu §«-la kh«ng kiÓm chøng næi ! XÐt trong môc ®Ých th× "kiªn ®Þnh" nh­ thÕ lµ kiªn ®Þnh lén ng­îc, ®Êy míi lµ sù phñ ®Þnh qu¸ khø tõ trong b¶n chÊt.

Khëi thñy ta t­ëng "sù kÕt hîp Chñ nghÜa Yªu n­íc ViÖt Nam víi Chñ nghÜa X· héi" lµ mét ph¸t kiÕn lín, lµ "cöa më" ®­a d©n téc ta tíi thiªn ®­êng. ë giai ®o¹n ®¸nh ngo¹i x©m (lµ giai ®o¹n ch­a cã liªn quan g× ®Õn c¸i lâi cña Chñ nghÜa) th× mäi viÖc d­êng nh­ su«n sÎ, d­êng nh­ D©n téc vµ Chñ nghÜa t¨ng c­êng søc m¹nh cho nhau. Nh­ng råi bÊt kú mét n­íc céng s¶n nµo khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh nh÷ng c«ng ®o¹n cèt lái cña Chñ nghÜa th× ®Òu thÊy Chñ nghÜa Êy va ch¹m quyÕt liÖt vµo nh÷ng søc m¹nh nÒn t¶ng cña D©n téc m×nh. Chñ nghÜa sÏ ph¸ D©n téc. V× ®èi víi sù tiÕn hãa chung th× häc thuyÕt §Êu tranh giai cÊp m¸c-xÝt kh«ng cã g× kh¸c h¬n lµ "mét phÇn tö ly khai" cùc ®oan, v« cïng hiÕu ®éng, kiªu ng¹o t¸ch m×nh ra khái nh©n quÇn tù nhiªn.

Víi D©n téc ViÖt Nam th× m©u thuÉn nµy l¹i cµng ®èi kh¸ng. LÞch sö mét d©n téc nghÌo ®ãi, lu«n ph¶i hîp quÇn ®Ó ®Êu tranh víi Thiªn nhiªn vµ Ngo¹i x©m ®Ó tån t¹i, lµm cho ng­êi ViÖt Nam cã mét "tÊm lßng" bao dung tuyÖt vêi, lÊy chÊp nhËn vµ dung hßa lµ chÝnh, coi träng con ng­êi, hÕt søc tr¸nh sù lo¹i trõ. C¸i t×nh, trong ®ã næi bËt lµ t×nh yªu th­¬ng vµ khoan hßa, lµ mét ®Æc ®iÓm cña truyÒn thèng ViÖt Nam. Trong khi ®Æc ®iÓm næi bËt trong øng xö cña Häc thuyÕt §Êu tranh Giai cÊp m¸c-xÝt l¹i lµ sù s¾c s¶o vµ chi li trong viÖc mæ xÎ vµ khai th¸c nh÷ng dÞ biÖt ®Ó lo¹i trõ, lµ sù c¶nh gi¸c th­êng trùc, dÊu tranh ®Õn cïng, kh«ng khoan nh­îng, coi träng tæ chøc chø kh«ng träng con ng­êi, vµ lu«n "n¾m ®»ng chu«i", lu«n phô ng­êi tr­íc chø kh«ng ®Ó ng­êi phô ta (ta ®· th¾ng ®Þch còng lµ nhê nh÷ng ®iÒu nµy). Trong cuéc cä s¸t gi÷a hai ®Æc ®iÓm ®èi kh¸ng cña D©n téc vµ cña Chñ nghÜa nµy, yÕu tè cøng r¾n cña Chñ nghÜa lu«n n¾m vai trß trô cét, yÕu tè khoan hßa cña D©n téc nÕu cã ®­îc dïng th× dïng ë c¸i vá bÒ ngoµi. Chóng ta, ai còng biÕt r»ng trong quan hÖ ë gia ®×nh còng nh­ ë c¬ quan khi bçng d­ng x­ng h« víi nhau b»ng ch÷ "®ång chÝ" rÊt ªm ¸i lµ ®iÒm gë råi ! T«i ®· gÆp nhiÒu vÞ trong c¸c cÊp ñy, khi giao tiÕp b×nh th­êng th× hä còng yªu th­¬ng, nh©n ¸i, còng biÕt "thÓ tÊt"! VËy mµ trong Tæ chøc th× c¸c vÞ Êy nãi mét tiÕng nãi kh¸c h¼n. NÕu nãi ®óng tiÕng nãi cña "tÊm lßng" e sÏ bÞ c¸c ®ång chÝ kh¸c phª ph¸n lµ h÷u khuynh, lµ mÊt lËp tr­êng giai cÊp, lµ thiÕu c¶nh gi¸c... vµ khi bÇu sÏ bÞ c¸c ®èi thñ g¹t ra ngoµi cÊp ñy.

Qu¸ tr×nh sµng läc Êy cø tiÕp diÔn hÕt n¨m nµy sang n¨m kh¸c, khiÕn c¶ nh÷ng ng­êi d©n th­êng nhiÒu khi ®èi xö víi nhau còng ph¶i c¶nh gi¸c, hä ¨n nãi víi nhau nh­ c¸c ®ång chÝ b«n-sª-vÝch, chø kh«ng nh­ nh÷ng con ch¸u Tiªn Rång cïng mét bäc tr¨m trøng sinh ra. Trong m«i tr­êng m¸c-xÝt nh©n c¸ch con ng­êi bÞ ®Þnh h­íng døt kho¸t nh­ mét vÐc-t¬, nh­ mét mòi tªn vËy. Ch¼ng thÕ mµ ng­êi ta b¶o Chñ nghÜa lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh vµ x¸c ®Þnh nh©n c¸ch, khi ch­a cã Chñ nghÜa th× "nh©n lo¹i ch­a thµnh ng­êi"! H·y nh×n réng ra nh©n lo¹i, sÏ thÊy ngay ®©y lµ mét n·o tr¹ng ma tóy, ®iªn d¹i. Lo¹i trõ Chñ nghÜa ®i chÝnh lµ ®Ó tr¶ l¹i nh©n c¸ch, cho nh÷ng ®¶ng viªn vµ cho tÊt c¶ mäi ng­êi. NÕu kh«ng bÞ c¸i "Chñ nghÜa" ký sinh vµo, th× sau cuéc chèng ngo¹i x©m cña D©n téc, nh÷ng ng­êi nh­ Vò §×nh Huúnh, Bïi C«ng Trõng, NguyÔn Hé, Hoµng Minh ChÝnh, TrÇn §é..., nh­ TrÇn §øc Th¶o, V¨n Cao, TrÇn DÇn, Phïng Qu¸n..., nh­ Hoµng TiÕn, Bïi Minh Quèc, B¶o Cù, D­¬ng Thu H­¬ng..., nh­ Phan §×nh DiÖu, NguyÔn Thanh Giang, NguyÔn KiÕn Giang, v.v..., nh­ nhiÒu nh©n sÜ, trÝ thøc, t«n gi¸o vµ v« vµn nh÷ng ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc ­u tó kh¸c mµ §¶ng kh«ng b»ng lßng, h¼n ®· ®­îc sèng th¶nh th¬i trong chan hßa quý träng, chø ®©u ph¶i sèng nh÷ng n¨m th¸ng cùc nhäc cña nh÷ng kÎ cã téi "xÐt l¹i chèng §¶ng", téi "Nh©n v¨n Giai phÈm", téi "DiÔn biÕn Hßa b×nh"... Hä bÞ l­u ®µy gi÷a c¸i x· héi mµ chÝnh hä gãp må h«i vµ x­¬ng m¸u t¹o ra, ®Ó råi khi ®· s¾p sang thÕ giíi bªn kia, khi biÕt ch¾c r»ng kh«ng cßn ngä ngo¹y g× ®­îc n÷a th× míi ®­îc tuyÓn ra ®Ó ph¸t cho c¸i hu©n ch­¬ng, nh­ mét s¶n phÈm ®· ®­îc ®ãng nh·n "Made in Céng s¶n", ®Ó gi÷ b¶n quyÒn cho Chñ nghÜa. Khi sèng hÕt m×nh v× D©n téc th× hä bÞ Chñ nghÜa ®Èy thµnh thï ®Þch, bÞ rót hÕt n¨ng l­îng. Khi chÕt ®i hä l¹i bÞ thu håi trë vÒ thµnh tµi s¶n thuéc së h÷u cña Chñ nghÜa ! Vinh quang cña hä l¹i thuéc vÒ Chñ nghÜa ! Chñ nghÜa nh­ vËy ch¼ng ph¶i thø ký sinh vµo D©n téc, khèng chÕ D©n téc ®Ó bßn rót n¨ng l­îng cña D©n téc lµ g× ?

Quan hÖ ký sinh cña Chñ nghÜa vµo D©n téc viÕt thµnh bao nhiªu cuèn s¸ch còng ch­a ®ñ. Con ký sinh trïng Êy tµn ph¸ søc m¹nh tinh tóy cña D©n téc, nh­ tµn ph¸ gan ruét cña mét c¬ thÓ, nh­ng c¬ thÓ kh«ng tÈy nã ra ®­îc v× qu¶ thùc nã ®ang lµm cho mét vµi bé phËn tiÒn phong cña c¬ thÓ mËp ra, hång hµo lªn, h­ng phÊn lªn, ®Çy kho¸i c¶m...

Râ rµng r»ng vÒ toµn côc, vÒ hiÖu qu¶ kh¸ch quan, th× Chñ nghÜa §Êu tranh Giai cÊp tµn ph¸ D©n téc, nªn §¶ng cña Chñ nghÜa Giai cÊp Êy nhÊt ®Þnh sÏ mÊt dÇn søc sèng. Nh­ng mÆt kh¸c, sù h×nh thµnh §¶ng buæi ®Çu ®· g¾n liÒn víi Chñ nghÜa Yªu n­íc, ®­îc D©n téc nu«i nÊng, mµ søc sèng cña D©n téc th× kh«ng ai diÖt ®­îc. Nªn, nãi cho ®óng ra, trong §¶ng chØ c¸i phÇn ®Æc tr­ng cña Chñ nghÜa, tøc phÇn ký sinh, lµ yÕu dÇn ®i th«i (sau mét thêi gian bµnh tr­íng). Cßn phÇn chñ thÓ, tøc phÇn D©n téc truyÒn thèng trong §¶ng vµ trong x· héi, sÏ ngµy cµng håi phôc (sau giai ®o¹n bÞ ¸p chÕ) ! M©u thuÉn nµy bÊy l©u tiÒm tµng bªn trong nay ®· ®Õn lóc béc ph¸t, vµ ®©y míi lµ M©u thuÉn trung t©m cña thêi kú §æi míi ! T×nh h×nh biÕn ®éng trªn thÕ giíi chØ lµ ®iÒu kiÖn bªn ngoµi thóc ®Èy m©u thuÉn chÝn muåi, khñng ho¶ng Kinh tÕ-X· héi chØ lµ hiÖn t­îng biÓu kiÕn...

Cuéc ®Êu tranh gi÷a hai cÊu phÇn nµy diÔn ra tr­íc hÕt trong §¶ng, trong mçi ®¶ng viªn. NÕu kh«ng thay ®æi theo quy luËt kh¸ch quan th× nhÊt ®Þnh §¶ng sÏ bÞ D©n téc vµ Thêi ®¹i ®µo th¶i. "§æi míi, hay lµ ChÕt"! Kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c. Nh­ng chuyÖn cèt tö cña §æi míi lµ ë m©u thuÉn trung t©m nh­ trªn ®· ph©n tÝch. Quü ®¹o bÊt kh¶ kh¸ng lµ: Kh¬i dËy tÊt c¶ søc m¹nh truyÒn thèng cña D©n téc vµ h­íng nã ph¸t triÓn theo nh÷ng tiªu chØ tiªn tiÕn chung cña thÕ giíi, tøc nh÷ng tiªu chØ phæ qu¸t cña nh©n lo¹i. Nh©n lo¹i vèn "®¬n gi¶n" thÕ th«i, nh­ng mäi chuyÖn trªn ®êi kh«ng cã g× ra khái sù ®¬n gi¶n Êy. Xin ®õng ph¸t kiÕn ra nh÷ng "chñ nghÜa vÜ ®¹i" lµm g×, con ng­êi sî sù vÜ ®¹i l¾m råi ! Nh÷ng thø Chñ nghÜa ¶o méng, nh÷ng Chñ nghÜa quèc gia côc bé ®Òu lµ nh÷ng lý thuyÕt ví vÈn c¶, cuèi cïng ®Òu biÕn thµnh nh÷ng x¶o thuËt cña giíi cai trÞ trong buæi d©n trÝ cßn thÊp, ®Õn mét lóc sÏ tù nhiªn bÞ ®µo th¶i. Tøc lµ ph¶i t¸i sinh l¹i §¶ng thµnh mét §¶ng cña D©n téc vµ D©n chñ, nÕu §¶ng muèn tån t¹i. NÕu cø gi÷ v÷ng Chñ nghÜa th× cµng h« hµo chèng biÕn chÊt, §¶ng cµng tho¸i hãa biÕn chÊt.

Thùc tiÔn ch¼ng ®ang diÔn ra nh­ vËy ®ã sao? NÕu kh«ng t¸i sinh l¹i §¶ng th× gi¶ sö cã t×m ®­îc mét m« h×nh kinh tÕ tèi ­u, cã thu hót ®­îc tèi ®a vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, cã huy ®éng ®­îc tèi ®a vèn trong n­íc, cã bµy ra mét tr¨m c¸i LÔ héi truyÒn thèng, cã bµy ra ®­îc mét tr¨m Trß vui ch¨ng n÷a, m©u thuÉn trung t©m vÉn cßn nguyªn ! NÕu §¶ng t¸i sinh l¹i ®­îc theo yªu cÇu nãi trªn th× mäi viÖc sÏ æn, khi Êy chuyÖn mét ®¶ng hay nhiÒu ®¶ng sÏ lµ sù ph¸t sinh do nhu cÇu tù nhiªn, ch¼ng cã g× quan träng vµ ch¼ng cÇn tranh luËn tr­íc lµm g×. Nh­ng nÕu §¶ng kh«ng lµm ®­îc nh­ thÕ th× l¹i lµ chuyÖn kh¸c.

B¸c §é ¹, Êy lµ suy nghÜ cña t«i vÒ mÆt nguyªn lý, nguyªn t¾c. NÕu kh«ng ý thøc ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã mét c¸ch hÖ thèng vµ thay ®æi mét c¸ch rµnh m¹ch th× viÖc §æi míi sÏ chØ lµ mét chuçi nh÷ng thÝch nghi vÆt tõng b­íc, mµ b­íc nµo còng mËp mê, còng miÔn c­ìng c¶. Cuèi cïng vÉn lµ xãa bá Chñ nghÜa nh­ng víi sù tr¶ gi¸ nÆng nÒ h¬n, ®Æc biÖt lµ tr¶ gi¸ vÒ V¨n hãa vµ Nh©n c¸ch. Ngay c¶ Kinh tÕ - ChÝnh trÞ - X· héi còng ch¼ng æn ®Þnh m·i ®­îc. Vµ nh­ vËy, nÕu kh«ng xuÊt hiÖn mét §¶ng kh¸c th× tù §¶ng Céng s¶n còng cø t¸ch thµnh hai, bÊt chÊp ®µn ¸p, v× søc sèng cña phÇn D©n téc trong §¶ng lµ bÊt diÖt, kh«ng bÌ ph¸i nµo øc chÕ ®­îc ! D©n téc cÇn ®­îc tù chñ thËt sù, chø kh«ng cam chÞu c¶nh h÷u danh v« thùc m·i ®­îc. Néi bé D©n téc buéc §¶ng ph¶i thay ®æi, ch¼ng cã ®Þch nµo vµo ®©y c¶!

Nh­ng §¶ng Céng s¶n vèn lµ bËc thÇy vÒ tÝnh thùc tÕ vµ vÒ kh¶ n¨ng thÝch nghi nªn sù kh­ kh­ b¶o thñ thùc sù lµ kh«ng thÓ cã ®­îc. Kh¶ n¨ng §¶ng tù thay ®æi ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu mµ thùc tÕ d¹y cho, ®Ó tr¸nh mét cuéc ph©n liÖt s©u s¾c còng lµ mét kh¶ n¨ng hiÖn thùc, mét kh¶ n¨ng mµ nhiÒu ng­êi mong muèn. Trong tr­êng hîp Êy kh«ng ph¶i §¶ng Céng s¶n tù dæi míi ®Ó thµnh mét §¶ng Céng s¶n tèt h¬n mµ lµ tù lét x¸c ®Ó thµnh mét §¶ng mang tÝnh D©n téc D©n chñ. NÕu Chñ nghÜa Yªu n­íc m¹nh h¬n Chñ nghÜa Giai cÊp trong §¶ng (thùc chÊt lµ Chñ nghÜa Lîi quyÒn) th× kh¶ n¨ng nµy ë ViÖt Nam cã thÓ x¶y ra. §iÒu b¸c hy väng "§¶ng sÏ ph¶i biÕn ®æi ®Ó trë nªn tèt h¬n" t«i hiÓu theo ý Êy, th× kh«ng ph¶i lµ mét lêi x· giao mµ lµ mét lêi tiªn l­îng cã c¬ së ë lý luËn vµ thùc tiÔn. V× thÕ, t«i t©m ®¾c.

Cã mét phÐp thø rÊt mÇu nhiÖm : H·y khÏ lay lay ®Ó thö th¸o c¸i ph­¬ng tiÖn ra, nÕu thÊy cøng nh¾c kh«ng th¸o næi n÷a, cµng th¸o nã cµng quÆp chÆt vµo cæ m×nh (cã khi quÆp b»ng bµn tay nhung), th× h·y tØnh ngé ngay ®Ó nhËn biÕt r»ng nã kh«ng cßn lµ ph­¬ng tiÖn n÷a mµ thµnh con qu¸i vËt ®Ó hµnh m×nh råi, m×nh hoµn toµn mÊt quyÒn lµm chñ nã råi, thµnh quèc n¹n råi ! ThÕ th× dï cã tèt ®Ñp 100% còng ph¶i th¸o ngay ra c¸i ®·, cã cßn dïng nã lµm ph­¬ng tiÖn cho m×nh n÷a hay kh«ng th× h¹ håi ph©n gi¶i !

H«m qua nã lµ ©n nh©n, ph¶i quý nã chø ! H«m nay nã thµnh qu¸i vËt, ph¶i rò nã ra khái m×nh ngay lËp tøc chø, trung thµnh víi nã lµm g×, v× thÕ míi cã luËt cho phÐp Ly h«n ! §· ®µnh trong cuéc ly h«n lÞch sö nµy còng cã téi cña m×nh, nh­ng chÝnh l·o LÞch sö cßn bÞ ®¸nh lõa th× lµm sao cã thÓ b¾t con ng­êi tõ chèi giät m¸u h«m qua cña m×nh ? LÞch sö kh«ng thÓ lµm l¹i. Kh«ng thÓ lùa chän mét qu¸ khø ! VÊn ®Ò cßn l¹i lµ th¸i ®é trong hiÖn t¹i th«i. V¶ l¹i, Qu¸ khø kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× ®· trän vÑn xong råi, chÝnh ®éng th¸i trong hiÖn t¹i ®ang cho biÕt chÝnh x¸c thªm c¸i g× ®· h×nh thµnh trong qu¸ khø... Nh÷ng ng­êi céng s¶n h«m nay cã ph¶n øng kh¸c nhau ®èi víi hiÖn t¹i lµ bëi chÊt l­îng qu¸ khø cña hä kh¸c nhau, th¸i ®é h«m nay cña tõng ng­êi sÏ cho biÕt sù céng s¶n hãa cña tõng ng­êi Êy tr­íc ®©y chñ yÕu lµ tõ Chñ nghÜa Yªu n­íc hay chñ yÕu tõ Chñ nghÜa Duy QuyÒn Lîi.

T«n träng qua khø, thËm chÝ tr©n träng qu¸ khø, nh­ng t«n träng ®Ó xö lý cho tèt c¸i h«m nay, chø kh«ng lµm n« lÖ cho qu¸ khø. T«i t©m ®¾c víi c¸ch øng xö cña b¸c.

* * * *

VÉn chuyÖn håi t«i bÞ giam, nh÷ng ngµy kh«ng bÞ hái cung, ngåi buån mét m×nh, t«i tù thèt ra lêi c¸m ¬n :

C¸m ¬n
¥n §¶ng cho t«i mét cuéc tï
Tõ nay kÎ ®Þch hÕt ®­êng vu
R»ng t«i víi §¶ng ch¬i bµi gi¶ :
Nãi m¹nh, v× trªn ®· cã dï!

C¸i Häa cã khi l¹i thµnh c¸i Phóc, thanh minh cho c¶ §¶ng lÉn c¸ nh©n m×nh. VËy nªn, nÕu chia buån víi b¸c th× thËt v« lý.

Nh­ng nÕu víi c¸i riªng ta ch¼ng ph¶i chia buån, th× víi c¸i chung kh«ng thÓ kh«ng buån ®«i chót tr­íc c¶nh ph©n kú, Céng Trõ lÈn quÈn, lßng ta kh«ng muèn mµ thùc tÕ §¶ng ®· chia hai:

T­íng qu©n Céng... s¶n ®­îc Trõ... khai
Gian khã cïng chia mÊy dÆm dµi,
GiËn kÎ yªu QuyÒn h¬n yªu N­íc,
Bªn QuyÒn bªn N­íc l¹i chia hai !

58 th©m niªn Céng s¶n, l¹i ®­îc chÝnh Céng ®¶ng cña m×nh cho h­ëng c¸i phÐp Trõ ! KÞch tÝnh Êy gîi ý t«i lµm c©u ®èi. L¹i n÷a, c¸i danh x­ng TrÇn §é mµ ®· cã lÇn b¸c nhËn lµ "Vâ" biÒn, nh­ng t«i thÊy nã mang nhiÒu chÊt "V¨n": TrÇn lµ h¹t bôi bay bôi bÆm, §é lµ bÕn ®ß, lµ sù cøu gióp, lµ ®­a qua s«ng. TrÇn §é lµ c¸i bÕn ®ß trÇn gian. ThÕ lµ Ch÷ vµ NghÜa ®· hiÖn ra ®Çy ®ñ, t«i chØ cßn viÖc ghÐp l¹i lµ cã hai c©u ®èi ®Ó mõng b¸c ®©y :

C©u ®èi thø nhÊt :

Céng s¶n hÕt råi TrÇn s¹ch bôi !
Trõ khai tõ Êy §é sang s«ng!

C©u thø hai :

TrÇn trót bôi nh¬, chèng gËy tróc, cïng N­íc nhµ, v­ît dèc !
§é lµ bê bÕn, më tÊm lßng, vÉy D©n téc, qua s«ng!

C¸i ch÷ nghÜa mµ cha «ng m×nh ®Ó l¹i nã kú l¹ l¾m b¸c ¹, cø nh­ cÈm nang Gia C¸t, ®Õn ®o¹n ®­êng nµo xèn xang, l¹i gië cÈm nang ra. §· ghi hÕt trong Êy råi !

MÊy dßng t©m sù riªng gi÷a anh trÝ thøc quÌn, kh«ng cã gËy ®Ó chèng, víi «ng t­íng giµ 76 tuæi, ®i ®©u còng ph¶i chèng gËy, nh­ mét nhu cÇu tù th©n, xin ®õng ai phiÒn lßng lµm g×.

Hµ SÜ Phu
(1/1999)